Λίγες ημέρες έχουν την αίγλη της ιστορικής αυτής ημέρας, της πρώτης Απριλίου του 1955, που στεφανώνει και οδηγεί την μνήμη του Έθνους μας.
Λίγες φορές λαοί απέτυχαν, όταν, επικαλούμενοι την βοήθεια του Θεού, αποφάσιζαν να αποτινάξουν τη δουλεία αιώνων, την άδικη καταπίεση των σιδηρόφρακτων στρατοκρατών, και την ζωώδη συμπεριφορά παράλογων κατακτητών.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν η δυναμική διεκδίκηση του προαιώνιου απελευθερωτικού πόθου του Κυπριακού Ελληνισμού, όπως ο πόθος διακηρύχθηκε με το Δημοψήφισμα της 5ης Ιανουαρίου, 1950, όταν το 97 % του λαού αξίωσε την Ένωση της Κύπρου με την «μητέρα» Ελλάδα. Ήταν η μαχητική αντίσταση της γενιάς του 55, στις επανειλημμένες αρνήσεις του κατακτητή για εθνική λύτρωση της νότιο-ανατολικότερης εσχατιάς της Ρωμιοσύνης.
Ήταν μια ηρωική τετράχρονη εποποϊία, που μετουσίωσαν σε ιστορική πραγματικότητα οι Θυσίες, οι προσδοκίες, οι προσευχές κι οι απαιτήσεις των Κυπρίων , που έζησαν κι αγωνίστηκαν πριν, για να πυργώσουν με τα κορμιά τους του απελευθερωτικό Θρίαμβο της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Η απολυτρωτική θέλήση διαδηλώθηκε με αλλεπάλληλες εξεγέρσεις του λαού σ’ αυτό το σταυροδρόμι του κόσμου. Στους τρεις αιώνες της πρώτης τουρκοκρατίας, από
το 1570-1878, σημειώθηκαν αλλεπάλληλοι ξεσηκωμοί, και το αίμα των Ελλήνων της Κύπρου πότισε το δέντρο της λευτεριάς από τη μια ως την άλλη άκρη του νησιού.
Κύπριοι εθελοντές συγκροτούσαν τη φάλαγγα των Κυπρίων κι έσπευδαν στην Ελλάδα κάθε φορά που οι σκλάβοι άρπαζαν τα όπλα κι άρχιζαν τον πόλεμο για την αποτίναξη του δουλικού ζυγού. Αν από τα μνήματα των Κυπρίων που έπεφταν στα πεδία των μαχών βλάσταναν κυκλάμινα, η Ελλάδα θα ευώδιαζε Πενταδάχτυλο, από το Μεσολόγγι ως το Φάληρο, από τη Μακεδονία ως την Κρήτη, από την ‘Ήπειρο ως τη Σμύρνη, ως την Πέργαμο, ως τα βάθη της Μικρασίας.
Πρώτη μέριμνα των Κυπρίων μετά την απελευθέρωση του 1827 και το σχηματισμό ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, ήταν το μήνυμα στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για λευτεριά του νησιού κι ενσωμάτωση του στο μητρικό κορμό. Από την πρώτη ώρα της Αγγλοκρατίας, ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος χαιρέτισε το στρατηγό Γκάρνετ Γούλσλεϋ, με το σάλπισμα του ενωτικού μας πόθου. Για τον απελευθερωτικό εθνικό πόθο πολέμησαν οι Κύπριοι στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913, και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με τη σημαία της λευτεριάς οι 35 χιλιάδες Κύπριοι κατατάγηκαν στα σώματα εθελοντών του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Κι όταν η αποικιοκρατία δεν τήρησε τις υποσχέσεις της, όταν η Αγγλοκρατία αρνήθηκε τους τόμους του Δημοψηφίσματος,
οι Κύπριοι αποφάσισαν να σταματήσουν τη ροή του χρόνου της δουλείας. Άρπαξαν τις ιερές σημαίες, σήκωσαν τις γροθιές κι από τα στήθια του λαού βροντερή
αντιλάλησε η Αισχύλεια ιαχή του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας: Ίτε παίδες Ελλήνων…. ο λαός έπιανε τον κασμά του αγώνα κι έβαζε μπρος για να συντρίψει τον γρανίτη της ξένης τυραννίας.
