Όταν ο εν σοφοίς Βασιλεύς και εν Βασιλεύσι σοφός Σολομών οικοδόμησε τον πολυθρύλλητον εκείνον και υπερθαύμαστον ναόν εις την πόλιν Ιερουσαλήμ, ηβουλήθη να μεταθέση την Κιβωτόν της Διαθήκης Κυρίου από την πόλιν Δαβίδ του Πατρός του: ήτοι από το όρος Σιών, το οποίον ήτον ακρόπολις της Ιερουσαλήμ, και να ενθρονίση αυτήν μέσα εις το Δαβείρ: ήτοι εις το εσώτατον μέρος του ναού, ταυτόν ειπείν να την μεταθέση μέσα εις τα Άγια των Αγίων, υποκάτω εις τας πτέρυγας των Χερουβίμ. Τότε λοιπόν εσυνάθροισεν όλον τον λαόν του Ισραήλ, και με προπομπήν μεγάλην και δόξαν υπερβολικήν μετέθηκαν την Κιβωτόν και τα εν αυτή μαρτύρια, των μεν Ιερέων αιρόντων αυτήν, του δε Βασιλέως προπορευομένου έμπροσθεν, ομοίως και όλου του λαού, και θυσιαζόντων διαφόρους θυσίας˙ καθώς είναι γεγραμμένον˙ «Και εγένετο ως συνετέλεσε Σαλομών του οικοδομήσαι τον οίκον Κυρίου, και τον οίκον αυτού μετά είκοσι έτη, τότε εξεκκλησίασεν ο Βασιλεύς Σαλωμών πάντας τους πρεσβυτέρους Ισραήλ εν Σιών του ενεγκείν την Κιβωτόν Διαθήκης Κυρίου εκ πόλεως Δαβίδ˙ αύτη εστί Σιών˙ και ήραν οι Ιερείς την Κιβωτόν, και ο Βασιλεύς και πας Ισραήλ έμπροσθεν της Κιβωτού, θύοντες πρόβατα, βόας αναρίθμητα˙ και εισφέρουσιν οι Ιερείς την Κιβωτόν εις τον τόπον αυτής εις το Δαβείρ, εις τα Άγια των Αγίων υπό τας πτέρυγας των Χερουβίμ» (γ’ Βασιλ. η’ 1- 6).
Τώρα αν, όταν έμελλε να μετατεθή η άψυχος εκείνη και τυπική Κιβωτός μέσα εις τα αισθητά Άγια των Αγίων, έγινε συνάθροισις και προπομπή του λαού, παρόντος και αυτού του Βασιλέως Σολομόντος, πώς δεν είναι δίκαιον να συναχθούν σήμερον όλα τα πλήθη των Ορθοδόξων δια να εορτάσουν χαρμοσύνως την πάνσεπτον Κοίμησιν της Θεοτόκου, της αληθινής και εμψύχου Κιβωτού του Θεού; ή πώς δεν χρεωστούν να πανηγυρίσουν λαμπρώς την αγίαν αυτήν και ζωηφόρον μετάστασιν; Σήμερον γαρ ο της σοφίας χορηγός και ειρηνικός Βασιλεύς ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Υιός της Αειπαρθένου Μαρίας, ηθέλησε να παραλάβη την Παναγίαν Μητέρα του, και να μεταθέση αυτήν εις τα εν Ουρανοίς αχειροποίητα Άγια των Αγίων, καθώς τα ωνόμασεν ο Παύλος, ίνα όπου εστίν ο Υιός, εκεί ευρίσκεται και η Μήτηρ, και όπου Βασιλεύει ο Υιός, εκεί να συμβασιλεύη και η τούτον γεννήσασα˙ και αν, όπου είναι ο Δεσπότης Χριστός, εκεί είναι και ο του Χριστού διάκονος, καθώς αυτός μόνος υπεσχέθη ο αψευδέστατος «Εάν εμοί διακονή τις, εμοί ακολουθείτω, και όπου ειμί εγώ, εκεί και ο διάκονος ο εμός έσται» (Ιωάν. ιβ’ 26), πώς δεν ήτον δίκαιον μυριάκις να παραλάβη ο Δεσπότης Χριστός την αγιωτάτην Μητέρα του εις τα ιδικά του Βασίλεια, ίνα μετ’ αυτού συμβασιλεύη αιωνίως; Όθεν καθώς ο Χριστός δεν εισήλθεν εις χειροποίητα άγια, άλλ’ εις αυτόν τον Ουρανόν εμφανισθήναι τω προσώπω του Θεού, ως λέγει ο Παύλος (Εβ. θ’ 24)˙ ούτως έπρεπε και η Μήτηρ του εκεί να εισέλθη, ίνα μένη από τον Υιόν της αχώριστος.
