(Ματθ. ε, 13-16)
«Ό,τι είναι το αλάτι για την τροφή, είστε και εσείς για τον κόσμο.102 Αν το αλάτι χάσει την αρμύρα του, πώς θα την ξαναποκτήσει; Δεν χρησιμεύει πια σε τίποτε: το πετούν έξω στο δρόμο και το πατούν οι άνθρωποι.
«Εσείς είστε το φως για τον κόσμο˙ μια πόλη χτισμένη ψηλά στο βουνό, δεν μπορεί να κρυφτεί.103
Οι άνθρωποι, όταν ανάψουν το λυχνάρι, δεν το βάζουν κάτω από το δοχείο με το οποίο μετρούν το σιτάρι, αλλά το τοποθετούν στον λυχνοστάτη, για να φωτίζει όλους τους ανθρώπους του σπιτιού. Έτσι θα λάμψει και το δικό σας φως μπροστά στους ανθρώπους, για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξολογήσουν τον ουράνιο Πατέρα σας.104
ΣΧΟΛΙΑ
(102) «Ό,τι είναι το αλάτι για την τροφή, είστε κι εσείς για τον κόσμο».
Αλλά εν ω το καλόν παράδειγμα είναι το διεισδυτικώτερον εις την ψυχήν του άλλου είναι και το συνεκτικώτερον. Αυτό ως το άλας θα συγκρατήση και θα συνδέση την οικογένειαν μεταξύ της, τον πατέρα με το παιδί, το παιδί με τον πατέρα, τον αδελφόν με τον αδελφόν, τον φίλον με τον φίλον, την φίλην με την φίλην. Θα συνδέη και θα νοστιμεύη τους δεσμούς της κοινωνίας, της οικογενείας, της φιλίας, συγγενείας κ.λ.π. όπως το αλάτι νοστιμεύει τα φαγητά. Οι χριστιανοί έχουν τη δύναμιν και αποστολήν να προφυλάξουν την κοινωνίαν από την σαπίλαν, όπως το αλάτι προφυλάσσει τα φαγητά από την σήψιν.
Όπως όμως το αλάτι όταν χάση την αλιστικήν του δύναμιν, απορρίπτεται και υπό ουδενός άλλου αλατίζεται, κατά παρόμοιον τρόπον ο Χριστιανός διδάσκαλος, όταν χάση την φωτιστικήν του δύναμιν προς τους άλλους ανθρώπους, υπό ουδενός άλλου φιλοσοφικού συστήματος δύναται να ικανοποιηθή και υπό των ανθρώπων περιφρονείται.
Οι Χριστιανοί είναι «πόλις επάνω όρους κειμένη», διότι αυτοί θα φωτίζουν, θα εμπνέουν, θα κατευθύνουν τον κόσμον και είναι αδύνατον να κρυβώσιν. Επομένως πρέπει να προσέχωσι πολύ εις τον εαυτόν των. Δια τον αυτόν λόγον ο Κύριος παρομοιάζει τους μαθητάς του προς λύχνον, ο οποίος δεν σκεπάζεται υπό οικιακού σκεύους, «του μοδίου» (Ρωμαϊκού μέτρου σιτηρών 1/6 του Ελλην. μεδίμνου) αλλά τίθεται εις την λυχνίαν, τον λυχνοστάτην, ίνα φωτίζη τους ανθρώπους του οίκου. Κατ’ αυτόν τον τρόπον ο καλός Χριστιανός γίνεται πολικός αστήρ, κατευθυντήριος γραμμή του περιβάλλοντος, εις τον οποίον ζη, εις τους ανθρώπους, τους οποίους συναναστρέφεται. Οσονδήποτε και αν κρύβη ούτος τας αρετάς του, οι άνθρωποι, οι οποίοι τον περιβάλλουν, οσφραίνονται το κρυφόν άρωμα, το οποίον πνέει και γίνεται περίβλεπτος σαν την πόλιν την επί του όρους κειμένην. Τέλος ο Κύριος συνιστά, ότι σκοπός όλων αυτών είναι η δόξα του Θεού, «όπως αν ίδωσι τα καλά υμών έργα και δοξάσωσι τον Πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς».
