21 Μαϊου: Από τον Βίο της Ισαποστόλου Αγίας Ελένης (κείμενο και αρχείο ήχου, mp3).

Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό «δημοσιεύθηκε» στο 170-ο τεύχος (Μαρτίου – Απριλίου του 2018) του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.

Ο βίος της Ισαποστόλου Αγίας Ελένης.mp3

Ο Βίος της Ισαποστόλου Αγίας Ελένης

Η Αγία Ελένη (Flavia Iulia Helena Augusta), η μητέρα του γλυκυτάτου βλαστού (1), του Μεγάλου Κωνσταντίνου, δεν ήταν για τον αυτοκράτορα απλώς η μητέρα του. Ήταν ο άνθρωπος που με τη χριστομίμητη ταπείνωση άσκησε καθοριστική επίδραση στην προσωπικότητα και ιδιαίτερα στη θρησκευτική συνείδηση του υιού της.

Παρά το γεγονός ότι στα νεανικά του χρόνια ο Κωνσταντίνος στερήθηκε τη μητρική θαλπωρή, αφού σύμφωνα με τις πηγές, ήταν σχεδόν μόνιμη η παρουσία του στα αυτοκρατορικά στρατόπεδα και τα πεδία των μαχών, εν τούτοις είναι βέβαιο ότι στην πορεία της κοινωνίας του με τον Τριαδικό Θεό, η μητέρα του είχε το μεγαλύτερο μερίδιο συμβολής. Αυτό φυσικά το βίωνε ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος την περιέβαλλε με βασιλικές τιμές, δίνοντάς της αρχικά τον τίτλο της επιφανεστάτης γυναικός και στη συνέχεια τον τίτλο της Αυγούστας.

Η Αγία Ελένη γεννήθηκε στο Δρέπανο της Βιθυνίας της Μικράς Ασίας περί το 247 μ.Χ. Φαίνεται ότι ήταν ταπεινής καταγωγής (2) και, όπως προαναφέραμε, θυγατέρα ενός πανδοχέως από το Δρέπανο της Βιθυνίας. Μεταξύ των ετών 274 έως 288 μ.Χ. γέννησε στη Ναϊσσό της Μοισίας τον Κωνσταντίνο. Όταν, πέντε έτη αργότερα, ο Κωνστάντιος Χλωρός έγινε Καίσαρας από τον Διοκλητιανό, αναγκάσθηκε να την απομακρύνει για να συζευχθεί τη Θεοδώρα, θετή κόρη του αυτοκράτορος Μαξιμιανού, και να έχει έτσι το συγγενικό εκείνο δεσμό, ο οποίος θα του ήταν χρήσιμος για τη στερεότητα του διοκλητιανείου τετραρχικού συστήματος. Παρά το γεγονός αυτό ο Μέγας Κωνσταντίνος τιμούσε ιδιαίτερα τη μητέρα του.

Η Αγία Ελένη έδειξε την ευσέβειά της με πολλές ευεργεσίες και την ανοικοδόμηση νέων Εκκλησιών στη Ρώμη (Τιμίου Σταυρού), στην Κωνσταντινούπολη (Αγίων Αποστόλων), στη Βηθλεέμ (βασιλική της Γεννήσεως) και επί του Όρους των Ελαιών (βασιλική της Γεθσημανή).

Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ

Η Αγία Ελένη κοιμήθηκε με ειρήνη μάλλον το 328 μ.Χ. σε ηλικία ογδόντα ετών. Ο ιστορικός Ευσέβιος γράφει ότι η Αγία προαισθάνθηκε τον θάνατό της και κατά την ώρα της εξόδου της από τον επίγειο βίο ήταν δίπλα της και ο Μέγας Κωνσταντίνος που την αγκάλιαζε με τα χέρια του, έτσι ώστε να δίνεται η εντύπωση πως δεν έχει πεθάνει, αλλά απλά μετατέθηκε από την επίγεια ζωή στην επουράνια. Όπως ήταν φυσικό ο υιός της μετέφερε το τίμιο λείψανό της στην Κωνσταντινούπολη και την ενταφίασε στο ναό των Αγίων Αποστόλων.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ

Ο ελληνικός λαός έχει συνδέσει πλήθος παραδόσεων με την Αγία Ελένη· όπως και με τον Άγιο Κωνσταντίνο. Έτσι θεωρούνται προστάτες των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους. «Με την βοήθεια του Αγίου Κωνσταντίνου να πάτε και με την ευχή της Αγίας Ελένης να γυρίσετε», έλεγαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας.

Σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας υπάρχουν ιστορικές αναφορές και παραδόσεις, ότι η Αγία πέρασε και ευλόγησε τον τόπο τους ιδρύοντας Εκκλησίες, είτε πηγαίνοντας προς τα Ιεροσώλυμα είτε επιστρέφοντας. Η Ρόδος, η Κάλυμνος, η Τήλος, το Καστελόριζο (όπου με τον Άγιο Κωνσταντίνο είναι οι πολιούχοι του νησιού), η Νάξος, η Πάρος, είναι μερικά μόνο από τα ελληνικά νησιά που επισκέφθηκε η Αγία Ελένη.

Στην Πάρο, η Αγία Ελένη προσευχήθηκε να την αξιώσει η ΠανΑγία να βρει τον Τίμιο Σταυρό και έταξε να κτίσει ναό αφιερωμένο στη Θεομήτορα. Εκπλήρωσε το τάμα της και έκτισε το ναό της ΠανΑγίας της Εκατονταπυλιανής. Το σωζώμενο κτίσμα είναι έργο της εποχής του Ιουστινιανού, όμως κατά τις αναστηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν αποδείχθηκε ότι του ιουστινιάνειου ναού προϋπήρχε ξυλόστεγη βασιλική της εποχής του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Επίσης στην Ιερά Μονή του Όρους Σινά η Αγία Ελένη ανήγειρε παρεκκλήσι αφιερωμένο στην ΠανΑγία και αμυντικό πύργο για την προστασία των μοναχών που σώζεται μέχρι σήμερα και αποκαλείται «Πύργος της Αγίας Ελένης».

Ο μυρωδάτος και χιλιοτραγουδισμένος βασιλικός, το πολυαγαπημένο φυτό του ελληνικού λαού, συνδέεται με τον Τίμιο Σταυρό και την Αγία Ελένη. Η παράδοση αναφέρει ότι όταν η Αγία Ελένη είχε φτάσει στα Ιεροσώλυμα, δεν ήξερε πού να σκάψει για να βρει τον Τίμιο Σταυρό. Καθώς βάδιζε προβληματισμένη, μύρισε ένα υπέροχο άρωμα. Ψάχνοντας να δει από πού προέρχεται η εξαίσια ευωδία, εντόπισε ένα μέρος όπου ήταν γεμάτο από πράσινους θάμνους. Αυτοί ήταν που μύριζαν τόσο όμορφα. Τότε κατάλαβε ότι έπρεπε να σκάψει σε αυτό το σημείο και εκεί, κάτω από τη ρίζα του εύοσμου φυτού, βρήκε τον Σταυρό του Χριστού. Από τότε το ταπεινό αυτό φυτό ονομάστηκε «βασιλικός», επειδή φύτρωσε στο σημείο που σταυρώθηκε ο Βασιλεύς του κόσμου και επειδή οδήγησε τη βασίλισσα Αγία Ελένη να βρει το αρραγές τρόπαιο των χριστιανών, το σωτήριο όπλο, τον Τίμιο Σταυρό.

