Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό «δημοσιεύθηκε» στο 166-ο τεύχος (Ιουλίου – Αυγούστου του 2017) του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.
Αγίου Κοσμά του Αιτωλού – Πρώτη διδαχή (απόσπασμα).mp3
Εισαγωγικά.
Στην πρώτη του Διδαχή ο Άγιος Κοσμάς, αφού πρώτα ομιλεί για την κλήση και την αποστολή των Αγίων Αποστόλων και συνοπτικά κάνει αναφορά στο έργο τους και στην πνευματική δραστηριότητά τους, ύστερα, με αποστολική ευθύτητα και αποστολική αυτοσυνειδησία, ομολογεί μία μεγάλη αλήθεια για τον εαυτό του:
«Και εγώ αδελφοί μου, ηξιώθην και εστάθηκα εις αυτόν τον άγιον τόπον τον αποστολικόν, δια την ευσπλαγχνίαν του Χριστού μας… και περιπατώ από τόπον εις τόπον και διδάσκω τους αδελφούς μου το κατά δύναμιν…»
Οι «Διδαχές» του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού είναι ο «άμβωνάς του». Άμβωνα ξυλόγλυπτο ή μαρμαροκατασκεύαστο ο Απόστολος – Ισαπόστολος Κοσμάς δεν χρησιμοποίησε, όπως οι σημερινοί ιεροκήρυκες, που πάνω σ’ αυτόν εκφωνούν τις παραινέσεις τους και την ερμηνεία του Ευαγγελικού λόγου.
Ο άμβωνας ο δικός του ήταν φυσικός! Αν ήταν «ξυλόγλυπτος», αποτελείτο από το κλαδί ή τον κορμό κάποιου δένδρου, πάνω στο οποίο σκαρφάλωνε για να τον βλέπουν όλες οι χιλιάδες των ακροατών του, ώστε να μπορούν να τον ακούνε καλύτερα. Κι αν ήταν «μαρμαροκατασκεύαστος», ήταν κάποιος βράχος σε μια πεδιάδα ή μια μεγάλη πέτρα, σε μια πλατεία μπροστά στους ναούς ή πέρα στους αγρούς. Ο Ισαπόστολος δεν ήταν υψηλού αναστήματος και έπρεπε να διακρίνεται και να μη συμπνίγεται από τα πλήθη των χιλιάδων ακροατών του.
Άλλοτε η εξέδρα του Δάσκαλου του Γένους ήταν ένας λοφίσκος, από την κορυφή του οποίου δίδασκε τα πλήθη.
Ακόμα πάλι ο ίδιος μας πληροφορεί πως είχε ως άμβωνά του, ένα μεγάλο λυόμενο σκαμνί. Σε κάθε μετακίνηση οι μαθητές του διέλυαν τον φορητόν αυτόν άμβωνα και τον μετέφεραν στον επόμενο ιεραποστολικό σταθμό του Διδάχου, προκειμένου να διδάξει στην επόμενη λαοπλημμύρα. Εκεί επανασυνέδεαν το σκαμνί και δίπλα έστηναν ένα υψηλό Σταυρό, που θα σηματοδοτούσε και θα υπενθύμιζε στο μέλλον το πέρασμα και τη διδαχή του Ισαποστόλου.
Ο μεγαλύτερος όμως στερνός «ξυλόγλυπτος» άμβωνας του Αποστόλου –Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού, έγινε το δένδρο και το κλαδί, πάνω στο οποίο πέρασαν το σκοινί οι αλλόπιστοι («ασεβείς», όπως ωνόμαζε τους Αγαρηνούς ο ίδιος). Πάνω σ’ αυτόν τον άμβωνα εκήρυξε με το μαρτυρικό του τέλος επισφραγίζοντας το κήρυγμά του, όταν κατηχούσε τους χριστιανούς να κρατήσουν την πίστη τους και να μην εξισλαμίζωνται:
«Το κορμί σας ας σας το καύσουν, ας σας το τηγανίσουν, τα πράγματά σας ας τα πάρουν, μη σας μέλλη. Δώσατέ τα˙ δεν είναι ιδικά σας. Ψυχή και Χριστός σας χρειάζεται. Αυτά τα δύο όλος ο κόσμος αν πέση, δεν ημπορεί να σας τα πάρη, εκτός και τα δώσετε με το θέλημά σας. Αυτά τα δύο να τα φυλάττετε να μην τύχη και τα χάσετε».
