Ραθυμίαν άπωθεν ημών, βαλώμεθα και φαιδραίς ταις λαμπάσι, τω αθανάτω νυμφίω Χριστώ, ύμνοις συναντήσωμεν: Ευλογείτέ, βοώντες τα έργα τον Κύριον.
Ερμηνεία.
Τρεις υποθέσεις του αγίου Ευαγγελίου συμπληρούσι το παρόν Διώδιον˙ μία μεν η των δέκα παρθένων των πέντε φρονίμων και των πέντε μωρών, άλλη δε η των δούλων, οίτινες εμπιστεύθησαν τα τάλαντα του Κυρίου αυτών, και τρίτη η αναφέρουσα τον χωρισμόν των προβάτων και των ερίφων εν τη μελλούση κρίσει. Αναφέρονται δε αύται ακολούθως μία μετά την άλλην, διότι και εν τω κατά Ματθαίον Ευαγγελίω ούτως ακολούθως γράφονται. Παρακινούσι δε και αι τρεις τας ψυχάς των ακροατών να είναι έξυπνοι˙ επειδή είναι άδηλον πότε θέλει έλθη ο Κύριος, είτε δια να έμβη εις τον θείον νυμφώνα μαζί με τας λαμπαδηφόρους Παρθένους, είτε δια να πάρη λογαριασμόν από τους δούλους δια τα τάλαντα όπου ενεπιστεύθη εις αυτούς, και να ζητήση την εργασίαν και αύξησιν των ταλάντων, είτε και δια να χωρίση τους καλούς από τους κακούς˙ καθώς και ο ποιμήν χωρίζει τα πρόβατα από τα ερίφια.
Πρώτον μεν ουν εν τω παρόντι Τροπαρίω την περί των δέκα Παρθένων παραβολήν αναφέρει ο Ιερός Μελωδός, και συμβουλεύει όλους ημάς τους ευσεβείς Χριστιανούς να διώξωμεν άποθεν: ήτοι μακράν από λόγου μας την ραθυμίαν και την αμέλειαν. Επειδή αυτή είναι μία θανάσιμος αμαρτία, και μία από τας τρεις μεγάλας κακίας, τας γεννητικάς μεν των άλλων κακιών, εμποδιστικάς δε όλων των αρετών: ραθυμία γαρ και λήθη και άγνοια είναι οι τρεις γίγαντες των παθών, κατά τον εν Ασκηταίς οσιώτατον και διακριτικώτατον θείον Μάρκον. Λέγει δε και ο Χρυσορρήμων˙ «Εάν νήφωμεν και ημείς, ουδέ ο Διάβολος ημάς βλάψαι δύναται, ώσπερ ουδέ τον Ιώβ. Αν δε μη νήφωμεν, αλλά ραθυμώμεν, ουδέ παρά των ωφελούντων κερδανούμεν ποτέ, αλλά και ζημίαν υποστησόμεθα την εσχάτην˙ τοσούτόν εστί ραθυμία κακόν»˙ (Λόγω εις το «Δει δε και αιρέσεις εν υμίν είναι») και πάλιν, «Ταύτα ουν ειδότες, μηδέ ημείς απογινώσκωμεν, αλλά μηδέ ραθυμώμεν˙ απλώς εκάτερα γαρ ταύτα ολέθρια˙ η μεν γαρ απόγνωσις τον κείμενον ουκ αφίησιν αναστήναι, η δε ραθυμία και τον εστώτα ποιεί καταπεσείν, εκείνη των πορισθέντων αγαθών αποστερείν είωθεν, αύτη των επικειμένων ουκ αφίησιν απαλλαγήναι κακών» (Λόγ. α’ περί μετανοίας, ου η αρχή «Άρα εμέμνησθε ημών» Τόμ. ς’). Ο αυτός δε λόγον ολόκληρον ποιεί, επιγραφόμενον ότι εκ ραθυμίας η κακία, και από σπουδής η αρετή (Τόμ. ς’ ). Συμβουλεύει δε προς τούτοις ημάς ο Ποιητής να σπουδάσωμεν δια να ανάψωμεν τας νοητάς λαμπάδας των ψυχών μας, ως αι φρόνιμοι εκείναι Παρθένοι. Διατί; Ίνα με το λαμπρόν φως των λαμπάδων μας και με ύμνους πνευματικούς, συναπαντήσωμεν τον αθάνατον νυμφίον των ψυχών: ήτοι τον Δεσπότην μας Ιησούν Χριστόν, όστις μέλλει να έλθη εν τη συντελεία του Κόσμου δια να εμβάση τας φρονίμους ψυχάς μέσα εις τον Ουράνιον νυμφώνα της αϊδίου τρυφής τε και βασιλείας. Πώς δε θέλομεν ανάψει το φως των ψυχικών ημών λαμπάδων; Με το πλούσιον έλαιον όπου ηθέλαμεν δώση εις τους πτωχούς˙ αλλά περί τούτου διαλαμβάνει χωριστά το κατωτέρω Τροπάριον, και ημείς εκεί πλατύτερον λέγομεν.
Παράβαλε και:
Τη Αγία και Μεγάλη Τρίτη – η ραθυμία, Υμνολογική εκλογή.
Τη Αγία και Μεγάλη Τρίτη – τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της ημέρας.
Μεγάλη εβδομάς. Κυριακή Βαϊων και Μ. Δευτέρα εσπέρας – Νεοελληνική απόδοση, Αρχιμ. Κυριακού Εμμ. Τσολάκη.