Διδακτικώτατον παράδειγμα χριστιανικού φωτός, το οποίον έγινε σκότος και χριστιανικού άλατος, το οποίον ηχρηστεύθη είναι ο Σαπρίκιος. Ούτος συνεδέετο φιλικώτατα μετά άλλου τινός κληρικού ονομαζομένου Νικηφόρου. Η φιλία των όμως έπειτα από έτη έσπασε. Κηρύσσεται ο διωγμός των Χριστιανών επί Βαλεριανού. Ο Σαπρίκιος συλλαμβάνεται και οδηγείται εις φρικτά μαρτύρια. Ο Νικηφόρος σπεύδει, γονατίζει ενώπιόν του και ζητεί συμφιλίωσιν μαζί του. Ο Σαπρίκιος αρνείται. Οδηγείται εις το μαρτύριον ο Σαπρίκιος και εξακολουθεί να αρνήται την συμφιλίωσιν μετά του Νικηφόρου. Όταν ήτο έτοιμος ο δήμιος να καταφέρη την μάχαιραν, ο Σαπρίκιος δειλιάζει και αρνείται τον Χριστόν υποσχόμενος να θυσιάση εις τα είδωλα. Βλέπων ο Νικηφόρος τούτο σπεύδει αυτός ομολογών, ότι είναι χριστιανός και λαμβάνει τον στέφανον του μαρτυρίου! Πόσον φως και άλας ήτο ο Νικηφόρος, πόσον σκότος και ανάλατος εφάνη ο Σαπρίκιος!
(Αρχιμανδρίτης, Ιωήλ Γιαννακόπουλος.)
(103) Το φως του κόσμου.
Είπεν ο Κύριος τοις εαυτού Μαθηταίς: Υμείς εστέ το φως του κόσμου. Ου δύναται πόλις κρυβήναι επάνω όρους κειμένη: ουδέ καίουσι λύχνον, και τιθέασιν αυτόν υπό τον μόδιον, άλλ’ επί την λυχνίαν, και λάμπει πάσι τοις εν τη οικία (Ματθ. ε’, 14-15)
Φως του κόσμου ωνόμασεν ο Θεάνθρωπος τους μαθητάς του, επειδή καθώς το αισθητόν φως του ηλίου δια των ακτίνων αυτού φωτίζει τα σωματικά όμματα, όθεν οι άνθρωποι βλέπουσι και διακρίνουσι πάντα τα εν τω κόσμω, ούτως οι θεοκήρυκες Απόστολοι δια του ευαγγελικού κηρύγματος εφώτισαν τους οφθαλμούς της ψυχής, όθεν οι φωτισθέντες εγνώρισαν και επίστευσαν εις την αλήθειαν των επουρανίων πραγμάτων˙ «Υμείς εστέ το φως του κόσμου», δηλαδή το φως της ψυχής πάντων των επί γης ανθρώπων.
Η πόλις, λέγει, εκείνη, ήτις είναι ωκοδομημένη επάνω εις την κορυφήν του όρους, δεν δύναται ποτέ να κρυβή από των ομμάτων των ανθρώπων˙ επειδή πάντες αυτήν βλέπουσιν˙ ουδέ ανάπτουσι ποτέ λύχνον, έπειτα κρύπτουσιν υπό τον μόδιον ( ο μόδιος είναι σκεύος, δια του οποίου μετρείται ο σίτος, η κριθή και άλλα όμοια), αλλά βάλλουσιν αυτόν επί την λυχνίαν, ίνα λάμπη και φωτίζη πάντας τους εν τη οικία.