ΔΙΔΑΧΗ ΠΡΩΤΗ
Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός και Θεός, αδελφοί μου, ο γλυκύτατος αυθέντης και Δεσπότης, ο ποιητής των Αγγέλων και πάσης νοητής και αισθητής κτίσεως, παρακινούμενος ο Κύριος από την πολλήν του αγαθότητα οπού έχει εις το γένος μας, σιμά εις άπειρα χαρίσματα οπού μας εχάρισε και μας χαρίζει καθ’ εκάστην ημέραν και ώραν και στιγμήν, καταδέχθηκε και έγινε και τέλειος άνθρωπος εκ Πνεύματος Αγίου και από τα καθαρώτατα αίματα της «Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας», για να μας κάνει να βγούμε από τα χέρια του διαβόλου, και να μας κάνει υιούς και κληρονόμους της βασιλείας του, να χαιρόμαστε πάντοτε εις τον παράδεισον μαζί με τους Αγγέλους και να μη καούμε στην κόλαση με τους ασεβείς και τους διαβόλους.
Καθώς ένας άρχοντας έχει αμπέλια και χωράφια και βάζει εργάτας, έτσι και ο Κύριος σαν ένα αμπέλι έχει όλον τον κόσμον και επήρε δώδεκα Αποστόλους, και τους έδωσε την χάρη του και την ευλογίαν του, και τους έστειλεν σε όλον τον κόσμον να διδάξουν τους ανθρώπους πώς να ζήσουν και εδώ καλά, ειρηνικά, αγαπημένα, και μετά ταύτα να πηγαίνουν εις τον παράδεισον, να χαίρονται πάντοτε˙ να μετανοούν, να πιστεύουν και να βαπτίζονται εις το όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, και να έχουν την αγάπην εις τον Θεόν και στον αδελφόν τους. Και εις όποιαν χώραν πηγαίνουν οι Απόστολοι και τους δέχονται οι άνθρωποι, τους παρήγγειλε ο Κύριος να ευλογούν την χώραν εκείνη˙ σε όποιαν χώραν πάλιν πηγαίνουν οι Απόστολοι και δεν τους δέχονται, τους παρήγγειλεν ο Κύριος να τινάζουν και τα τσαρούχια τους και να φεύγουν. Έτσι οι άγιοι Απόστολοι λαμβάνοντας την χάριν του Αγίου Πνεύματος, ως φρόνιμοι και πιστοί δούλοι του Χριστού μας, έτρεξαν σαν αστραπή σε όλο τον κόσμο. Με εκείνην την χάρη γιάτρευαν τυφλούς και κωφούς και λεπρούς και δαιμονισμένους, και, το μεγαλύτερον με το όνομα του Χριστού πρόσταζαν τους νεκρούς και ανεσταίνονταν. Και σε όποιαν χώραν πήγαιναν οι άγιοι Απόστολοι και τους δέχονταν οι άνθρωποι, τους έκαναν χριστιανούς, χειροτονούσαν αρχιερείς και ιερείς, συνέστηναν Εκκλησίας, και ευλογούσαν την χώρα εκείνη, και εγίνε ένας επίγειος παράδεισος, χαρά και ευφροσύνη, κατοικία των Αγγέλων, κατοικία του Χριστού μας. Σε όποιαν χώραν πάλιν πήγαιναν και δεν τους δέχονταν οι άνθρωποι, τους παρήγγειλε να τινάζουν και τα υποδήματά τους, και έμενε σε εκείνη την χώρα κατάρα και όχι ευλογία, κατοικία του διαβόλου και όχι του Χριστού μας.
