Η έναρξη των διαπραγματεύσεων στη Λωζάννη.
…Οι Μεγάλες Δυνάμεις, που με τη
Συνθήκη των Σεβρών
θέλησαν να διαμελίσουν την Τουρκία, τώρα με τις νέες εργασίες που άρχισαν στη Λωζάννη θέλησαν να τη «συρράψουν», αλλά χωρίς να βλάψουν τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι προτίμησαν να βλαφτεί η Ελλάς, που επί μία τριετία, κατ’ εντολή τους φυσικά, σήκωσε το βάρος του κατά των Τούρκων αγώνα. Μόνο η Μ. Βρετανία, εφόσον στην εξουσία ήταν ο Λόυντ Τζώρτζ, έβλεπε με συμπάθεια την ελληνική πολεμική προσπάθεια, άλλ’ όπως παραστατικά είπε ο Τσώρτσιλ, η θέση της Ελλάδος ως προς την Αγγλία ήταν όμοια με τη θέση του ανθρώπου που πνίγεται και καλεί απεγνωσμένα σε βοήθεια έναν θεατή, που είναι πρόθυμος να δώσει συμβουλές αλλά δεν είναι πρόθυμος να πέσει στη θάλασσα για να τον σώσει.
Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν στις 8/21 Νοεμβρίου 1922 στην ελβετική πολιτεία Λωζάννη,2 παρουσία αντιπροσώπων από διάφορα κράτη: Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία,3 Ελλάδα, Τουρκία, Ρωσία,4 Ρουμανία, Σερβία, Βουλγαρία, Βέλγιο, Πορτογαλία, Ιαπωνία, Αμερική. Οι Σύμμαχοι και οι Έλληνες φάνηκαν υποχωρητικοί, αλλά ο Τούρκος αντιπρόσωπος Ισμέτ πασάς, μετέπειτα Ισμέτ Ινονού, παρουσιάστηκε ανένδοτος. Με την έναρξη των εργασιών απαίτησε να επανέλθουν τα ελληνικά σύνορα στον Έβρο (αυτό είχε γίνει de facto) και να διεξαχθεί δημοψήφισμα στη Δ. Θράκη. Ύστερα από μακρές συζητήσεις απορρίφθηκε η δεύτερη τουρκική απαίτηση. Τότε ο Ισμέτ αντιπρότεινε να δοθεί στους Τούρκους το τρίγωνο του Καραγάτς και υποστήριξε το αίτημα της Βουλγαρίας να αποκτήσει η χώρα αυτή διέξοδο προς τη θάλασσα. Ο κίνδυνος για την Αλεξανδρούπολη ήταν προφανής. Ο αντιπρόσωπος της Μ. Βρετανίας, λόρδος Κώρζον, απέρριψε και την πρόταση αυτή.
Στις 12/25 Νοεμβρίου ο Ισμέτ ζήτησε κάτι που έκτοτε αποτελεί μόνιμη επωδό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος και Ικαρία, επειδή πάντα, είπε, η Ελλάς έχει επεκτατικές βλέψεις εις βάρος της Τουρκίας, να ουδετεροποιηθούν και να γίνουν αυτόνομα. Η ελληνική αντιπροσωπεία αντιτάχθηκε με πείσμα και δέχθηκε μόνο την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών που βρίσκονται εγγύς των μικρασιατικών παραλίων. Ταυτόχρονα όμως προέκυψε το ζήτημα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στα Στενά, για τα οποία αποφασίσθηκε να μείνουν ελεύθερα στη διέλευση ξένων πλοίων, αφού η Τουρκία λάβει επαρκείς εγγυήσεις. Η τουρκική αντιπροσωπεία υποχώρησε στην αξίωσή της για αυτονομία των νησιών, με εξαίρεση την Ίμβρο, την Τένεδο και τη Σαμοθράκη.
Ακολούθως, ο Ισμέτ έθεσε το θέμα της ανταλλαγής των πληθυσμών και των αιχμαλώτων πολέμου. Το δεύτερο, το θέμα των αιχμαλώτων, ρυθμίστηκε γρήγορα, αλλά στο θέμα της ανταλλαγής πληθυσμών ο Ισμέτ υπήρξε πολύ πιεστικός, ζητώντας την αποχώρηση όλων των Ελλήνων της Τουρκίας, ακόμη και των Ελλήνων της Πόλης και της Σμύρνης…
Η συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923) – Σαράντου ι. Καργάκου.rar
Από το βιβλίο του Σαράντου Ι. Καργάκου: «Η Μικρασιατική εκστρατεία, 1919 -1922». Από το Επος στην τραγωδία. Αθήνα 2013. Μέρος Δ.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