Η/Υ ΠΗΓΗ:
Αγία Ελένη.gr (όσον «λειτουργεί»)

Η Αγία Ελένη και ο Τίμιος Σταυρός

Στα τέλη του καλοκαιριού του έτους 326 μ.Χ. η βασιλομήτωρ αυγούστα Ελένη ήταν περίπου 80 ετών (1). Παρ’ όλα αυτά, δεν δίστασε να αναλάβει τους κόπους ενός δύσκολου για την ηλικία της ταξιδιού. Από τη Ρώμη κατευθύνθηκε δια θαλάσσης στην Παλαιστίνη.

Η άφιξή της στην Παλαιστίνη το φθινόπωρο του 326 επρόκειτο να αλλάξει την κατάσταση υπέρ των χριστιανών. Στην Ιερουσαλήμ την υποδέχθηκε ο Επίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος. Οι πηγές μαρτυρούν ότι το ειδωλολατρικό ιερό, που είχε ανεγείρει ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, κατεδαφίσθηκε και η Αγία Ελένη «με μέγαν κόπον και πολλήν έξοδον και φοβερίσματα ηύρεν τον τίμιον σταυρόν και τους άλλους δύο σταυρούς των ληστών», τον τάφο του Χριστού, τα σύνεργα του Πάθους και τους «ήλους» (καρφιά), όπως γράφει ο Κύπριος χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς (2).

Μετά την πραγματοποίηση ανασκαφών, βρέθηκαν τρεις σταυροί στον τάφο του Δεσπότου (Ιησού Χριστού). Όλοι ήταν βέβαιοι ότι ένας από αυτούς ήταν του Ιησού Χριστού και οι άλλοι δύο των δύο προσηλωθέντων ληστών. Ωστόσο, αγνοούσαν τον Σταυρό πάνω στον οποίο κρεμάστηκε το δεσποτικό σώμα και δέχθηκε τις σταλαγματιές του τιμίου αίματός Του. Τη λύση στο πρόβλημα που προέκυψε παρέθεσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος, ο οποίος ήταν παρών στις εργασίες. Ο Θεοδώρητος Κύρου σημειώνει πως ο σοφός και θείος Μακάριος διέλυσε την απορία με τον ακόλουθο τρόπο. Γυναίκα με μακρόχρονη ανίατη ασθένεια γνώριζε τη δύναμη του σωτηρίου σταυρού. Πλησιάζοντας προσευχόμενη στον σταυρό και γνωρίζοντας τη δύναμή του (σωτηρίου σταυρού) θεραπεύτηκε με τρόπο θαυμαστό από την ανίατη ασθένεια που την ταλαιπωρούσε. Με τον θαυμαστό αυτό τρόπο η Αγία Ελένη, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και οι παρευρισκόμενοι διαπίστωσαν ποιός από τους τρεις σταυρούς που είχαν βρεθεί εκεί ήταν αυτός στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός (3).

Κατά μία άλλη παράδοση, ύστερα από την πληροφορία κάποιου Εβραίου, με το όνομα Ιούδας, υποδείχθηκε η θέση όπου έγινε ανασκαφή, κατά την οποία ευρέθησαν τρεις σταυροί, ήτοι του Ιησού Χριστού και των δύο ληστών. Επειδή, όμως, δεν ήταν δυνατόν να αναγνωρισθεί ποιός από τους τρεις σταυρούς ήταν του Κυρίου, η Αγία Ελένη παρακάλεσε να τεθεί διαδοχικά επάνω στους σταυρούς ένας νεκρός που τον πήγαιναν προς ενταφιασμό. Μόλις λοιπόν ο νεκρός ετέθη επί του σταυρού του Κυρίου αναστήθηκε. Η Αγία Ελένη έθεσε τότε τα θεμέλια του Ναού της Αναστάσεως, την ανέγερση του οποίου διέταξε ο Μέγας Κωνσταντίνος, όταν πληροφορήθηκε την εύρεση του Τιμίου Σταυρού.