Πρέπον και εύλογον είναι ένας διδάσκαλος, όταν θέλει να διδάξει, να εξετάζει πρώτον τι ακροατές έχει, ομοίως και οι ακροατές να εξετάζουν τι διδάσκαλος είναι. Και εγώ, αδελφοί μου, που αξιώθηκα και εστάθηκα σε αυτόν τον άγιο τόπο τον αποστολικό μέσω της ευσπλαγχνίας του Χριστού μας, εξέτασα πρώτον απότον λόγο σας και έμαθα πως με την χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και Θεού δεν είστε Έλληνες (δηλ. ειδωλολάτρες), δεν είστε ασεβείς, αιρετικοί, άθεοι, άλλ’ είστε ευσεβείς ορθόδοξοι χριστιανοί, πιστεύετε και είστε βαπτισμένοι εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, και είστε τέκνα και θυγατέρες του Χριστού μας. Και όχι μόνον δεν είμαι άξιος να σας διδάξω, αλλά μήτε τα ποδάρια σας να φιλήσω. Διότι ο καθένας από λόγου σας, είναι τιμιώτερος απ’ όλον τον κόσμον. Πρέπει δε να ξέρετε και η ευγενία σας δια λόγου μου, το ηξεύρω, πώς άλλοι σας λέγον άλλα, όμως ανίσως και θέλετε να μάθετε την πάσαν αλήθειαν, εγώ σας την λέγω. Η πατρίδα μου η ψεύτικη, η γήινος και ματαία είναι από του Αγίου Άρτης και από την επαρχίαν Απόκουρο. Ο πατήρ μου, η μήτηρ μου, το γένος μου, ευσεβείς ορθόδοξοι χριστιανοί. Είμαι λοιπόν και εγώ, αδελφοί μου, άνθρωπος αμαρτωλός, χειρότερος από όλους˙ είμαι όμως δούλος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού του εσταυρωμένου και Θεού. Όχι πως είμαι άξιος να είμαι δούλος του Χριστού, άλλ’ ο Χριστός μου με καταδέχεται δια την ευσπλαγχνίαν του. Τον Χριστόν μας λοιπόν, αδελφοί μου, πιστεύω, δοξάζω και προσκυνώ. Τον Χριστόν μου παρακαλώ να με καθαρίσει από κάθε αμαρτίαν ψυχικήν και σωματικήν. Τον Χριστόν μας παρακαλώ να με δυναμώσει να νικήσω τους τρεις εχθρούς: Τον κόσμον, την σάρκα και τον διάβολον. Τον Χριστόν μας παρακαλώ να με αξιώσει να χύσω και εγώ το αίμα μου για την αγάπην Του, καθώς το έχυσε και Εκείνος δια την αγάπην μου. Ανίσως, αδελφοί μου, και ήτο δυνατόν να ανεβώ εις τον ουρανόν, να φωνάξω μίαν φωνήν μεγάλην, να κηρύξω εις όλον τον κόσμον πως μόνον ο Χριστός μας είνε Υιός και Λόγος του Θεού, και Θεός αληθινός, και ζωή των πάντων, ήθελα να το κάμω˙ μα επειδή και δεν δύναμαι να πράξω εκείνο το μέγα, κάμνω τούτο το μικρόν, και περιπατώ από τόπον εις τόπον, και διδάσκω τους αδελφούς μου το κατά δύναμιν, όχι ως διδάσκαλος, άλλ’ ως αδελφός˙ διδάσκαλος μόνος ο Χριστός μας είνε.
Πόθεν παρεκινήθην, αδελφοί μου, θέλω να σας φανερώσω την αιτίαν. Αναχωρών από την πατρίδα μου προ πενήντα ετών, επεριπάτησα τόπους πολλούς, κάστρα, χώρας και χωρία, και μάλιστα εις την Κωνσταντινούπολιν, και περισσότερον εκάθησα εις το Άγιον Όρος, δεκαεπτά χρόνους, και έκλαιον δια τας αμαρτίας μου. Σιμά εις τα άπειρα χαρίσματα οπού μου εχάρισεν ο Κύριός μας, με ηξίωσε και έμαθα ολίγα γράμματα Ελληνικά, έγινα και καλόγηρος.
