«Τη 25η του μηνός Σεπτεμβρίου, η ανάμνησις του μεγάλου σεισμού, εν η τελείται η εν τω αέρι αρπαγή του παιδός.»

Η ανάμνησις του μεγάλου σεισμού, εν η τελείται η εν τω αέρι αρπαγή του παιδός.1

Στη Βασιλεία του Θεοδοσίου2 του Νέου, επειδή ο Θεός, με τους τρόπους που γνωρίζει, θέλησε ν’ αποδείξει στους ανθρώπους, και πριν απ’ την ανάσταση, πως θα υπάρξει η μέρα αναστάσεως, έγινε σεισμός φοβερός3. Και γιαυτό, ενώ όλος ο λαός, μαζί με το βασιλιά Θεοδόσιο και τον πατριάρχη Πρόκλο4, μ’ όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας και όλη την πόλη, έκαναν λιτανείες έξω, στον Κάμπο5, για το φόβο του σεισμού – ήδη τότε, μ’ επήρεια του διαβόλου, είχε αρχίσει ν’ απλώνεται η αίρεση των Θεοπασχιτών6, που είχαν βλάσφημα προσθέσει στον τρισάγιο ύμνο τη φράση «ο σταυρωθείς δι’ υμάς» – ένα παιδί αρπάχτηκε ξαφνικά και υψώθηκε στον αέρα.
Ενώ λοιπόν όλοι με έκπληξη και φόβο κραύγαζαν για πολλές ώρες το «Κύριε ελέησον!», το παιδί κατεβάστηκε πάλι κάτω, καθισμένο, θαρρείς, πάνω σε σύννεφο. Και με δυνατή φωνή βεβαίωσε, πως οι χοροί των αρχαγγέλων ψάλλουν τον τρισάγιο ύμνο στο Θεό χωρίς την προσθήκη του «ο σταυρωθείς»: «Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς».
Και αμέσως, μ’ αυτά τα λόγια, το παιδί παρέδωσε την ψυχή του στο Θεό, ενώ οι σεισμικές δονήσεις σταμάτησαν7.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βλ. Θεοφάνους, Χρονογραφία, PG 108, 245-248˙Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως, PG 94, 1021˙ Επιστολή επισκόπου Καντιανού προς Πέτρον Αντιοχείας, PG 85, 1740˙ Ευαγρίου, Εκκλησιαστική Ιστορία, PG 86, 2697˙ Θεοδώρου Αναγνώστου, Εκκλησιαστική Ιστορία, PG 86, 197.

2. Θεοδόσιος Β’ ο Νέος ή ο Μικρός: Βυζαντινός αυτοκράτορας (408-450) γιος του Αρκαδίου (395-408). Δεν τον χαρακτήριζαν ιδιαίτερες ικανότητες. Αντιμετώπισε ευνοϊκά τους αιρετικούς. Την ανεπάρκειά του αναπλήρωσαν δυο σπουδαίες γυναίκες: η λογία σύζυγός του Ευδοκία –Αθηναΐδα (+460) και η αδελφή του αγία βασίλισσα Πουλχερία (+453). Χάρη σ’ αυτές επιτελέσθηκε αξιόλογο έργο, νομοθετικό (σύνταξη του Θεοδοσιανού Κώδικα {438} και εκπαιδευτικό (ίδρυση του Πανδιδακτηρίου Κων/πόλεως {425}, καθιέρωση της ελληνικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους {433} κ.α.).

3. Σεισμοί καταστρεπτικοί, από τους οποίους δοκιμάστηκε κατά καιρούς το κράτος, αναφέρονται συχνά από τους βυζαντινούς χρονογράφους ανάμεσα στ’ άλλα σοβαρά ιστορικά γεγονότα. Επιπλέον οι «μνήμες» των πιο σημαντικών σεισμών (κυρίως εκείνων που προκάλεσαν καταστροφές στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της) περιέχονται στα συναξάρια και το μηνολόγιο, όπου, σε μερικές περιπτώσεις, υπάρχουν και σχετικά υπομνήματα με αντίστοιχους ύμνους. Η Εκκλησία έχει καθορίσει συνολικά οκτώ μνήμες σεισμών στις εξής ημερομηνίες: 25 Σεπτεμβρίου, 7 και 16 Οκτωβρίου, 14 Δεκεμβρίου, 9 και 26 Ιανουαρίου, 17 Μαρτίου και 16 Αυγούστου (βλ. Πρωτ. Ιω. Ράμφου, Αγιολογικά Μελετήματα, Αθήναι 1987, σελ. Η74-Η85). Ο σεισμός της 25ης Σεπτεμβρίου, που αναφέρεται στη διήγηση, έγινε ανάμεσα στο 434 και το 446 (χρόνια πατριαρχίας του αγίου Πρόκλου). Ο χρονογράφος Θεοφάνης κάνει μνεία τόσο του σεισμού όσο και του γεγονότος της αρπαγής του παιδιού στον αέρα.

Προσθέτει μάλιστα ότι οι σεισμικές δονήσεις κράτησαν τέσσερις ολόκληρους μήνες και ότι η αρπαγή του παιδιού έγινε «περί ώραν τρίτην».