Το 351 μ.Χ., ο Κύριλλος Ιεροσολύμων, διάδοχος του Μακαρίου, σε επιστολή του προς τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο (337-361) καταγράφει το γεγονός της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού: «Το σωτήριον του Σταυρού ξύλον εν Ιεροσολύμοις ηύρηται» (4). Η ανακάλυψη αυτή δρομολόγησε την κατασκευή στο ίδιο σημείο που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός ενός επιβλητικού σε μέγεθος εκκλησιαστικού συγκροτήματος, του γνωστού Ναού της Αναστάσεως.

Η Αγία Ελένη με την οικοδόμηση Εκκλησιών στην Παλαιστίνη, προσδίδει στους Αγίους Τόπους έναν απόλυτο χριστιανικό χαρακτήρα, που συνιστά μια νέα δυναμική πραγματικότητα. Ο ιστορικός Ευσέβιος παρέχει το θεολογικό πλαίσιο για την περιγραφή του χριστιανικού αυτού χαρακτήρα, εισάγοντας στην ιστοριογραφία τον, δανεισμένο από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, όρο «Νέα Ιερουσαλήμ» (5).

Η ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, ένα χρόνο μετά την εύρεση του Τιμίου Σταυρού του Κυρίου, η Αγία Ελένη πέρασε και από την Κύπρο (6). Με βάση την παράδοση, άγρια θαλασσοταραχή αναγκάζει το πλοίο που μετέφερε την Αγία Ελένη να αράξει στα νότια παράλια της Κύπρου, στις εκβολές του αρχαίου χειμάρρου Τετίου, που από τότε ονομάστηκε Βασιλοπόταμος, προς τιμήν της βασιλομήτορος Ελένης. Εκεί η Αγία έκτισε τρία μοναστήρια. Την Ιερά Μονή Σταυροβουνίου, έπειτα από θεϊκή αποκάλυψη, όπου άφησε τμήμα του Τιμίου Σταυρού, τον έναν από τους σταυρούς των ληστών και ένα από τα καρφιά της Σταυρώσεως· την Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού κοντά στο χωριό Όμοδος, όπου η Αγία άφησε κομμάτι από το άγιο σχοινί με το οποίο έδεσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες τον Χριστό στον Σταυρό και την Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος, που αποκαλείται και Μονή της Αγίας Ελένης στη νότια πλευρά του όρους Πενταδάκτυλος (7).

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1). Περί του προσκυνήματος της Αγίας Ελένης στους Αγίους Τόπους βλ. Δημητρίου Κ. Τσουλκανάκη, Η παρουσία του Βυζαντίου στους Αγίους Τόπους από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την αραβική κατάκτηση, Διδακτορική Διατριβή, Βόλος 2011.