Μελετώντας το άγιον και ιερόν Ευαγγέλιον εύρον πολλά και διάφορα νοήματα, τα οποία είνε όλα μαργαριτάρια, διαμάντια, θησαυρός, πλούτος, χαρά, ευφροσύνη, ζωή αιώνιος. Σιμά εις τα άλλα εύρον και τούτον τον λόγον οπού λέγει ο Χριστός μας, πως δεν πρέπει κανένας χριστιανός, άνδρας ή γυναίκα, να φροντίζη δια τον εαυτόν του μόνον πώς να σωθή, αλλά να φροντίζη και δια τους αδελφούς του να μη κολασθούν. Ακούοντας και εγώ, αδελφοί μου, τούτον τον γλυκύτατον λόγον οπού λέγει ο Χριστός μας, να φροντίζωμεν και δια τους αδελφούς μας, μ’ έτρωγε εκείνος ο λόγος μέσα εις την καρδίαν τόσους χρόνους, ωσάν το σκουλήκι οπού τρώγει το ξύλον, τί να κάμω και εγώ στοχαζόμενος εις την αμάθειάν μου. Εσυμβουλεύθηκα τους πνευματικούς μου πατέρας, αρχιερείς, πατριάρχας, τους εφανέρωσα τον λογισμόν μου, ανίσως και είνε θεάρεστον τέτοιον έργον να το μεταχειρισθώ, και όλοι με παρεκίνησαν να το κάμω, και μου είπον πως τέτοιον έργον καλόν και άγιον είνε. Μάλιστα παρακινούμενος από τον Παναγιώτατο κύριον Σωφρόνιον, Πατριάρχην – να έχωμεν την ευχήν του – και λαμβάνοντας τας αγίας του ευχάς, άφησα την ιδικήν μου προκοπήν, το ιδικόν μου καλόν, και εβγήκα να περιπατώ από τόπον εις τόπον και διδάσκω τους αδελφούς μου.
Κάμνοντας αρχήν να διδάσκω μου ήλθεν ένας λογισμός εδώ οπού περιπατώ να ζητώ άσπρα διότι ήμην φιλάργυρος και αγαπούσα τα γρόσια, ναι, μα και τα φλωρία περισσότερον, όχι ωσάν την ευγενίαν σας που τα περιφρονείτε, ή δεν τα καταφρονείτε; Μελετώντας πάλιν το άγιον και ιερόν Ευαγγέλιον, εύρον και άλλον λόγον οπού λέγει ο Χριστός μας˙ πώς χάρισμα σου έδωσα εγώ την χάριν μου, χάρισμα να την δώσης και συ εις τους αδελφούς σου, χάρισμα να διδάσκης, χάρισμα να συμβουλεύης, χάρισμα να εξομολογής, και ανίσως και ζητήσης να πάρης τίποτε πληρωμήν δια την διδαχήν, ή πολλά ή ολίγα, ή ένα άσπρο, εγώ σε θανατώνω και σε βάνω εις την κόλασιν.
Ακούοντας και εγώ, αδελφοί μου, αυτόν τον γλυκύτατον λόγον οπού λέγει ο Χριστός μας, χάρισμα να δουλεύωμεν και τους αδελφούς μας, εις την αρχήν μου εφάνη βαρύς ο λόγος, ύστερον όμως μου εφάνη γλυκύτερος ώσπερ μέλι και κηρίον, και εδόξασα και δοξάζω χιλιάδες φορές τον Χριστόν μας οπού μ’ εφύλαξε από τούτο το πάθος της φιλαργυρίας, και με την χάριν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού του εσταυρωμένου και Θεού, δεν έχω μήτε σακκούλι, μήτε σπίτι, μήτε κασσέλλα, μήτε άλλο ράσο από αυτό οπού φορώ, αλλά ακόμη παρακαλώ τον Κύριόν μου, μέχρι τέλους της ζωής μου να με αξιώση να μην αποκτήσω σακκούλα, διότι ωσάν κάμω αρχήν να παίρνω άσπρα, ευθύς έχασα τους αδελφούς μου, και δεν ημπορώ και τα δύο, ή τον θεόν ή τον διάβολον.
