Ο Ιανουάριος είναι ο κατ’ εξοχήν μήνας του έτους όπου γίνεται ιδιαίτερος λόγος για τις ερήμους. Τα αναγνώσματα των Χριστουγέννων και των Φώτων μιλούν για την πορεία του Ισραηλιτικού λαού με ηγέτη τον Μωϋσή μέσα από την έρημο της Αιγύπτου προς την Γη της Επαγγελίας. Το ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής προ των Φώτων αναφέρεται στην ζωή και το κήρυγμα του τιμίου Προδρόμου, στην έρημο του Ιορδάνου. Το Σάββατο μετά τα Φώτα διαβάζουμε το ευαγγέλιο που αναφέρεται στους πειρασμούς που δέχθηκε ο Κύριος, αμέσως μετά το βάπτισμά Του, στην έρημο του Σαρανταρίου όρους.
Ο όσιος Αντώνιος ο Μέγας (17 Ιανουαρίου) «εγεώργησε το άγονον» των Αιγυπτιακών ερήμων. Η ζωή των αγίων Μακαρίων, Αιγυπτίου και Αλεξανδρέως (19 Ιανουαρίου), εξελίσσετο σε μιαν άλλη έρημο, στην έρημο της Νιτρίας. Η πνευματική ζωή και ο ποταμός της θεολογίας του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου (25 Ιανουαρίου), ξεκίνησε από την έρημο του Πόντου.
Όποιος θέλει να ζήσει πνευματικά τον Ιανουάριο καλείται σε μια πορεία μέσα από τις γόνιμες ερήμους της Εκκλησίας μας. Η έννοια της ερήμου είναι που προσδιορίζει την πνευματική ταυτότητα του Ιανουαρίου. Ενώ όμως στην σκέψη όλων μας η έρημος έχει μιαν αρνητική έννοια και σημαίνει μεγάλη ζέστη και πολύ κρύο, ξηρασία, ακαρπία, γενική δυσφορία και δυσκολία, η παράδοση της Εκκλησίας μας μας παρουσιάζει τις ερήμους με γλυκειά ζεστασιά!
• αντί για κρύο να προσφέρουν δροσιά
• ενώ είναι άγονες να παράγουν τους πλέον εύχυμους καρπούς
• ενώ το περιβάλλον τους είναι απαράκλητο να αποτελούν τόπους βαθειάς εσωτερικής παρακλήσεως
• ενώ είναι γυμνές από συντυχίες και ερεθίσματα να είναι γεμάτες από παρουσία
• ενώ είναι έρημοι να θυμίζουν τον παράδεισο.
Έρημος στην πνευματική εμπειρία και διάλεκτο σημαίνει ησυχία, μέσα στην οποία κάποιος μπορεί να ακούει, και διαύγεια, που μπορεί κανείς μακρυά και καθαρά να βλέπει. Στην έρημο, το φαινόμενο του αντικατοπτρισμού κάνει τα μακρινά να φαίνονται πολύ κοντινά και η θολούρα δίνει την θέση της στην καθαρότητα. Έτσι και στην πνευματική έρημο μπορεί κανείς να ακούει ήχους που δεν συλλαμβάνονται μέσα στην ζάλη των φροντίδων, των πειρασμών και των περισπασμών. Μπορεί να βλέπει πολύ μακρυά και να διακρίνει από τα ανθρώπινα τα θεϊκά, από τα παρερχόμενα τα αιώνια, από τα αμαρτωλά και τα φθαρτά τα άγια και άφθαρτα. Μπορεί κανείς να βλέπει την ψυχή με διαφάνεια και τον Θεό και καθαρά και κοντά Του. Σ’ αυτό βοηθάει ο τόπος της ερήμου, κυρίως όμως οδηγεί η κατάσταση της πνευματικής ερήμου.
Στον «Περί της εις Πόντον φυγής» λόγο του, ο άγιος Γρηγόριος αναφέρεται εκτενώς σ’ αυτήν την άλλη έρημο, στην έρημο που είναι περισσότερο κατάσταση και ζωή και λιγότερο τόπος• σ’ αυτήν που γέννησε τον ποταμό της θεολογίας του• σ’ αυτήν που για να γευθείς την παγκαρπία της «ερημώνεσαι» και για να την πλησιάσεις «αναχωρείς και απομακρύνεσαι».
Η επίσκεψη σ’ αυτές τις ερήμους δεν αποτελεί κλήση μόνον των ασκητών, αλλά είναι η κλήση κάθε πιστού που ζει το μυστήριο της Εκκλησίας. Έχουμε στα χέρια μας μικρή ίσως δύναμη αλλά ανυπολόγιστες δυνατότητες. Η δυνατότητα όλων μας είναι να γίνουμε «ερημίτες». Ο Μέγας Αντώνιος ξεπερνώντας την φύση του, ανεχώρησε από τον κόσμο και γύμνωσε ταυτόχρονα την ζωή του από τον εαυτό του. Έγινε «όλος εαυτώ αφιστάμενος» κατά τον υμνωδό. Ανάλογα, εμείς καλούμαστε να αναχωρήσουμε από τον εγωισμό μας και από το κοσμικό μας φρόνημα. Εκείνος ανεχώρησε και από τον χρόνο, προέβλεπε τα μέλλοντα• εμείς καλούμαστε να εγκαταλείψουμε την χρονικότητα, την δέσμευση δηλαδή στο εφήμερο και πρόσκαιρο, και να ζήσουμε την αιωνιότητα. Ανεχώρησε τέλος από την μιζέρια της πολυπραγμοσύνης της αμαρτίας στην έρημο της καταστολής των παθών.
Σ’ αυτό πρέπει απόλυτα να τον μιμηθούμε. Όλοι καλούμεθα να ζήσουμε μια ζωή έρημη από εγωισμό και κοσμικότητα, γυμνή από εφημερότητα και χρονικότητα, δίχως αμαρτία και στενότητα. Η έρημος από τον εμπαθή εαυτό μας είναι η πρώτη έρημος της πνευματικής ζωής. Είναι η φυγή από τα θελήματά μας που εμφανίζονται και εκφράζονται ως απαιτήσεις και ιδιορρυθμίες. Είναι η απαλλαγή από τους άρρωστους και φορτισμένους λογισμούς μας που συνήθως φανερώνουν συναισθήματα παθολογικά. Νομίζουμε ότι οι άλλοι είναι εναντίον μας, ενώ κανείς δεν είναι• ότι δεν μας έχουν εμπιστοσύνη, ενώ εμείς δεν τους έχουμε• ότι μας στραβοκοιτούν, ενώ αυτό δεν συμβαίνει. Δημιουργούμε ιστορίες ανυπόστατες που τις πιστεύουμε σαν πραγματικές.
Πνευματική ζωή με άρρωστους λογισμούς, βαθειά ριζωμένους μέσα μας δεν γίνεται, ούτε με παθολογικά θελήματα, ούτε με προκαταλήψεις, ούτε με φόβους, ούτε με μειονεξίες, ούτε με ζήλειες και ανασφάλειες. Η όντως ζωή είναι έρημη από φόβους, από ανάγκες που διαρκώς εμείς δημιουργούμε, από υποψίες, από συμπλέγματα και φαντασίες, από δικαιώματα, από παράπονα, από πικρίες, από παθολογικές και φορτισμένες σχέσεις, από κακίες και στραβές συνήθειες, από εξαρτήσεις, από άρρωστες ελπίδες. Τα λάθος όνειρά μας, οι λάθος προοπτικές μας, οι εσφαλμένες αξιολογήσεις και ιεραρχήσεις στην ζωή μας, αποτελούν την κόλασή μας. Γιατί αυτά είναι αρρώστεια, είναι στοιχεία της πτώσεως, είναι γεννητικά αμαρτίας, είναι διαβρωτικά και στερητικά της ελευθερίας μας.
