(Ματθ. ιστ, 24-28. Μάρκ. η, 34. Λουκ. θ, 23-27).
Τότε ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτόν του, ας σηκώσει τον σταυρό του κι ας με ακολουθεί.1, 2 Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του, θα τη χάσει˙ όποιος όμως εξαιτίας μου χάσει τη ζωή του, θα τη βρει.3 Τί ωφελείται ο άνθρωπος, αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο, χάσει όμως τη ζωή του; Ή τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος αντάλλαγμα για τη ζωή του;
Γιατί ο Υιός του Ανθρώπου θα έρθει με όλη τη λαμπρότητα του Πατέρα του μαζί με τους αγγέλους του, και τότε θα ανταμείψει τον καθένα ανάλογα με τις πράξεις του. Σας βεβαιώνω πως υπάρχουν μερικοί ανάμεσα σ’ αυτούς που βρίσκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευτούν τον θάνατο, πριν δουν τον Υιό του Ανθρώπου να έρχεται στη βασιλεία του.
ΣΧΟΛΙΑ.
(1)«Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει τον σταυρό του κι ας με ακολουθεί».
Ακούεις θεϊκήν σοφίαν και θαυμασιωτάτην μεγαλοπρέπειαν; Ούτε αναγκάζει, αν και έχη την δύναμιν, ούτε προστάττει, μολονότι έχει την εξουσίαν˙ άλλ’ αφού αφήση εις τον καθένα το αυτεξούσιον αυτού ελεύθερον, προσκαλεί μόνον πάντας, επειδή ως φιλάνθρωπος θέλει πάντων την σωτηρίαν. Όστις, λέγει, εξ ιδίας γνώμης και προαιρέσεως θέλει να ακολουθή οπίσω μου, ήτοι να γίνη μαθητής μου, και να μιμηθή τα έργα μου, εκείνος είναι ανάγκη, ίνα πράξη τρία πράγματα˙ να αρνηθή εαυτόν, να άρη τον ίδιον σταυρόν αυτού, και να ακολουθή οπίσω μου.
Αλλά ποίος είναι ούτος ο εαυτός ημών; Και ποίος είναι ο ίδιος του καθενός σταυρός;
Ο εαυτός ημών είναι εκείνος ο υπό του Αποστόλου Παύλου ονομαζόμενος «παλαιός άνθρωπος» (Ρωμ. στ’, 6)˙ και σώμα δε της αμαρτίας ονομάζει αυτόν ο αυτός Παύλος, επειδή μετά την παράβασιν των πρωτοπλάστων «έγκειται η διάνοια του ανθρώπου επιμελώς επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού» (Γεν. η’, 21). Τούτον λοιπόν τον παλαιόν άνθρωπον της αμαρτίας, λέγει, ότι είναι πρέπον να αρνηθώμεν.
Αλλά πώς δυνάμεθα να πράξωμεν τούτο; Κατά τον αυτόν τρόπον, κατά τον οποίον αρνούμεθα κάποιον άλλον άνθρωπον. Πώς αρνείσαι τον φίλον σου ή τον συγγενή σου; Αποστρεφόμενος αυτόν, και φεύγων απ’ αυτού, και μισών πάντα τα έργα αυτού: τότε λοιπόν αρνούμεθα τους εαυτούς μας, όταν φεύγωμεν την φιλίαν της σαρκός, και αποστρεφώμεθα πάσας τας πονηράς αυτής πράξεις.
Σταυρός δε ίδιος του καθενός είναι η νέκρωσις των παθών και των πονηρών επιθυμιών αυτού: τότε λοιπόν λαμβάνομεν εις τους ώμους μας τον σταυρόν ημών, όταν νεκρώσωμεν τα πάθη ημών και τας κακάς επιθυμίας. «Οι δε του Χριστού», ήτοι οι δούλοι του Ιησού Χριστού, «την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις» (Γαλ. ε’, 24).
Επειδή δε και τον παλαιόν καιρόν μερικοί δια πολλής στενοχωρίας και βασάνου εκατανικούσαν τα πάθη της σαρκός, και μέχρι σήμερον πολλοί ασκηταί του γένους των Ινδών τυραννικώς δια διαφόρων τρόπων καταβασανίζουσι την σάρκα, ως και ημείς με τους οφθαλμούς μας αυτούς είδομεν, ποιούσι δε ταύτα όχι διότι ακολουθούν τον Χριστόν, αλλά διότι γίνονται δούλοι εις το πάθος της κενοδοξίας των, και εις την πεπλανημένην φαντασίαν αυτών, θέλοντες να θαυμάζωνται και επαινώνται υπό των ανθρώπων, δια τούτο ο Κύριος είπεν όχι μόνον το «Απαρνησάσθω εαυτόν, και αράτω τον σταυρόν αυτού», αλλά προσέθεσε και το «Ακολουθείτω μοι».