Πρέπον και εύλογον είνε, χριστιανοί μου, καθώς μανθάνομεν από το άγιον Ευαγγέλιον και από τας θείας Γραφάς, ν’ αρχίζωμεν την διδασκαλίαν μας από τον Θεόν, και όταν τελειώσωμεν, να ευχαριστήσωμεν τον Θεόν όχι πως είμαι άξιος ν’ αναφέρω το όνομα του Θεού μας, αλλά ο Θεός καταδέχεται δια την ευσπλαγχνίαν του.
Αφήνομεν λοιπόν, αδελφοί μου, τας φλυαρίας των ασεβών, των αιρετικών, των αθέων, και λέγομεν μόνον όσα το Πνεύμα το Άγιον εφώτισε τους αγίους Προφήτας, Αποστόλους και Πατέρες της Εκκλησίας μας και μας έγραψαν, και πάλιν όχι όλα να τα ειπούμεν, διότι δεν είνε δυνατόν˙ θέλομεν χρόνους και καιρούς˙ αλλά μερικά οπού φαίνονται αναγκαιότερα και όστις είνε φιλομαθής, ας ζητήση να τα μάθη και τα επίλοιπα. Ο πανάγαθος λοιπόν, αδελφοί μου, και πολυέλεος Θεός είνε ένας, και όποιος λέγει ότι είνε πολλοί θεοί, είνε διάβολος. Είνε δε και Τριάς, Πατήρ, Υιός και Άγιον Πνεύμα˙ μία φύσις, μία δόξα, μία βασιλεία, ένας Θεός. Είνε δε ακατάληπτος, Κύριος ανερμήνευτος, παντοδύναμος, όλος φως, όλος χαρά, όλος ευσπλαχνία, όλος αγάπη. Δεν έχομεν κανένα παράδειγμα να παρομοιάσωμεν την Αγίαν Τριάδα, επειδή και δεν ευρίσκεται άλλο εις τον κόσμον. Μα δια να λάβη παραμικρήν βοήθειαν ο νους μας, φέρνουν μερικά παραδείγματα οι θεολόγοι της Εκκλησίας. Σιμά εις τα άλλα μας φέρνουν και τον ήλιον. Ο ήλιος ηξεύρομεν όλοι πως είνε ένας, ένας είνε και ο Θεός και καθώς ο ήλιος φωτίζει τούτον τον κόσμον τον αισθητόν, ούτω και η Αγία Τριάς, ο Θεός, φωτίζει τον νοητόν. Είπομεν, αδελφοί μου, πώς ο ήλιος είνε ένας, μα είνε και τρία μαζί˙ έχει ακτίνας, οπού έρχονται εις τα όμματά μας ωσάν γραμμαί, ωσάν κλωσταί έχει και φως, οπού εξαπλώνεται εις όλον τον κόσμον. Με τον ήλιον ομοιάζομεν τον άναρχον Πατέρα, με τας ακτίνας τον συνάναρχον Υιόν, και με το φως το ομοούσιον Πνεύμα. Είνε και άλλος τρόπος να καταλάβετε την Παναγίαν Τριάδα. Πώς; να εξομολογηθήτε καθαρά, να μεταλάβετε τα Άχραντα Μυστήρια με φόβον και με ευλάβειαν, και τότε θα σας φωτίση η χάρις του Παναγίου Πνεύματος να καταλάβετε καλύτερα. Αυτήν την Παναγίαν Τριάδα ημείς οι ευσεβείς και ορθόδοξοι χριστιανοί δοξάζομεν και προσκυνούμεν˙ αυτός είνε ο αληθινός Θεός, και έξω από την Αγίαν Τριάδα όσοι λέγονται θεοί είνε δαίμονες. Και όχι μόνον ημείς πιστεύομεν, δοξάζομεν, προσκυνούμεν την Αγίαν Τριάδα, αλλά ωσάν τα άστρα του ουρανού, και ωσάν την άμμον της θαλάσσης, Προφήται, Απόστολοι, Μάρτυρες, Ασκηταί έχυσαν το αίμα των δια την αγάπην της Αγίας Τριάδος και ηγόρασαν τον παράδεισον και χαίρονται πάντοτε. Ομοίως άνδρες και γυναίκες ηρνήθησαν τον κόσμον, επήγαν εις τας ερήμους και ασκήτευον εις όλην των την ζωήν, και επήγαν εις τον παράδεισον. Επίσης άνδρες και γυναίκες έζησαν μέσα εις τον κόσμον με σωφροσύνην και παρθενίαν, με νηστείας, προσευχάς, ελεημοσύνας, με έργα καλά, και επέρασαν και εδώ καλά και επήγαν εις τον παράδεισον να χαίρωνται πάντοτε.