Η πνευματική ζωή θέλει να αφήσουμε τους πολυσύχναστους χώρους του εμπαθούς εγωισμού μας και να δημιουργήσουμε ο καθένας μας την δική του έρημο, το περιβάλλον της δικής του ασκήσεως, τον τόπο των δικών του αγώνων, την ατμόσφαιρα των νέων προοπτικών. Η υπέρ φύσιν ζωή μόνο στο θεμέλιο μιας κατά φύσιν ισορροπίας μπορεί να οικοδομηθεί.
Οι αληθινοί ερημίτες είχαν ήδη απομακρυνθεί από αυτές τις πολύβοες «πόλεις». Αυτοί ζούσαν και την κατάσταση της δεύτερης ερήμου, της ερήμου από τον φυσικό εαυτό μας. Σηκώνονταν και έφευγαν, και έτρεχαν, προσέτρεχαν στην έρημο. Έτρωγαν βρασμένα λάχανα, όπως ο άγιος Μακάριος, για επτά ολόκληρα χρόνια. Ηρνούντο κάθε ανάπαυση, κάθε απόλαυση, κάθε χαμόγελο και χάδι αυτού του κόσμου. Τίποτα υλικό δεν είχαν ως παρηγοριά. Κάθε ενδιαφέρον, κάθε ελπίδα, ολόκληρος ο εαυτός τους ήταν προσανατολισμένος προς την βασιλεία, τον κόσμο και το πρόσωπο του Θεού. Και ερχόταν ο Θεός μέσα τους. Οι άγιοι ζουν τον Θεό στις καρδιές τους. Για τον αληθινά εξαγιασμένο άνθρωπο, ανάγκη είναι μόνον ο Θεός και η προσδοκία του θανάτου. Ανάγκη δεν είναι να έχουν οι άλλοι την δική μας ανάγκη.
Υπάρχει όμως και μια τρίτη ανώτερη αναχώρηση• είναι η αναχώρηση από την φυλακή της πτώσεώς μας, δηλαδή από τις ροπές μας. Ο καθένας μας με το που έρχεται σ’ αυτόν τον κόσμο, φέρνει επάνω του την σφραγίδα της πτώσεως, του προπατορικού αμαρτήματος, που μπορεί να την εξαλείψει με το άγιο βάπτισμα. Όταν κάποιος αγωνίζεται να απορρίψει από πάνω του τα άρρωστα στοιχεία που προαναφέραμε, τότε ενεργοποιεί το βάπτισμα μέσα του και τότε μπορεί να ξεπερνάει την ροπή, την φύση, την τάση, την ασθένεια της πτώσεώς του. Τότε μπορεί να ζήσει μεγάλα και ουράνια πράγματα. Να αντικρύσει τον κόσμο γυμνό από την αμαρτία και γεμάτο από την χάρι της αρχέγονης δημιουργίας. Εδώ ο Θεός βιούται ως παντοδύναμος και πάνσοφος δημιουργός.
Ο πνευματικός αναχωρητής όμως έχει από τον Θεό την δυνατότητα να εξέρχεται και της κτίσεως, να ζει στην κατάσταση της ερήμου του ακτίστου. Η αναχώρηση από τα δεσμά της κτιστότητός μας είναι η βαθύτερη έρημος, η έσω έρημος της πνευματικής ζωής. Ο χριστιανός είναι κτιστός, αλλά αναζητεί τρόπους και παράθυρα να μετέχει των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Κτιστός ων μπορεί να μετέχει της άκτιστης θεϊκής χάριτος. Στον τόπο αυτής της βαθειάς ερήμου βιούται ο Θεός ως Πατέρας και η χάρις Του ως αγάπη.
