Και Μέγας και Οσιος! «Περί της πολιτείας του μακαρίου Αντωνίου».

«μέγα κέρδος ωφελείας εστί
και το μόνον Αντωνίου μνημονεύειν»
(Μ. Αθανασίου, Βιος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών Αντωνίου, ΡG 26, 837)

Τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων αποτελούν για το ζωντανό σώμα της Εκκλησίας ιερή παρακαταθήκη, που μεταγγίζει στους πιστούς αλήθεια και ζωη και τροφοδοτεί αδιάκοπα τον πόθο της σωτηρίας και της αιωνιότητος. Μια τέτοια γεννήτρια πνευματικών πόθων είναι τα’ ασκητικά πατερικά έργα.

Ο Μεγας Αθανάσιος, κατά τη διάρκεια της πολύπαθης διακονίας του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αλεξανδρείας, εξορίσθηκε πέντε φορές. Δεκαέξι χρόνια πέρασε εξορισμένος στα ασκητήρια της Αιγυπτιακής ερήμου, όπου γνώρισε από κοντά τον αναχωρητισμό και τον ασκητή Αντώνιο. Ο Μεγας ασκητής στάθηκε για τον Αθανάσιο και φίλος και καθοδηγητής. Οταν το 356 κοιμήθηκε ο όσιος Αντώνιος σε ηλικία 106 ετών, μοναχοί, πιθανώς από τη Δυση, παρακάλεσαν τον Αθανάσιο να τους αποστείλει μια έκθεση για τη θαυμαστή πολιτεία του. Αυτό έγινε αφορμή για να συγγράψει ο ιερός διδάσκαλος της Εκκλησίας το πρότυπο αγιογραφικό έργο
«Βιος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών Αντωνίου» – Αγ. Αθανασίου του Μεγάλου.rar

Το σύγγραμμα αυτό, το πρώτο από τα ασκητικά του Μεγάλου Αθανασίου, αποτέλεσε και την πρώτη πηγή για το βίο του Μεγάλου Αντωνίου, έγινε λαοφιλές ανάγνωσμα σε Ανατολή και Δυση και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη διάδοση του μοναχικού ιδεώδους1.

Στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας η μνήμη των δύο μεγάλων ανδρών γιορτάζεται σε δύο επάλληλες μέρες, στις 17 και 18 Ιανουαρίου, και στη συνείδηση του ευσεβούς Ορθόδοξου λαού, η δυάδα αυτή αποτελεί μια ιερή ξυνωρίδα, που διδάσκει το Ορθόδοξο ήθος και ακτινοβολεί αγιότητα. Ο ηρωικός ασκητικός αγώνας του Μεγάλου Αντωνίου, όπως παρουσιάζεται από τη θαυμαστή διήγηση του Αγίου Αθανασίου, θα μπορούσε να γίνει ο μοχλός που θα ανεβάσει τον πήχυ στο πνευματικό αγώνα του κάθε αγωνιζόμενου Χριστιανού.

Ο Μεγας Αντώνιος γεννήθηκε στην Αίγυπτο από ευσεβείς και ευκατάστατους γονείς το 251 και μετά το θάνατό τους γύρω στο 270, αφού εισήγαγε την αδελφή του σε παρθεναγωγείο, επιδόθηκε στην άσκηση. Στην αρχή της ασκητικής του ζωής ο Αντώνιος, επειδή δεν είχε αναπτυχθεί ο αναχωρητισμός στην έρημο, ασκήτευε μόνος του κοντά στο σπίτι του, εργαζόμενος και προσευχόμενος. Και ενώ δεν είχε μάθει γράμματα, μελετούσε την Αγία Γραφή με τόση προσοχή, ώστε την απομνημόνευσε.

Συχνά επισκεπτόταν ασκητές που η φήμη τους είχε φθάσει στ’ αυτιά του, προκειμένου να διδαχθεί από τις αρετές τους. Οταν αναχωρούσε για να επιστρέψει στο ασκητήριό του, άφηνε πίσω το άρωμα της αγιότητος, γι’ αυτό και τον ονόμαζαν «φίλο του Θεού».

Το αγαθό και ασκητικό φρόνημα του νεαρού Αντωνίου θέλησε να εξουθενώσει εξ αρχής ο διάβολος• «και το μεν πρώτον επείραζεν αυτόν από της ασκήσεως καταγαγείν, υποβάλλων μνήμην των κτημάτων, της αδελφής την κηδεμονίαν, του γένους την οικειότητα, φιλαργυρίαν, φιλοδοξίαν, τροφής την ποικίλην ηδονήν…» (ΡG 26, 848). Εντούτοις ο εχθρός είδε τον εαυτό του ανίσχυρο μπροστά στο ζήλο του Αντωνίου και ανέλαβε να τον πολεμήσει με τα όπλα των αισχρών λογισμών. Ομως ο ηρωικός Αντώνιος «τον Χριστόν ενθυμούμενος, και την δι αυτόν ευγένειαν, και το νεαρόν της ψυχής λογιζόμενος, απεσβέννυε τον άνθρακα της εκείνου πλάνης» (ΡG 26, 848).