Δια τούτο λοιπόν ας εορτάσωμεν και ημείς, αδελφοί, και ας πανηγυρίσωμεν την λαμπράν και παγκόσμιον ταύτην της Θεοτόκου εορτήν και πανήγυριν˙ διότι, αν πάσαι αι πανηγύρεις των αγίων παρομοιάζουν με τους αστέρας, ως λέγει ο Χρυσορρήμων˙ «Πάσαι αι μαρτυρικαί πανηγύρεις θαυμασταί, αι μιμούνται την λαμπρότητα των αστέρων» (Λόγος εις την Αγίαν Παρθένον τόμω Ε’)˙ βέβαια η παρούσα πανήγυρις της Μητρός του Θεού παρομοιάζει με την πλησιφαή και ολόφωτον και αργυροειδή σελήνην, διώκουσα μεν το σκότος της νυκτός, καταυγάζουσα δε τον κύκλο της γης˙ όθεν άπαντες χωρίς εξαιρέσεως άσωμεν τη Μητρί του Θεού ημών άσωμεν, Πατριάρχαι ομού και Αρχιερείς και Ιερείς, Βασιλείς και άρχοντες και πάντες Κριταί γης, άνδρες και γυναίκες, νεανίσκοι και παρθένοι, πρεσβύτεροι μετά νεωτέρων˙ σήμερον γαρ όλαι αι χοροστασίαι των αϋλων Αγγέλων αοράτως περικυκλούσι της Παρθένου τον ιερόν κράββατον, οι υπέρτατοι Θρόνοι και τα Χερουβίμ και τα Σεραφίμ, η μέση τάξις των Κυριοτήτων, Δυνάμεων και Εξουσιών, και η τελευταία των Αρχών, Αρχαγγέλων και Αγγέλων, άλλοι μεν προπορευόμενοι, άλλοι δε ακολουθούντες, και άπαντες προπέμπουσιν αυτήν αναλαμβανομένην εις τα ουράνια.
Τί λέγω; Και αυτός ο πάντων υπέρτατος Βασιλεύς ο του Θεού Μονογενής Θεός Λόγος και κατά σάρκα Υιός της Παρθένου χρηματίσας, αοράτως παρίσταται εις την κηδείαν της ηγαπημένης Μητρός του, και δεξάμενος εις τας αχράντους παλάμας του την ολόφωτον αυτής ψυχήν, μετά τρίτην ημέραν ανιστά και το ζωοδόχον σώμά της, και ούτως ολόσωμον αυτήν αναλαμβάνει εις τα Ουράνια.
Ούτως ημείς, έχοντες τους δύο Ιερούς Μελωδούς των δύο ασματικών Κανόνων της Κοιμήσεως της Θεοτόκου χοροστάτας και προεξάρχοντας της πανδήμου ταύτης και λαμπράς πανηγύρεως, τον εμβριθή και μεγαλοπρεπή Μελωδόν και των Μελογράφων έξαρχον και Ιεράρχην Κοσμάν, και τον λαμπρότατον κατά την φράσιν και πανηγυρικώτατον χαριτώνυμον και θεοφιλή πρεσβύτερον Ιωάννην τον εξοχώτατον εν τοις Μελωδοίς, ας συνακολουθήσωμεν με αυτούς, άδοντες τα ιερά μέλη, και παρακινούντες αλλήλους εις το να εορτάσωμεν την πάνσεπτον της Αειπαρθένου μετάστασιν.
Επειδή δε εις τους δύο τούτους Κανόνας της Κοιμήσεως δεν εφιλοπόνησεν ερμηνείαν ο σοφός Θεόδωρος, μόνος δε ο Ανώνυμος κάποιαν τινά ατελεστάτην και βραχυτάτου λόγου αξίαν ερμηνείαν εποίησεν εις αυτούς, τούτου χάριν ο ασθενής εγώ και αδύνατος, την βοήθειαν της Θεοτόκου επικαλεσάμενος, εσπούδασα όσον το δυνατόν να ποιήσω την παρούσαν ερμηνείαν εις αυτούς, έχουσαν κάποιαν τελειότητα˙ επειδή το προς την Κυρίαν του παντός Θεοτόκον χρέος, τόσον το κοινόν, όσον και το ίδιον, δεν με αφήκε να παραβλέψω ανερμηνεύτους τους ασματικούς Κανόνας της ζωηφόρου αυτής Κοιμήσεως, και να ζημιώσω κατά τούτο και εμαυτόν, και πάντας τους της Θεοτόκου ευλαβείς εραστάς. Δεξάμενοι τοίνυν αυτούς, αδελφοί, αναγινώσκετε μετά ευλαβείας εις δόξαν της Μητρός του Θεού και ημών απάντων προστάτιδός τε και παντευεργέτιδος, εις χαράν δε και ευφροσύνην υμών των ευλαβών φίλων της Παρθενομήτορος.
Παράβαλε μεταξύ των άλλων και:
15 Αυγούστου, η Κοίμησις της Θεοτόκου – τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της εορτής.
15 Αυγούστου, η Κοίμησις της Θεοτόκου – Ηλία Μηνιάτη – Λόγος εις την Κοίμησιν της Θεοτόκου, υμνολογική εκλογή.
Η Κοίμησις της Θεοτόκου – Συναξάριον, Αγ. Λουκά Αρχ. Κριμαίας – Λόγος εις την Κοίμησιν της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού – Εγκωμιαστικοί λόγοι εις την Κοίμησιν της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Λόγος εις την Πάνδοξον Κοίμησιν της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών και Παναχράντου Θεοτόκου Μαρίας – Αγ. Νικολάου του Καβάσιλλα.
Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ – Ιωάννου Φουντούλη, αειμνήστου Καθηγητού του Α. Π. Θ.