Δεν ευρίσκεται τόπου οπού να λείπη ο Θεός. Πρέπει και ημείς οι ευσεβείς χριστιανοί, όταν θέλωμεν να κάμωμεν καμμίαν αμαρτίαν, να στοχαζώμεθα ότι ο Θεός είνε μέσα εις την καρδίαν μας, είνε πανταχού παρών και μας βλέπει˙ να εντρεπώμεθα τους Αγγέλους, τους Αγίους, και μάλιστα τον άγγελον, τον φύλακα της ψυχής μας, οπού μας βλέπει. Από ένα μικρόν παιδίον εντρεπόμεθα, όταν θα κάμωμεν την αμαρτίαν, και πώς να μην εντρεπώμεθα από τόσους Αγίους και Αγγέλους;…
Από το βιβλίο: «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΣ ΑΜΒΩΝΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ».
(Διδαχές – Επιστολές). Ευθυμίας Μοναχής, Ηγουμένης της Ιεράς ΜΟΝΗΣ ΑΓ. ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ ΜΕΓΑΔΕΝΔΡΟΥ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
ΑΘΗΝΑΙ 2010
Παράβαλε και:
24 Αυγούστου, Μνήμη του Αγ. Ιερομάρτυρος Κοσμά του Αιτωλού: έκτη διδαχή, υμνολογική εκλογή.
02 Ιουνίου, ασματική ακολουθία επι τη καταθέσει Ιερού Λειψάνου του Ιερομάρτυρος Κοσμά του Αιτωλού – Ιερομ. Σάββα Χριστοδουλιά.
Πατροκοσμάς και Εβραίοι – Θεόδωρου Ρηγινιώτη.
Οι διδαχές του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού – εκδόσεις Ι.Μ. Αγ. Κοσμά του Αιτωλού, Μεγαδένδρου Θέρμου.
Πατροκοσμάς ο Αιτωλός – Κώστα Δ. Παπαδημητρίου.
Κυριακή Δ. Λουκά – η Ευαγγελική Περικοπή της Θ. Λ., του Αγ. Οσιομάρτυρος Κοσμά του Αιτωλού, λόγος εις την παραβολήν του σπορέως.
Διαβάστε το.
Ακούστε το, όπως «δημοσιεύθηκε» στο 119-ο τεύχος (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2009) του ηχητικού περιοδικού Ορθόδοξη Πορεία.
Οι επιστολές του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού – εκδόσεις Ι.Μ. Αγ. Κοσμά του Αιτωλού, Μεγαδένδρου Θέρμου.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός – ηχογραφημένη ομιλία του Π. Ανανία Κουστένη (αρχείο ήχου, mp3).
Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, (αφηγηματική σύνθεση) – π. Δημητρίου Μπόκου.
Η Κυριακή κατά τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό – Μητροπολίτου Γόρτυνος Ιερεμίου.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός – Π. Θεοδώρου Ζήση (αρχείο ήχου, mp3).
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, Ισαπόστολος και Εθνεγέρτης – Ιερά Μητρόπολις Κονίτσης.