(2). Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, εκδ. R.Μ. Dawkins, Οxford 1932 § 5. Αρχιμανδρίτου Κυπριανού, Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου, Εν ενετιήσιν 1788, σελ. 97. Για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού του Κυρίου από την Αγία Ελένη παρέχουν πληροφορίες: οι· Κύριλλος Ιεροσολύμων, Επιστολή προς Κωνστάντιον τον ευσεβέστατον βασιλέα, γ´, Ρ.G. 33, 1168-1169. Σωκράτης ο Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. Ι, κεφ. ΙΖ´: «Ως του βασιλέως μήτηρ Ελένη, επί τα Ιεροσώλυμα παραγενομένη, τον σταυρόν του Κυρίου αναζητήσασα εύρε, και εκκλησίαν ανωκοδόμησεν», Ρ.G. 67, 117-121. Ερμείας Σωζόμενος, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. ΙΙ, κεφ. Α´· «Περί της ευρέσεως του ζωηφόρου σταυρού και των αγίων ήλων», Ρ.G. 67, 929-933. Θεοδώρητος ο Κύρου, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. Ι, κεφ. ΙΖ´, «Περί Ελένης της του βασιλέως μητρός και της περί την οικοδομίαν του θείου ναού σπουδής», Ρ.G. 82, 957-961. Αλέξανδρος Μοναχός (περί τα μέσα του 6ου αιώνος), «Λόγος εις την εύρεσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού», Ρ.G. 87, 3, 4015-4076, και
«Ιστορικόν εγκώμιον περί της ευρέσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού», Ρ.G. 87, 3, 4076-4088. Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. VΙΙΙ, κεφ. ΚΘ´:·«Ως η του βασιλέως μήτηρ Ελένη εις Ιεροσώλυμα γενομένη, τον θείον εύρεν σταυρόν, και τα επ’ αυτώ πεπραγμένα», Ρ.G. 146, 109-112. Αμβρόσιος Μεδιολάνων, «De obitu Theodosii Oratio», Ρ.L. 16, 1385-1406. Τυράννιος Ρουφίνος, «Ηistoriae Ecclesiasticae Libri Duo», Ρ.L. 21, 465-540. Παυλίνος ο Νόλης, «Εpistola ad Severum», Ρ.L. 61, 328. Αλεξάνδρου Κορακίδου, Η εύρεσις του Τιμίου Σταυρού, Αθήναι 1983. Ανδρέα Ν. Μιτσίδη, Η επίσκεψη της Αγίας Ελένης στην Κύπρο και η Μονή Σταυροβουνίου, περιοδικό Απόστολος Βαρνάβας, Λευκωσία, Μάρτιος 2003, τεύχος 3, σελ. 83-88.

(3). Πρβλ. Αγγελικής Δ. Χατζηιωάννου, Η εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, Εφημέριος (έτ.64 – τευχ.5), Σεπτέμβριος- Οκτώβριος 2015, σσ. 27-29.

(4). Επιστολή προς Κωνστάντιον, Ρ.G. 33, 1168Β.

(5). Αποκ. 3, 12. 21, 2. Ευσεβίου, Εις τον βίον Κωνσταντίνου, 3, 33.

(6). Πρβλ. Θεοδώρου Παπαδοπούλου, Εκ της αρχαιοτάτης Ιστορίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, Νέα Σιών, τομ. 47ος (1952), σσ. 209-216. Λεοντίου Μαχαιρά, όπ.π. 3,4. Αρχιμανδρίτου Κυπριανού, όπ.π., σελ. 97. Louis De Mas Latrie, Histoire de l’île de Chypre, Ι, Ρaris 1861, σελ. 78-79.

(7). Βλ. Πρεσβ. Χρήστου Κουλενδρου, Η τιμή του Σταυρού στην Κύπρο και οι σχετικές παραδόσεις, περιοδικό «Πνευματική Διακονία», έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Κωνσταντίας και Αμμοχόστου, έτος 3ο, τεύχ. 7, Ιανουάριος – Μάρτιος 2010, σελ. 41-44.

Η/Υ ΠΗΓΗ:
Αγία Ελένη.gr (όσον «λειτουργεί»)

Παράβαλε και:
21 Μαϊου, μνήμη των Αγίων Θεοστέπτων Βασιλέων Κωνσταντίνου και Ελένης: Συναξάριον, Παρακλητικός Κανών, Χαιρετισμοί.
Η μετάνοια και η διακήρυξη της Αγιότητος του Ισαποστόλου, Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Κωνσταντίνος ο Μέγας και η ιστορική αλήθεια – Π. Γεωργίου Μεταλλυνού.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος ο Ισαπόστολος και το Βυζάντιο – ηχογραφημένη ομιλία του π. Ανανία Κουστένη (αρχείο ήχου, mp3).
21 Μαϊου, Ομιλία εις τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη – π. Αγγέλου Σπυροπουλου.

Κατηγορίες: Άρθρα, Αρχεία ήχου και εικόνος (video), Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια, Το ηχητικό περιοδικό μας - Ορθόδοξη Πορεία. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.