Η προπαρασκευή
Η έναρξη της προπαρασκευής του απελευθερωτικού αγώνα σηματοδοτείται με τον όρκο της 7ης Μαρτίου 1953, στην Αθήνα. Δώδεκα Έλληνες ορκίστηκαν και υπέγραψαν το ιστορικό έγγραφο που απετέλεσε το συμβόλαιο της επαναστάσεως. Στους πρωτεργάτες, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’ που ανέλαβε την πολιτική ευθύνη του αγώνα κι ο τότε Συνταγματάρχης ε.α. Γεώργιος Θεοδώρου Γρίβας, ο πολεμικός αρχηγός, που ενσάρκωσε το Βυζαντινό ημίθεο. Ο Διγενής αφίχθηκε μυστικά στην Κύπρο, και οργάνωσε τον αγώνα που διεξάχθηκε τέσσερα χρόνια στους κόσμους -ου θρύλου. του δράματος και του ηρωισμού. Στα κράσπεδα των ιερών Θυσιαστηρίων της λευτεριάς.
Στα αιματόβρεχτα πεδία των ριψοκίνδυνων αποστολών. στις αγχόνες, στους Θαλάμους βασανιστηρίων, στα κρατητήρια, στις φυλακές, στο αντάρτικο, στα βουνά και στις πεδιάδες, στις πολιτείες και στα χωριά, όπου καταξιώθηκε ο Κυπριακός Ελληνισμός, γράφοντας τ’ όνομα του με το αίμα του στις στήλες της άφθαρτης δόξας.
Η άφιξη
Ο Διγενής έφθασε στην ακτή της Χλώρακας στις 10 Νοεμβρίου 1954, ύστερα από έναν περιπετειώδη πλουν μ’ ένα μικρό καίκι. Ο Αρχηγός φρόντισε να μεταφερθούν
στο νησί τα πρώτα όπλα και πυρομαχικά, ενώ αμέσως αποδύθηκε στην υπεράνθρωπη προσπάθεια οργάνωσης κι εκπαίδευσης στην επανάσταση, Ελλήνων νέων της Κύπρου, που ουδέποτε είχαν ασχοληθεί ως τότε, με όπλα και βόμβες. Τους νέους επιστράτευε κι όρκιζε ο ρασοφόρος Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου, κυρίως από τις
ομάδες της Ορθοδόξου Χριστιανικής οργανώσεως Νέων. Ταυτόχρονα. ο Αρχιεπίσκοπος με την εθναρχική του αίγλη, από τους άμβωνες των Ναών κήρυττε το ενωτικό ιδεώδες, εμπνέοντας τον κόσμο με πύρινες ομιλίες και συγκλονιστικές εξάρσεις, όπως την ορκωμοσία της Φανερωμένης στις 28 Αυγούστου 1954, όταν ο Μακάριος όρκισε το λαό για αγώνα «άνευ υποχωρήσεων, άνευ παραχωρήσεων, άνευ συμβιβασμού» για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η 1η Απριλίου 1955
Ο αγώνας εξεράγη στις 0.30″ το πρωί της πρώτης Απριλίου 1955, ξημερώματα Παρασκευής. Η Κύπρος μετατράπηκε ξαφνικά σε ένα κοχλάζον ηφαίστειο που με τη φωτιά του καταύγαζε τον κόσμο, και με τις υποχθόνιες δονήσεις του έσειε τα θεμέλια της γης. ‘Ήταν απίστευτο. Ο εχθρός αλαφιάστηκε. Ο λαός ένιωσε να του θερμαίνει
την καρδιά η άγια φωτιά. Η νιότη πυρπολήθηκε. Τα λάβαρα των αιώνων υψώθηκαν στα κάστρα. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η μπαρουτοκαπνισμένη ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από τα πολεμικά τροπάρια του Γένους και τα εμβατήρια του ξεσηκωμού.
Το έθνος ξύπνησε, έστησε αυτί κατά το νότο, η μνήμη της Αγίας Λαύρας φύσηξε σαν πνοή ζωογόνα για να φλογίσει την Ψυχή και να Θεριέψει το εθνικό όνειρο.
Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου με την ομάδα των Αμμοχωστιανών στη Δεκέλεια. με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και συσκότιση σ’ όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα «Αστραπή» ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Άλλες ομάδες ανάλαβαν αποστολές σε προκαθορισμένα σημεία σε διάφορες περιοχές. Την αφετηρία της ιστορίας της δόξας, οριοθέτησε με τη θυσία του ο πρώτος νεκρός. Ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει τα ηλεκτροφόρα Καλώδια. Χρησιμοποίησε σχοινί που είχε υγρανθεί από τη νυχτερινή ανοιξιάτικη νοτιά.
Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν να ροδίσει η αυγή. βγήκε στους δρόμους απορώντας. Το μυστικό της το αποκάλυψε ο Αυγερινός της ελευθερίας που μεσουράνησε μετά τις πρώτες εκρήξεις. Η πατρίδα φόρεσε τα γιορτινά της κι έκανε το σταυρό της. Το πανηγύρι του αγώνα άρχιζε. Ο άγγελος του λυτρωμού φτεροκοπούσε και μετέδιδε από πόρτα σε πόρτα το άγγελμα του ξεσηκωμού. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του.
Tο σάλπισμα της λευτεριάς
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1955
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ
Μέ τήν βοήθειαν τού θεού, μέ πίστιν εις τόν τίμιον αγώνα μας, μέ τήν συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού καί μέ τήν βοήθειαν τών Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τόν αγώνα διά τήν αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, μέ σύνθημα εκείνο τό οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: «‘Η τάν ή επί τάς».
Αδελφοί Κύπριοι,
Από τά βάθη τών αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν τήν Ελληνικήν Ιστορίαν διά νά διατηρήσουν τήν ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι τού Λεωνίδα καί οι νεώτεροι τού Αλβανικού έπους. Μάς ατενίζουν οι αγωνισταί τού 1821, οι οποίοι καί μάς εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τόν ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε μέ τό αίμα. Μάς ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος καί μάς παρακολουθεί μέ αγωνίαν, αλλά καί μέ εθνικήν υπερηφάνειαν. ‘Ας απαντήσωμεν μέ έργα, ότι θά γίνωμεν «πολλώ κάρρονες» τούτων.
Είναι καιρός νά δείξωμεν εις τόν κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος καί εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται
μας δέν θέλουν νά αποδώσουν τήν λευτεριά μας, μπορούμε νά τήν διεκδικήσωμεν μέ τά ίδια μας τά χέρια καί μέ τό αίμα μας. ‘Ας δείξωμεν εις τόν κόσμον ακόμη
μιά φορά ότι καί τού σημερινού ‘Ελληνος «ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει». Ο αγών θά είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τά μέσα καί τόν αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν
τήν ψυχήν, έχομεν καί τό δίκαιον μέ τό μέρος μας. Γι’ αυτό καί θά νικήσωμεν.
Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε τό έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί νά χύνουν τό αίμα των διά νά αποκτήσουν τήν λευτεριά των, τό θείον αυτό
δώρον, γιά τό οποίον καί εμείς επολεμήσαμεν παρά τό πλευρόν τών λαών σας, καί γιά τό οποίον σείς τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον τού ναζισμού
καί τού φασισμού.
Έλληνες, όπου καί άν ευρίσκεσθε, ακούσατε τήν φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί γιά την λευτεριά τής Κύπρου μας.
Ε.Ο.Κ.Α
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ
ΔΙΓΕΝΗΣ
Η ύστατη πνοή του Μόδεστου Παντελή αποτέλεσε το εναρκτήριο σάλπισμα της μάχης της γενιάς του ’55. που βάσταξε τέσσερα χρόνια. ως το Φεβρουάριο του 1959
και πέρασε από ολοκαυτώματα, τόπους συγκρούσεων που αγιάστηκαν με το αίμα των πιο άξιων παιδιών του λαού μας. από χώρους φριχτής δοκιμασίας της αξίας του
ανθρώπου, από δεσμωτήρια αφάνταστων κακουχιών. από πεδία Ομηρικών αναμετρήσεων. από την αγχόνη των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας.
