Τελευταία τείνει να επικρατήσει μια συνήθεια ισοπεδώσεως της περι μνημοσύνων Ορθοδόξου Παραδόσεως. Έτσι είθισται, ορισμένοι από τους πιστούς μας κατά τα μνημόσυνα των κεκοιμημένων τους, να μην προσκομίζουν στο ναό κόλλυβα, αλλά αντί αυτών κουλουράκια, πίτες και διάφορα γλυκίσματα. Αντί του ζυμωτού προσφόρου να προσκομίζουν έτοιμα βιομηχανοποιημένα πρόσφορα. Αντί του προσφερομένου κόκκινου οίνου, να προσκομίζουν λευκό οίνο. Αντί της πατερικής φιλανθρωπίας, να εμφανίζεται μια τάση επιδείξεως και δωρεάς προς σωματεία και ιδρύματα, όχι με σκοπό τη χριστιανική βοήθεια. Στην ίδια σειρά τείνουν να ξεχασθούν και πολλές άλλες ακόμα παραδοσιακές συνήθειες, όπως: συνεχείς μνημονεύσεις των κεκοιμημένων κατά τις Θ. Λειτουργίες, ψυχωφέλιμες επισκέψεις στα κοιμητήρια αφ’ ενός μεν για τη φιλοσόφηση του μυστηρίου του θανάτου και αφ’ ετέρου για την κοινωνία μετά των κεκοιμημένων μας, μα και προσφορά προσφορών καθ’ όλην τη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους και ιδιαιτέρως κατά τα ψυχοσάββατα. Δωρεές και φιλανθρωπίες στα εκκλησιαστικά καθιδρύματα και τέλος τακτική τέλεση Θ. Λειτουργιών, Τρισαγίων και προσευχών.
Συνηθίζεται σήμερα το κόλλυβο να ανατίθεται στα γραφεία μνημοσύνων κι οι συγγενείς να εφησυχάζουν, αφού, όπως θέλουν να πιστεύουν, εκτελούν το χρέος προς τον κεκοιμημένο τους. Οι ναοί, όταν τελούνται μνημόσυνα, τείνουν να μοιάσουν με ανθόκηπους. Υπάρχει μια συνήθεια Δυτικής προελεύσεως, να ωραιοποιείται ο θάνατος ή με οποιοδήποτε τρόπο να περνά απαρατήρητος από τους ζωντανούς ανθρώπους. Η συνήθεια αυτή των μεγάλων στολισμών πρέπει να περικοπεί και να επικρατήσει το πατερικό μέτρο.
Ειδικότερα: χρειάζεται μια επιστροφή στην παράδοση που συνίσταται στη γνώση των τελουμένων κατά τα μνημόσυνα καθώς και στην ωφέλεια που πρέπει και επιβάλλεται να αποκομίζουν πρωτίστως οι κεκοιμημένοι μας από αυτά, δευτερευόντως δε και οι επιτελούντες αυτά.
Στα παραπάνω πρέπει να τονίσουμε και τη σημασία της συμμετοχής των συγγενών των κεκοιμημένων στη Θ. Ευχαριστία, η οποία συνδέεται άρρηκτα με το μυστήριο της μετανοίας. Δυστυχώς, συνηθίζεται σήμερα πολλοί από τους πιστούς μας, όταν πρόκειται να τελέσουν το μνημόσυνο συγγενών τους, να μην προσέρχονται από νωρίς στο ναό, όπου τελείται το μνημόσυνο, αλλά να παρίστανται την τελευταία στιγμή που θα διαβαστεί μόνο το δικό τους μνημόσυνο. Με αυτό τον τρόπο παραβλέπεται ένας βασικός παράγοντας που ορίζει, ότι η τέλεση του μνημοσύνου συνδέεται άρρηκτα με την προσφορά της αναιμάκτου Ευχαριστίας υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων. Και τούτο διότι το μνημόσυνο έχει ως προϋπόθεση πως πρέπει να συνδυάζεται με προσευχή και προετοιμασία, για την κοινωνία του Ποτηρίου, μέσα στο οποίο συνευρίσκεται η αληθινή κοινωνία των ζώντων και των κεκοιμημένων, εν ονόματι του εν Τριάδι Θεού μας. Όταν λοιπόν έχουμε μνημόσυνο, οφείλουμε, κυρίως για τον κεκοιμημένο μας, να βρισκόμαστε από νωρίς στο ναό, να προσευχόμαστε υπέρ αναπαύσεως του καθ’ όλη τη διάρκεια του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και οπωσδήποτε να συμμετέχουμε σ’ αυτό.
Ακόμη και οι φίλοι και γενικότερα οι προσκεκλημένοι στα μνημόσυνα οφείλουν να καταθέσουν ως προσφορά την προσευχή τους, για την ανάπαυση του κεκοιμημένου φίλου τους. Σήμερα συνηθίζουν πολλοί να περιμένουν έξω από το ναό, μέχρι να φθάσει η ώρα της ακολουθίας του μνημοσύνου. Όταν δε αρχίσει το μνημόσυνο παρατηρείται ένας στιγμιαίος συνωστισμός, ποιος θα πρωτοβρεθεί πιο κοντά στο κόλλυβο και ιδιαιτέρως πιο κοντά στα συγγενικά πρόσωπα του κεκοιμημένου, για να δείξει ότι είναι συνεπής σ’ αυτήν την εκδήλωση συμπαθείας, όπως είθισται τελευταίως να αποκαλείται το μνημόσυνο. Όμως το μνημόσυνο έχει ως σκοπό της τελέσεώς του την προσφορά της προσευχής για την ανάπαυση του κεκοιμημένου.
Ένα ακόμη στοιχείο που πολλές φορές τείνει να γίνει συνήθεια, εις βάρος της οφελείας των μνημοσύνων, είναι και οι αναξίως προσερχόμενοι στα άχραντα Μυστήριο. Πολλοί δηλαδή εκ των συγγενών του κεκοιμημένου συμμετέχουν στα άχραντα Μυστήριο μόνο για το θεαθείναι και για «τα μάτια του κόσμου». Τη συνήθεια αυτή τη στηλιτεύουν πολλοί από τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας ενώ υπάρχουν και ιεροί κανόνες που απαγορεύουν τη χωρίς προετοιμασία Θεία Μετάληψη.
Παράβαλε και:
για τα μνημόσυνα. Απόσπασμα λόγου του Μεγάλου Αθανασίου, κείμενο του π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου.
Η ωφέλεια από τα μνημόσυνα – Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού.