4. Πρόκλος: Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (434-446) και άγιος. Ήπιος, μειλίχιος και μετριοπαθής, κατόρθωσε να διατηρήσει την εκκλησιαστική ειρήνη σ’ όλο το διάστημα της δωδεκάχρονης πατριαρχίας του, αποφεύγοντας – αν και ορθοδοξότατος – τη μαχητική ανάμιξη στις νεστοριανικές διαμάχες της εποχής του. Το 438 μετακόμισε στην Κων/πολη τα λείψανα του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, που είχε κοιμηθεί εξόριστος (407), βάζοντας έτσι τέρμα στο σχίσμα των Ιωαννιτών, των πιστών οπαδών του. Δυνατός ομιλητής, άξιος διάδοχος του ιερού Χρυσοστόμου, με λόγο γεμάτο ρυθμό και θεολογική ακρίβεια, έγινε γνωστός για τα αριστοτεχνικά του κηρύγματα πριν ακόμα γίνει πατριάρχης. Σώζονται ομιλίες και επιστολές του, σε μία από τις οποίες, τον περίφημο Προς Αρμενίους Τόμο του, κάνει μια σύντομη έκθεση της ορθοδόξου πίστεως, ειδικότερα στα χριστολογικά θέματα, και αναιρεί τις νεστοριανικές πλάνες. Στον άγιο Πρόκλο οφείλεται η εισαγωγή του τρισαγίου ύμνου στη λατρεία, μετά το γεγονός που περιγράφεται στην παρούσα διήγηση. Η μνήμη του
τιμάται στις 20 Νοεμβρίου.

5. Κάμπος ή Έβδομον: Προάστιο της Κωνσταντινουπόλεως, στην Παραλία της Προποντίδος, 6 χλμ. περίπου προς τα Δ. των τειχών, όπου τώρα το Μακρυχώρι ή Μακρίκιοϊ. Ονομάστηκε Κάμπος, επειδή ήταν τόπος πεδινός, και Έβδομον «διότι μέχρι Θεοδοσίου του Νέου, του παρεκτείναντος τα χερσαία τείχη, ήτον ο τόπος αυτός προάστειον της Πόλεως, και αφίστατο από τα παλαιά τείχη του Κωνσταντίνου επτά σημεία, τουτέστιν επτά λίθους βολάς» ({Πατριάρχου Κωνσταντίου Α’}, Κωνσταντινιάς παλαιά τε και νεωτέρα ήτοι περιγραφή Κωνσταντινουπόλεως, εν Βενετία 1824, σελ. 38-39).

6. Θεοπασχίτες: Υποδιαίρεση της χριστολογικής αιρέσεως του μονοφυσιτισμού. Κυριότερος εκπρόσωπός της ήταν ο επίσκοπος Αντιοχείας Πέτρος Β’ ο Κναφεύς ή Γναφεύς (+488), ηγέτης των μονοφυσιτών της Συρίας, μαθητής του τελευταίου νεοπλατωνικού των Αθηνών Πρόκλου (410 -485). Υποστηρίζεται (Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τ. Δ’, Π.Ι.Π.Μ., Θεσσαλονίκη 1989, σελ. 558) ότι ο Πέτρος πρόσθεσε στον τρισάγιο ύμνο τη θεοπασχιτική φράση «ο σταυρωθείς δι’ ημάς», ομολογώντας έτσι έμμεσα ότι κατά τη σταύρωση του Κυρίου έπαθε η θεία φύση Του. Αυτή η καινοτομία όμως δεν άρεσε ούτε και στους μονοφυσίτες. Μεταγενέστερος Σύρος συγγραφέας, ο μονοφυσίτης επίσκοπος Αμίδης Διονύσιος Βαρ –Σαλίμπι (+1171), υποστήριξε πως η παραπάνω φράση αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση του σταυρωθέντος Θεανθρώπου. Η προσθήκη, πάντως, καταδικάστηκε επίσημα από την εν Τρούλλω Πενθέκτη Οικουμ. Σύνοδο (καν. πα’). Αξιοπερίεργο είναι το ότι, στην παρούσα διήγηση, η προσθήκη της φράσεως «ο σταυρωθείς δι’ ημάς» παρουσιάζεται να έχει γίνει ήδη στα χρόνια της
πατριαρχίας του αγίου Πρόκλου (434- 446). Δεν αποκλείεται ο Πέτρος Κναφεύς να επισημοποίησε μονάχα την εισαγωγή στη λατρεία της κακόδοξης προσθήκης, που είχε ίσως επινοηθεί προγενέστερα από άλλο μονοφυσίτη.

7. Από τότε, γράφει ο Νικηφόρος Κάλλιστος, ο τόπος εκείνος ονομάστηκε Υψωμαθεία (ύψωμα θείον), «δια το αρθέν παιδίον εις τον αέρα» (βλ. {Πατρ. Κωνσταντίου Α’}, ό.π. σελ. 37).

Από το βιβλίο: Διηγήσεις φοβερές και ωφέλιμες: Από τα Μηναία της Εκκλησίας μας – Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής.

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Παράβαλε και:
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού – επιστολή προς Ιορδάνην αρχιμανδρίτην, περί του Τρισαγίου Υμνου.
25 Σεπτεμβρίου, μνήμη και Συναξάριον της Οσίας μητρός ημών Ευφρωσύνης, και της εις τον αέρα αρπαγής του παιδός.
25 Σεπτεμβρίου, μνήμη και του Οσίου Πατρός ημών Σεργίου του Ραντονέζ: Βίος και Ακολουθία.

Κατηγορίες: Αγιολογικά - Πατερικά, Θεία Λειτουργία (πρωτότυπο ή Νεοελληνικό κείμενο), Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.