Ποίον δε σκοπόν έχουσι ταύτα τα λόγια, και τι δια τούτων διδάσκει ο Κύριος ημών Ιησούς; – Προς τους Αποστόλους λαλεί, λέγων. Επειδή ο Θεός σας κατέστησε κήρυκας της πίστεως, είσθε φανεροί και υπό πάντων των ανθρώπων βλεπόμενοι, καθώς και η πόλις η κειμένη επ’ όρους διο καταστήσατε τους εαυτούς σας ανεπιλήπτους και αγίους, ίνα, λάμποντες εκατέρωθεν, και δια του φωτός της χάριτος και δια του φωτός των καλών έργων, φωτίζητε τον κόσμον όλον˙ επειδή ο Θεός σας εχειροτόνησε κήρυκας της πίστεως, μη κρύψητε υποκάτω της αμελείας ή του φόβου το κήρυγμα του Ευαγγελίου, άλλ’ υψώσατε αυτό επί της λυχνίας, δηλαδή κηρύξατε αυτό προθύμως εις πάσαν την οικουμένην, και φωτίσατε λαμπρώς πάντας τους εις τούτον τον κόσμον, ως ανθρώπους.
(Αρχιερεύς, Νικηφόρος Θεοτόκης.)
(104) Τα καλά έργα.
Ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα, και δοξάσωσι τον Πατέρα υμών, τον εν τοις ουρανοίς (Ματθ. ε’, 16).
Διδάσκει άρα γε δια τούτων των λόγων ο Κύριος τους Αποστόλους, να ποιώσι τα καλά έργα προς επίδειξιν και φιλοτιμίαν; – Μη γένοιτο! Δεν είπε, σπουδάζετε ίνα φανερώσητε εις τους ανθρώπους τα κατορθώματά σας˙ δεν είπε, δείξατε εις τους ανθρώπους τα καλά έργα σας, αλλά˙ «Ούτω λαμψάτω, είπε, το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων» – τούτο δε σημαίνει ότι πολλή και μεγάλη και πλούσια πρέπει να είναι η αρετή σας. Όταν δε τοιαύτη υπάρχη η αρετή, τότε δεν κρύπτεται, έστω και αν ο εργάτης αυτής παντοιοτρόπως σπουδάζη να κρύψη αυτήν, αλλά φανερά γίνεται εις τους ανθρώπους, και λάμπει ως καθαρόν φως και φεγγοβολεί.
Είπεν ενώπιον των ανθρώπων, και ουχί ενώπιον του Θεού˙ επειδή εις τον Θεόν είναι γνωστά και αυτά τα απόκρυφα έργα της αρετής˙ ότι δε τούτο είναι το νόημα των προκειμένων λόγων, πληροφορεί το «Και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς». Ο φιλόδοξος και επιδεικτικός άνθρωπος, όταν ποιή τα καλά έργα, σκοπόν έχει να δοξάση εαυτόν, όχι δε τον Θεόν˙ ο Θεάνθρωπος λοιπόν, διορίσας και ειπών, ότι ο σκοπός του εργαζομένου την αρετήν είναι η δόξα του Θεού˙ «Όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα, και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς», απέκλεισεν από της διδασκαλίας αυτού τον σκοπόν πάσης επιδείξεως και φιλοδοξίας.
Δοξάζουσι δε οι άνθρωποι τον Θεόν, όταν βλέπωσι τα έργα της αρετής, άλλοι μεν κατανυγόμενοι την καρδίαν και προς τον Θεόν επιστρέφοντες, άλλοι δε στηριζόμενοι εις την καλήν αρετήν και πολλαπλασιάζοντες τα ένδοξα αυτής έργα, άλλοι δε πάλιν αναβιβάζοντες τον νουν αυτών εις τον Θεόν, τον δοτήρα και χορηγόν της αρετής, και την δοξολογίαν και αίνεσιν προσφέροντες εις αυτόν. Ταύτα δε ειπών ο Κύριος, μεταβαίνει εις άλλην υπόθεσιν, λέγων.
(Αρχιερεύς, Νικηφόρος Θεοτόκης.)
Από το βιβλίο: «Ιησούς Χριστός: Βίος, Διδασκαλία, Θαύματα», Α’ τόμος, του Ιερομονάχου Κοσμά του Δοχειαρίτου.
Ιερόν Δοχειαρίτικον Κελλίον, Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Αγιον Ορος 2011.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Σημείωσις του orp.gr:
Η εν λόγω Ευαγγελική περικοπή αναγιγνώσκεται και ως Ευαγγελικό Ανάγνωσμα κατά την Θεία Λειτουργία της Κυριακής των Αγίων πατέρων της Τετάρτης Οικουμενικής Συνόδου.