Ιδού δε συντόμως όλη η έννοια τούτων των ευαγγελικών λόγων. Όστις θέλει να γίνη μαθητής του Ιησού Χριστού, εκείνος πρέπει να αποστραφή και μισήση πάσαν αμαρτίαν, να νεκρώση πάντα τα πάθη αυτού και πάσας τας πονηράς αυτού επιθυμίας, και να ακολουθήση, ήτοι μιμηθή τα έργα του Ιησού Χριστού. Εφανέρωσε δε ο Θεάνθρωπος και το δια τι ζητεί ταύτα τα τρία έργα παρά των μαθητών αυτού.
Τί είναι ο σταυρός; Η νέκρωσις των παθών της σαρκός και των επιθυμιών του κόσμου: διότι και το «εσταύρωσαν» σημαίνει το ενέκρωσαν, καθώς εφανέρωσεν ο θείος Απόστολος, λέγων: «Οι δε (μαθηταί) του Χριστού την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις (Γαλ. ε’. 24)˙ Εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι’ ου εμοί κόσμος εσταύρωται, καγώ τω κόσμω» (Αυτόθι στ’, 14). Ώστε εκείνος λαμβάνει τον σταυρόν, όστις υποτάσσει την σάρκα, και φεύγει του βίου τας ηδονάς, εκείνος γίνεται σταυροφόρος, όστις καταστήση νεκρά τα πάθη της σαρκός και τας επιθυμίας του κόσμου.
Πώς δε ακολουθούμεν οπίσω του Χριστού; Όταν ακολουθώμεν τα ίχνη αυτού, ήτοι όταν ζώμεν καθώς και αυτός έζησε˙ «Χριστός έπαθεν υπέρ ημών, υμίν υπολιμπάνων υπογραμμόν, ίνα επακολουθήσετε τοις ίχνεσιν αυτού» (Α’ Πέτρ. β,21).
Εκείνος λοιπόν ακολουθεί τον Χριστόν, ο οποίος θα στήση την Ζωήν του Χριστού έμπροσθεν των οφθαλμών αυτού ως τύπον και κανόνα, και θα μιμηθή κατά το δυνατόν πάντα τα έργα αυτού. Δια τούτο ο Παύλος, ο ακολουθήσας τον Χριστόν, έλεγε, «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθώς καγώ Χριστού» (Α’ Κορινθ. α’ 11). Βλέπε δε την ακρίβειαν των θείων λόγων: πρώτον είπε το «λαμβάνει τον σταυρόν», έπειτα το «ακολουθεί οπίσω μου»˙ διότι πρώτον ο μαθητής του Χριστού νεκρώνει τα πάθη της σαρκός, και τας επιθυμίας του κόσμου, έπειτα κατορθώνει τας αρετάς του Ιησού Χριστού. Όστις λοιπόν δεν κατορθώση τα δύο ταύτα, εκείνος δεν είναι άξιος της μαθητείας του Ιησού Χριστού, δεν είναι άξιος της επουρανίου βασιλείας του Θεού. (Αρχιερεύς, Νικηφόρος Θεοτόκης.)
(2)«Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτόν του, ας σηκώσει τον σταυρό του κι ας με ακολουθεί».
Δυστυχώς η διάνοια εκείνων οι οποίοι σκέπτονται σαρκικώς, ορθολογιστικώς, ο υπερήφανος λογισμός, απέκρουσε και αποκρούει μέχρι σήμερον την ιδέαν του Σταυρού. Θεός επί του Σταυρού να πάσχη να είναι εν ελεεινή, φρικτή καταστάσει, να γίνεται παίγνιον των τελευταίων καθαρμάτων; Η ιδέα αυτή λίαν ταπεινωτική και εξευτελιστική κατά τους κοσμικώς σκεπτομένους είναι η ιδέα που δεν συμφωνεί με την περί παντοδυναμίας του Θεού ιδέαν των αρχαίων λαών. Δια τούτο το περί Εσταυρωμένου κήρυγμα των Αποστόλων, ως μωρίαν μεν υπό των Ελλήνων εξελαμβάνετο, ως σκάνδαλον δε υπό των Ιουδαίων «Ημείς όμως – λέγει ο Παύλος εν μέσω κόσμου αποκρούοντος την ιδέαν του Σταυρού – κηρύσσομεν Χριστόν Εσταυρωμένον, Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρίαν, αυτοίς δε τοις κλητοίς, Ιουδαίοις τε και Έλλησι, Χριστόν Θεού δύναμιν και Θεού σοφίαν» (Α’ Κορινθ. 1, 23-24).
Η ιδέα του Σταυρού, η οποία πριν έλθη το Πνεύμα το Άγιον ήτο τόσον αποκρουστική εις την διάνοιαν του Πέτρου και των λοιπών Αποστόλων, σημειώνει διάσημος νεώτερος συγγραφεύς, είναι και σήμερον αποκρουστική δια τους λαούς της Ανατολής. «Ο Σταυρός – γράφει – προξενεί και σήμερον εις την Ανατολήν την ιδίαν φρίκην εις τας μυριάδας των ανθρώπων, δια τας οποίας ένας Θεός που βασανίζεται και σταυρώνεται, είναι κάτι ακατανόητο. Και το Ισλάμ γεννήθηκε από το σκάνδαλο αυτό…». Δια τους αιμοχαρείς λαούς της Αραβικής ερήμου η εικών ενός Μωάμεθ όστις κρατεί μάχαιραν και σφάζει τους εχθρούς και δι’ αυτής υποτάσσει τα έθνη, ήτο περισσότερον ελκυστική από την εικόνα ενός Χριστού Εσταυρωμένου, ο οποίος δέχεται ραπίσματα και εμπτυσμούς και ύβρεις…
Αλλά δι’ ημάς τους πιστεύοντας ο Σταυρός του Κυρίου, πηγή απείρων ευεργεσιών εις τον κόσμον, είναι ό,τι το πολυτιμότερον. Τιμή μας λοιπόν και δόξα ο Σταυρός του Κυρίου. Αλλά πόσοι σήμερον εκ των λεγομένων χριστιανών δεν αισχύνονται το σημείον τούτο της τιμής και της δόξης! Ναι. Αισχύνονται. Διότι τους βλέπεις να εντρέπωνται να κάμουν το σημείον του Σταυρού ενώπιον άλλων οσάκις ταξιδεύουν ή οσάκις παρακάθηνται εις τράπεζαν, ή και οσάκις εισέρχονται εις τον Ναόν δια κηδείαν ή μνημόσυνον συγγενούς των. Τον κάμνουν δειλά – δειλά. Τον κάμνουν κατά τοιούτον τρόπον ώστε αι κινήσεις της δεξιάς των χειρός κάθε άλλο σημαίνουν επί του σώματός των ή το σημείον του Σταυρού! Εντρέπονται τον Σταυρόν! Αλλά μία τοιαύτη συμπεριφορά, πώς άλλως παρά ως είδος περιφρονήσεως και αρνήσεως ακόμη του ονόματος του Χριστού πρέπει να χαρακτηρισθή; Ταλαίπωρε άνθρωπε! Ο Κύριος προς χάριν σου γυμνός εξετέθη επί του Σταυρού, γενόμενος αισχύνη μυριάδων ανθρώπων, οι οποίοι κάτω από τον Σταυρόν ποικιλοτρόπως ησχημόνουν, εκείνος δεν ησχύνθη και συ αισχύνεσαι, εντρέπεσαι να σημειώσης με πίστιν επί του σώματός σου το σημείον του Σταυρού; Είσαι φίλος ή εχθρός του Σταυρού;
Αλλά δια να είσαι φίλος του Σταυρού δεν αρκεί να κάμνης κανονικώς, ως ορίζει η αγία ημών Εκκλησία, το σημείον του Σταυρού. Τούτο δεν είναι και δύσκολον.
Από μικράς ηλικίας έχεις συνηθίσει και αυτομάτως τα τρία δάκτυλα σου ενώνονται δια να ποιήσουν το σημείον του Σταυρού. Εάν θέλης όντως να λέγεσαι φίλος του Σταυρού, πρέπει η ιδέα της θυσίας, της οποίας σύμβολον αιώνιον είναι ο Σταυρός Του, πρέπει να είναι δια σε όχι αποκρουστική, αλλά προσφιλής, και να γίνεται καθημερινώς προσφιλεστέρα. Ο Χριστός εθυσιάσθη υπέρ σου; Συ τί υπέρ του Χριστού θυσιάζεις;
Ώ Κύριε. Οι λόγοι Σου αυτοί πνέουν πυρ. Αποκλείουν τους ενόχους συμβιβασμούς. Κατακαίουν την κακίαν. Φυτεύουν την αρετήν εις τα βάθη της πιστής ψυχής. Σημαίνουν συναγερμόν κατά του εχθρού και καλούν τα ελεύθερα πνεύματα να οπλισθούν με τον Τίμιον Σταυρόν και υπό την αρχηγίαν Σου να εξέλθουν ατρόμητοι εις αγώνας σκληρούς προς θρίαμβον του Ευαγγελίου.