Η Αγγλοκρατία πετάχτηκε από την αποικιοκρατική της νάρκη κι αντέδρασε στην αρχή σπασμωδικά κι ύστερα με οργανωμένη σκληρότητα. Ο Κυβερνήτης P.Π. ‘Αρμιτεητζ, θέσπισε στις 15 Ιουλίου 1955 νόμο για προσωποκράτηση χωρίς δίκη. Η αστυνομία άρχισε τις συλλήψεις, Οι αγωνιστές εγκλείονταν στις Κεντρικές Φυλακές κι ύστερα στο Φρούριο Κερύνειας από όπου αποτολμήθηκε η θεαματική απόδραση των 16 με επικεφαλής το Μάρκο Δράκο. Ακολούθως ιδρύθηκαν τα Κρατητήρια Κοκκινο- τριμιθιάς, Πύλας, Πολεμίου και άλλα κατά το πρότυπο των Χιτλερικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, ενώ στις Κεντρικές Φυλακές εγκλείονταν οι κατάδικοι. Η Αγγλική Κυβέρνηση, διαπιστώνοντας τη δύναμη του αγώνα και την ακμαιότητα του ηθικού των Κυπρίων, αντικατάστησε τον κυβερνήτη με το σκληροτράχηλο στρατάρχη σερ Τζων Χάρτινγκ, που αφίχθηκε στο νησί αποφασισμένος να συντρίψει την ΕΟΚΑ δια πυρός και σιδήρου. Μα ο έμπειρος στην αντιμετώπιση επαναστάσεων στρατάρχης, δοκίμασε οδυνηρές εκπλήξεις από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στην επαναστατημένη Κύπρο.
Οι τηλεβόες της ιστορίας τον καλωσόρισαν με την προαιώνια ιαχή των Ελλήνων
«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ‘Η ΘΑΝΑΤΟΣ», ενώ ο «Ζήδρος» – ο Γρηγόρης Αυξεντίου – με την αντάρτικη ομάδα του επιχειρούσαν από τον Πενταδάχτυλο μιαν αστραπιαία επιδρομή στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου, κι άρπαζαν τον οπλισμό.
Μάρτυρες του Κυπριακού αγώνος.
Παρακάτω αναφέρονται ορισμένοι μόνο από τους πολλούς κύπριους αγωνιστές που βρήκαν τραγικό θάνατο, μαχόμενοι για την ελευθερία της πατρίδας τους.
Γρηγόρης Αυξεντίου: κάηκε ζωντανός στις 3 Μαρτίου του 1957 (σε ηλικία 29 ετών), όταν οι βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν το κρησφύγετό του.
Αντρέας Δημητρίου: απαγχονίστηκε στις 10 Μαΐου του 1956 (σε ηλικία 22 χρόνων) κατηγορούμενος πως πυροβόλησε το βρετανό πράκτορα Σίντνεϊ Τέιλορ
Μάριος Δράκος: σκοτώθηκε στις 18 Ιανουαρίου του 1957 (σε ηλικία 24 χρόνων), σε ενέδρα που είχαν στήσει βρετανοί στρατιώτες.
Ανδρέας Ζάκος: εκτελέστηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1956 (σε ηλικία 24 χρόνων), μετά τη σύλληψή του από τους Βρετανούς στη μάχη των Σόλων.
Μιχαλάκης Καραολής: απαγχονίστηκε στις 10 Μαΐου του 1956 (σε ηλικία 22 χρόνων), κατηγορούμενος πως σκότωσε τον αστυνομικό Ηρόδοτο Πουλή.
Μιχαήλ Κουτσόφας: απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956 (σε ηλικία 22 χρονών), κατηγορούμενος πως δολοφόνησε το βρετανό σμηνία Πάτρικ Τζον Χέιλ.
Κυριάκος Μάτσης: κάηκε ζωντανός στις 19 Νοεμβρίου του 1958 (σε ηλικία 32 χρόνων), όταν οι βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν το κρησφύγετό του.
Στέλιος Μαυρομμάτης: εκτελέστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου του 1956 (σε ηλικία 23 χρόνων), κατηγορούμενος πως δολοφόνησε βρετανό σμηνία.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης: απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου του 1957 (σε ηλικία 19 χρόνων), μετά τη σύλληψή του στο δάσος της Πάφου.
Κι αν αναρωτιέται κανείς, γιατί οι τόσες θυσίες, οι τόσες προσδοκίες, οι τόσες ζωές, δεν έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα, δεν έχει παρά να ανατρέξει στην αψευδή ιστορική μνήμη, μήπως και διδαχθεί, το, τι εστί Έλληνας, άνθρωπος, αμαρτία!
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ
