Γίνεται κηδεία καθολικού ή χριστιανού άλλου δόγματος υπό ορθοδόξου ιερέως και ποία ακολουθία ψάλλεται;
Επί του θέματος αυτού δεν υπάρχει ομοφωνία στην παλαιά λειτουργική και κανονική πράξι της Εκκλησίας μας. Άλλοτε «κατ’ οικονομίαν» επετρέπετο η ταφή μη ορθοδόξων από ορθοδόξους κληρικούς και άλλοτε πάλι «κατ’ ακρίβειαν» απηγορεύετο. Έχομε και παραδείγματα περιπτώσεων, που κληρικοί ορθόδοξοι και λατίνοι από κοινού συνέψαλαν νεκρωσίμους ακολουθίας, ή ορθοδόξων που ενεταφιάζοντο σε κοιμητήρια λατίνων και αντιστρόφως. Αυτά συνέβαιναν κυρίως σε λατινοκρατούμενα μέρη, αλλά και σε άλλους τόπους, όπου υπήρχαν ολιγάριθμοι ρωμαιοκαθολικοί και εστερούντο ιερέων.
Τέτοιες μαρτυρίες έχομε, με την απόκρισι Ιωάννου του Κίτρους, κατά την οποία δεν εθεωρείτο «απάδον… ουδέ τη ευσεβεία οπωσούν λυμαινόμενον το ψάλλεσθαι ομοθυμαδόν παρά τε ρωμαίων και λατίνων ιερουργών νεκριμαία λατίνων», από το «Τακρίριον απολογητικόν» του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ανθίμου του Ε’ (1841 – 1842), κατά το οποίον ουνίται της Ανατολής εθάπτοντο υπό ορθοδόξων ιερέων, από την ερώτησι του αρχιεπισκόπου Δυρραχίου Κωνσταντίνου Καβάσιλα (ΙΒ’ αιών), κατά την οποία «λατίνοι αποθνήσκοντες… ψάλλονται ομού παρά ρωμαίων και λατίνων αδιακρίτως» και την σύμφωνο πράξι των Εκκλησιών Κρήτης και Επτανήσου, όπου εθάπτοντο ρωμαιοκαθολικοί και αγγλικανοί υπό ορθοδόξων ιερέων και εις τα κοιμητήρια των ορθοδόξων.
Αντιθέτως διάταξις του Κωνσταντινουπόλεως Καλλινίκου του Β’ το 1701 απαγορεύει την ταφή μη ορθοδόξων από ορθοδόξους ιερείς, «διατί εκείνον οπού είναι ανάθεμα πώς θέλουν να παρακαλούν τον Θεόν υπέρ αυτού οι ιερείς να τον τάξη ο Θεός μετά δικαίων πνευμάτων;… ώστε ιερείς ορθόδοξοι νεκρούς αιρετικούς είναι αδύνατον να ενταφιάζουν». Το ίδιο και ο Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας ο Γ’ επιτρέπει την ταφήν μη ορθοδόξων από ορθοδόξους ιερείς μόνο αν οι πρώτοι «παραιτήσουν την λατινικήν δόξαν, ήτοι το λατινικόν φρόνημα, και αποδεχθούν την πίστιν και την ομολογίαν της ημετέρας ανατολικής Εκκλησίας».
Την 20ην Οκτωβρίου 1869 ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο ς’ εξέδωσε εγκύκλιο εξ αφορμής της ταφής των αγγλικανών, η οποία υπό ωρισμένας προϋποθέσεις επιτρέπει την ταφή των από ορθοδόξους ιερείς και καθορίζει τον τρόπο της τελέσεως της νεκρωσίμου ακολουθίας. Ρητώς λέγεται σ’ αυτή ότι αφορά όχι μόνο στους αγγλικανούς, αλλά και σ’ όλους τους μη ορθοδόξους. Κατά την εγκύκλιο αυτή επιτρέπεται η ταφή σε ορθόδοξα νεκροταφεία, όπου δεν υπάρχουν ειδικά για τους μη ορθοδόξους, χωρίς όμως κατά τον τρόπο αυτόν να αποκτούν δικαίωμα κυριότητος επί του τάφου. Επίσης ιερείς ορθόδοξοι, όπου δεν υπάρχουν ιερείς των άλλων δογμάτων, στα οποία ανήκουν οι νεκροί, επιτρέπεται να συνοδεύουν τον νεκρό και να τελούν την νεκρώσιμο ακολουθία. Η τάξις της ακολουθίας καθωρίσθηκε ως εξής:
Κατά την εκφορά ψάλλεται ο τρισάγιος ύμνος, στον ναό ο άμωμος (118ος ψαλμός) και αναγινώσκεται ο απόστολος και το ευαγγέλιο και γίνεται εκτενής και η συνήθης μικρά απόλυσις. Εις τον τάφο λέγεται «Του Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής». Όπου όμως υπάρχουν ιερείς των δογμάτων αυτών απαγορεύεται στους ιδικούς μας να τελέσουν μόνοι την ακολουθία ή από κοινού με εκείνους. Συμφώνως προς την εγκύκλιο αυτή, και τα άλλα Πατριαρχεία και η Εκκλησία της Ελλάδος (Εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου της 30/7/1870) επέτρεψαν την ταφή μη ορθοδόξων από ορθοδόξους ιερείς και καθώρισαν ως ανωτέρω την τυπική της διάταξι.
Οι Εκκλησίες της Ρουμανίας και της Σερβίας μαρτυρείται ότι κατά το 1918 παρουσίαζαν φιλελευθερωτέρα πράξι και τελούσαν την ταφή των μη ορθοδόξων, των αγγλικανών τουλάχιστον, «μετά πλήρους ακολουθίας ορθοδόξου», όπως ακριβώς φαίνεται ότι εγίνετο στις περιπτώσεις που αναφέραμε προ της εγκυκλίου του έτους 1869.
Σήμερα σ’ εμάς ισχύει η εγκύκλιος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος, που μνημονεύσαμε πιο πάνω, και ως προς τας προϋποθέσεις και ως προς τον τρόπο της τελέσεως της νεκρωσίμου ακολουθίας.
Περισσότερα μπορεί να εύρη κανείς για το θέμα αυτό στο βιβλίο του Μακ. Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου «Η κανονική άποψις περί της επικοινωνίας μετά των ετεροδόξων», εν Αθήναις 1957, σελ. 242 -248.
Από το βιβλίο του αειμνήστου Καθηγητού της Θεολογικής σχολής του Α.Π.Θ., Ιωάννου Μ. Φουντούλη: Απαντήσεις εις Λειτουργικάς απορίας. Τόμος Α’. ΣΤ’ έκδοσις.
Εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, 1991.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