Δεύτερος σταθμός της άσκησης του οσίου ήταν ένας τάφος, όπου στην κυριολεξία έδωσε αιματηρές μάχες με τα δαιμόνια. Σε μία απ αυτές μάλιστα, κατά τη διάρκεια της νύκτας, έδωσαν την εντύπωση οι δαίμονες ότι τρύπησαν τούς τέσσερις τοίχους του οικίσκου και εισήλθαν σ αυτόν με τη μορφή θηρίων και ερπετών, προσπαθώντας να τον εκφοβήσουν και να τον κακοποιήσουν. Στην τρομακτική αυτή δοκιμασία, καθώς ο Αντώνιος ύψωσε τα μάτια προς τα πάνω, είδε τη στέγη ν ανοίγει και να κατεβαίνει κάποια ακτίνα φωτός. Τοτε οι δαίμονες εξαφανίστηκαν, οι πόνοι του σταμάτησαν και αισθάνθηκε έντονα τη θεία παρουσία, ώστε ν αναφωνήσει• «Που ήσουν; Γιατί δεν εμφανίστηκες από την αρχή για να μου παύσεις τα βασανιστήρια; Και ακούστηκε τότε μια φωνή να του λέει• Αντώνιε, εδώ ήμουν, αλλά περίμενα να δω το κατόρθωμά σου. Επειδή λοιπόν έδειξες υπομονή και δεν ηττήθηκες, θα σου είμαι για πάντα βοηθός και θα σε κάνω ξακουστό παντού».

Σε ηλικία 35 ετών, πλήρης χάριτος, αναζήτησε ακόμη πιο απομακρυσμένο χώρο άσκησης πέρα από τον Νείλο, κατευθύνθηκε στα όρη της δεξιάς όχθης του, και εγκαταστάθηκε σε κάποια ερείπια κοντά σε μια πηγή, στη λιβυκή έρημο Πισπίρ2. Η θέση του έγινε γρήγορα γνωστή και τον επισκέπτονταν πολλοί, οι οποίοι, θαυμάζοντας την οσιακή ζωη του, αποφάσισαν να μείνουν στην έρημο «και η έρημος επολίσθη (έγινε πόλις) μοναχών».

Κατά το διωγμό του Μαξιμίνου (311) εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια να συμπαραστέκεται στους μάρτυρες στα δικαστήρια και στις φυλακές, με τον πόθο κι εκείνος να μαρτυρήσει. Στο τέλος του διωγμού επέστρεψε στην αγαπημένη του έρημο, εγκαταλείποντας ακόμη μια φορά το ασκητήριό του στην έρημο Πισπίρ και ακολουθώντας προφανώς καραβάνι Βεδουίνων κατευθύνθηκε προς την Ερυθρά Θαλασσα και έμεινε στο έρημο όρος Κολζίμ3. Κι εκεί όμως δεν άργησε να γίνει γνωστός. Οι επισκέπτες έβρισκαν κοντά του πνευματική και σωματική ανακούφιση, γιατί ο Θεός του είχε δώσει και το χάρισμα της θαυματουργικής θεραπείας.

Προέτρεπε τους μαθητές του να μη τρομάζουν όταν ακούνε για την αρετή ως κάτι το ακατόρθωτο. Διότι η αρετή δεν βρίσκεται μακριά μας, ούτε επιτυγχάνεται έξω από τον εαυτό μας, αλλά βρίσκεται μέσα μας, αρκεί να θελήσουμε να την καλλιεργήσουμε.

Οταν εμφανίστηκε η αίρεση του Αρείου, τον κάλεσαν στην Αλεξάνδρεια. Εκεί απεκήρυξε τον Αρειανισμό, λέγοντας ότι είναι η πιο φοβερή αίρεση και πρόδρομος του Αντιχρίστου.

Ο Μεγας Αντώνιος, διατηρώντας μέχρι τέλους ακμαίες τις δυνάμεις της ψυχής και του σώματος, κοιμήθηκε σε ηλικία 106 ετών στο ερημητήριό του στην Ερυθρά Θαλασσα.
Υπεραθλητής του πνεύματος και πρότυπο ασκητικών αγώνων, χωρίς να υστερεί σε αγαθοποιό δράση, επέδρασε καθοριστικά και πρωτοποριακά στην καλλιέργεια του ασκητικού ιδεώδους, γι αυτό χαιρετίζεται από τον ιερό υμνογράφο ως αρχηγός των ασκητών και στηρικτής της οικουμένης. Δικαίως και εμείς• «τον ασκητήν του Κυρίου ύμνοις τιμήσωμεν, ως νεκρώσαντα πάσας τας προσβολάς των παθών, δι’ εγκρατείας και στερράς υπομονής αληθώς και καταισχύναντα σφοδρώς, τον αντίπαλον εχθρόν, και πάσας τούτου επάρσεις• και νυν πρεσβεύοντα τω Κυρίω, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών»4.

Φιλοθέη Χ. Τ.

____________
1. Βλ. Αθανασίου Αλεξανδρείας του Μεγάλου, ΕΠΕ 1, Εισαγωγή, σελ. 39 και ΕΠΕ 11, Εισαγωγή, σελ. 8.
2. Βλ. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, Αθῆναι 1963, τ. 2, λήμμα Αντώνιος, στ. 968.
3. Οπ.π.
4. Καθισμα από τον Ορθρο της εορτής του οσίου Αντωνίου, Ηχος πλ. α´.

Από το περιοδικό: «Η δράσις μας», τεύχος Ιανουαρίου 2005

Κατηγορίες: Αγιολογικά - Πατερικά, Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.