Οι έρημοι για τις οποίες μιλούμε, είναι έρημοι που γεμίζουν την καρδιά με πνευματικά δώρα και αληθινούς καρπούς. Έτσι η πορεία στην έρημο της Αιγύπτου οδήγησε τους Ιουδαίους στην Γη της επαγγελίας. Η έρημος του Ιορδάνου χάριζε την αίσθηση της βασιλείας του Θεού και την μετάνοια. «Μετανοείτε, ήγγικεν η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. γ’ 2). Η έρημος των πειρασμών του Κυρίου κατέληξε στην νίκη κατά του διαβόλου και την απομάκρυνσή του• «τότε αφίησιν αυτόν ο διάβολος» (Ματθ. δ 11). Η έρημος του Μεγάλου Αντωνίου απέδειξε τα μεγάλα κατορθώματα και την αίγλη της ανθρώπινης φύσεως. Και τέλος η έρημος του Πόντου και του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου προκάλεσε την γέννηση της θεολογίας. Ο άγιος Γρηγόριος έκλαιγε την αναχώρησή του από την δική του έρημο. Έζησε στην ησυχία και άκουγε αυτά που δεν ακούν τα αυτιά μας. Ζούσε στην έρημο του πόθου και αντίκρυζε τα μυστήρια του Θεού που εμείς, ούτε με την φαντασία μας δεν μπορούμε να πλησιάσουμε. Και τέλος αξιώθηκε από αυτήν την ζωή, όχι απλά να προσεγγίσει τον Θεό, αλλά
«τον άδυτον υπελθών γνόφον να δεχθή την θεοτύπωτον νομοθεσίαν» (α τροπάριο Λιτής).
Όποιος ζει μ’ αυτό το πνεύμα και τον τρόπο και είναι προσανατολισμένος προς αυτήν την κατεύθυνση, όποιος βαδίζει μυστικά την οδό της ζωής του μέσα στην ατμόσφαιρα αυτής της ερήμου, της ερήμου από τα πάθη του, από την φύση του, από τις πτωτικές ροπές του και από την κτιστότητά του, ο Θεός υπόσχεται να του χαρίσει την γη των ουρανίων επαγγελιών, την νίκη κατά των πειρασμών, την βίωση της βασιλείας του Θεού δια της μετανοίας, το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσεως που και την πτώση νικά, την αίσθηση ότι η θεολογία δεν είναι κάτι που ως χριστιανοί είμαστε υποχρεωμένοι να σπουδάσουμε, αλλά κάτι που διαρκώς γεννάται μέσα στην καρδιά κάθε πιστού. Η χάρις δεν είναι κάτι που κάποιοι απολαμβάνουν ως εύνοια και δώρο, αλλά είναι δύναμη που όλοι μας την έχουμε ως δυνατότητα.
Κάθε χρόνο, κατά τον μήνα Ιανουάριο, η Εκκλησία μας μας προβάλλει μεγάλους αγίους ασκητές και θεολόγους, όπως τους τρεις Ιεράρχες, και μας προτρέπει να ζήσουμε την χάρι της θεολογίας ώστε καθώς θα αντικρύζουμε την ημέρα της Υπαπαντής τον πρεσβύτη Συμεών να δέχεται στην αγκαλιά του τον Κύριο, να μπορέσουμε να γίνουμε με την χάρι του Θεού ο καθένας μας και θεοδόχος. Καθώς μας προσεγγίζουν μεγάλες γιορτές, πλησιάζουν και μοναδικές ευκαιρίες. Με λίγη σκέψη και αρκετή φρόνηση πνευματική μπορούμε και πρέπει όλοι μας να γίνουμε και θεολόγοι και θεοδόχοι• η καρδιά μας να δέχεται την χάρι Του και ο νους μας να γεννά τον λόγο Του.
Ιανουάριος 2017
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Ακτίνες.blogspot.gr: 05 Ιανουαρίου 2017