Δια να ζήση η ψυχή, πρέπει να αποθάνουν τα πάθη. «Εμπρός, λοιπόν – φωνάζει η φωνή του σημερινού Ευαγγελίου – εμπρός, Χριστιανέ, λάβε την μάχαιράν σου, η οποία λέγεται αυταπάρνησις, ανέβα εις τον λόφον του Γολγοθά, γονάτισε εμπρός εις τον Σταυρόν, λάβε δύναμιν υπερφυσικήν και εκεί σφάξε, εξόντωσε τα πάθη σου, που είναι γεννήματα και θρέμματα του αμαρτωλού εαυτού σου, και τότε θα προσφέρης την ωραιωτέραν θυσίαν εις τον Εσταυρωμένον. «Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει» (Ψαλμ.50,19).
Η θυσία αυτή είναι η «απάρνησις του εαυτού μας», άλλ’ αυτή η απάρνησις, παρ’ όλην την οδύνην που προκαλεί η εκρίζωσις των παθών, είναι η υψίστη ελευθερία του ανθρώπου, είναι η λύτρωσις της ψυχής, την οποίαν ύμνησαν εμπνευσμένοι ποιηταί όλων των αιώνων.
Ώ! Λύτρωσις της ψυχής! Δια σε αξίζει να θυσιάση κανείς το παν!
Ποίος θα τα κόψη δια να πετάξη η ψυχή μας προς τα άνω; Ο Ιησούς και μόνον. Αυτός είναι ο Ελευθερωτής! Εκεί εις τα ύψη που ευρίσκεται ο Ιησούς, θέλει και ημάς να ελκύση. Άκουσε, αδελφέ, την φωνήν του: «Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν…» Σου δίδει την χάριν Του. Σου δίδει την μάχαιραν που λέγεται αυταπάρνησις, λάβε και κόψε όλους τους ενόχους δεσμούς. Η ψυχή τότε θ’ απογειωθή, θα υψωθή προς τα άνω, και από τα ύψη εκείνα θα ίδη ως κόκκον άμμου, ως κοπρίαν όλας «τας κοσμικάς επιθυμίας» που την εμάγευον εδώ εις την γην, και θα πεισθή ότι η αληθής ευτυχία υπάρχει εν τη τελεία απαρνήσει του εαυτού μας, την οποίαν υπερόχως εκφράζει το βιβλίον «Μίμησις του Χριστού» με το απόφθεγμά του: «εγκατάλειψε τα πάντα και θα εύρης τα πάντα». (Μάρκ. 8, 34-38) (Λουκ. 6, 31-36)
(Αρχιερεύς, Αυγουστίνος Καντιώτης.)
(3) Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του θα τη χάσει˙ όποιος όμως εξαιτίας μου χάσει τη ζωή του, θα τη βρει.
Η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατος: πώς λοιπόν δύναται ο άνθρωπος να χάση αυτήν δι’ αγάπην του Ιησού Χριστού και του Ευαγγελίου; Πώς δε δια της τοιαύτης απωλείας θα σώση αυτήν; Ψυχήν ενταύθα λέγει όχι την ουσίαν της ψυχής, αλλά τας πονηράς αυτής επιθυμίας˙ όστις λοιπόν απολέση τας κακάς επιθυμίας της ψυχής αυτού, την υπερηφάνειαν, τον φθόνον, το μίσος, την ασπλαγχνίαν και τα λοιπά πάθη αυτής, όχι δι’ υπόκρισιν ή δια φιλοδοξίαν, αλλά δι’ αγάπην του Ιησού Χριστού και δια την τήρησιν των εντολών του Ευαγγελίου, εκείνος σώζει την ψυχήν αυτού, εις την αιώνιον ζωήν, ήτοι κληρονομεί την αιώνιον σωτηρίαν: όστις δε περιποιείται τας κακάς επιθυμίας της ψυχής, εκείνος θα χάση την ψυχήν αυτού, ήτοι παραδίδει αυτήν εις την ατελεύτητον κόλασιν
(Αρχιερεύς, Νικηφόρος Θεοτόκης.)
Από το βιβλίο: «Ιησούς Χριστός: Βίος, Διδασκαλία, Θαύματα», Β’ τόμος, του Ιερομονάχου Κοσμά του Δοχειαρίτου.
Ιερόν Δοχειαρίτικον Κελλίον, Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Αγιον Ορος 2011.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Κυριακή μετά την Ύψωσιν του Τιμίου Σταυρού: η Ευαγγελική Περικοπή της Θ. Λ., Αγίου Νεκταρίου Επ. Πενταπόλεως περί της αληθούς ελευθερίας.
Κυριακή ΚΑ. επιστολών ή μετά την Ύψωσιν: το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., ο φρικτός Τάφος, Λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
