Ο ιστορικός της εκκλησίας μας Ευσέβιος, σ’ ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της εκκλησιαστικής Ιστορίας του, που επιγράφεται «Περί των εν Παλαιστίνη μαρτυρησάντων», μας ιστορεί το μαρτύριο των δώδεκα αγίων Μαρτύρων, των οποίων η εκκλησία σήμερα εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη. Τα ονόματά τους με τη σειρά είναι τα εξής˙ Πάμφιλος, Ουάλης, Παύλος, Ηλίας, Ιερεμίας, Ησαΐας, Σαμουήλ, Δανιήλ, Πορφύριος, Σέλευκος, Θεόδουλος και Ιουλιανός. «Δώδεκα δ’ ήσαν πάντες», γράφει ο Ευσέβιος, «προφητικού τινός ή και αποστολικού χαρίσματος και αριθμού κατηξιωμένοι». Ήσαν δώδεκα, όπως οι δώδεκα Προφήτες κι όπως οι δώδεκα Απόστολοι.
Από τους δώδεκα «κορυφαίος και τη του κατά Καισαρέων πρεσβείου τιμή κεκοσμημένος μόνος ετύγχανεν ο Πάμφιλος», γράφει πάλι ο Ευσέβιος. Δηλαδή ο Πάμφιλος ήταν ιερέας στη Καισάρεια της Παλαιστίνης. Πατρίδα του ήταν η Βηρυτός, είχε κάμει λαμπρές σπουδές πρώτα στη φιλοσοφία κι ύστερα στη θεολογία και είχε συστήσει θεολογική σχολή στην Καισάρεια. Ο ιστορικός της Εκκλησίας υπήρξε μαθητής του, τόσο δε τον θαύμαζε και τον τιμούσε, ώστε πρόσθεσε στο όνομά του το όνομα του διδασκάλου του. «Ευσέβιος ο Παμφίλου» είναι γνωστός στην εκκλησιαστική γραμματολογία. Το όνομα του διδασκάλου του ο καλός μαθητής Ευσέβιος το ονομάζει τριπόθητο, «το τριπόθητον έμοιγε όνομα Παμφίλου».
Ήταν το 309 και ο Πάμφιλος από δύο χρόνια βρισκότανε στη φυλακή, μαζί με τον Ουάλη και τον Παύλο. Ο Ουάλης ήταν διάκονος της εκκλησίας των Ιεροσολύμων και, καθώς πάλι γράφει ο Ευσέβιος, «ιεροπρεπεί πολιά τετιμημένος», ένας δηλαδή ιεροπρεπής γέροντας. Ο δε Παύλος ήταν «τω πνεύματι ζέων ανήρ». Ο απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή γράφει «τω πνεύματι ζέοντες», και τέτοιος λοιπόν ήταν ο φυλακισμένος μαζί με τον Πάμφιλο Παύλος˙ ένας άνθρωπος, που έβραζε μέσα του από πίστη και ζήλο. Αλλά σ’ εκείνα τα χρόνια των διωγμών, πολλοί Αιγύπτιοι χριστιανοί είχαν μεταφερθεί και δούλευαν στα λατομεία της Κιλικίας. Τα ίδια και τότε, όπως γίνεται πάντα: όσοι χαρακτηρίζονταν πως ήσαν εχθροί, εξορίζονταν σε καταναγκαστικά έργα.
Πέντε λοιπόν απ’ αυτούς, όταν έληξε ο χρόνος της εξορίας των, ξεκίνησαν για να γυρίσουν στην Αίγυπτο. Ήσαν ο Ηλίας, ο Ιερεμίας ο Ησαΐας, ο Σαμουήλ και ο Δανιήλ, κι οι πέντε με εβραϊκά και προφητικά ονόματα. Έφτασαν στην Καισάρεια της Παλαιστίνης και στην πύλη της πόλης τους σταμάτησαν οι φρουροί και ζητούσαν, όπως θα λέγαμε σήμερα, τις ταυτότητές τους. Οι πέντε είπαν καθαρά πως είναι χριστιανοί και πως πατρίδα τους έχουν την Άνω Ιερουσαλήμ. Οδηγήθηκαν στο Φιρμιλιανό, που ήταν ο διοικητής της πόλης και την ώρα εκείνη δίκαζε τους τρεις φυλακισμένους, τον Πάμφιλο, τον Ουάλη και τον Παύλο. Ύστερα από μια σύντομη ανάκριση, όπου ο διοικητής ζητούσε να μάθει που είναι η Άνω Ιερουσαλήμ, καταδικάστηκαν όλοι σε θάνατο.
Ένας νέος τότε 18 ετών, από το οικιακό περιβάλλον του Παμφίλου, ο Πορφύριος, που βρισκότανε μέσα στο πλήθος, φώναξε και ζήτησε «γη τα σώματα παραδοθήναι», να ταφούν δηλαδή τα σώματα των αγίων Μαρτύρων μετά την εκτέλεσή τους, επειδή τα άφηναν και τα έτρωγαν τα σκυλιά και τα αγρίμια. Χωρίς πολλές διατυπώσεις, μετά την ομολογία του Πορφυρίου πως είναι χριστιανός, καταδικάστηκε κι αυτός σε θάνατο. Τότε ο Σέλευκος, ένας παλαιός από την Καππαδοκία στρατιωτικός, γερός και ωραίος άνδρας, έτρεξε να αναγγείλει την καταδίκη του Πορφυρίου και αγκάλιασε κι ασπάσθηκε έναν από τους συγκατάδικους του Παμφίλου. Αυτό ήταν αρκετό και καταδικάστηκε κι αυτός με τους άλλους. Τόσο φτηνή είναι πάντα η ζωή των Αγίων για τους ανθρώπους, και τόσο «τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού»!
Αλλά στους δέκα, για τους οποίους είπαμε ως τώρα, πρέπει να προσθέσουμε άλλους δύο, το Θεόδουλο και τον Ιουλιανό. Ο Θεόδουλος ήταν οικιακός του διοικητή «σεμνός τε και θεοσεβής πρεσβύτης», άλλ’ όμως, επειδή έδειξε κι αυτός συμπάθεια προς τους Μάρτυρες, καταδικάστηκε και κάηκε ζωντανός. Ο Ιουλιανός γύριζε από την ξενιτειά και μόλις έφτασε στην Καισάρεια κι έμαθε για το θάνατο των αγίων μαρτύρων, έτσι καθώς ήταν, αντί να μπει στην πόλη, έτρεξε να ασπασθεί τα σκηνώματά τους, καθώς ήσαν σφαγμένα στη γη. Αυτό ήταν αρκετό, για να πάει κι αυτός μαζί τους. Σε μια ημέρα λοιπόν, που άνοιξε η πύλη για τον Πάμφιλο, μπήκαν μαζί του άλλοι ένδεκα στη βασιλεία των ουρανών. Αμήν.
Από το βιβλίο:
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Λ. ΨΑΡΙΑΝΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΜΨΥΧΟΙ
(Εξαπλά β’)
ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ
Η/Υ επιμέλεια, Σοφίας Μερκούρη.
Απολυτίκιον. Ήχος γ’. Την ωραιότητα.
Την δωδεκάριθμον, Μαρτύρων φάλαγγα, ανευφημήσωμεν, ενθέοις άσμασι, Πάμφιλον Παύλον, Σαμουήλ, Ουάλεντα και Ηλίαν, Ιερεμίαν, Σέλευκον, Δανιήλ και Πορφύριον, Ιουλιανόν ομού, Ησαϊαν, Θεόδουλον: αυτοί γαρ τον Δεσπότην των όλων, πάσιν ημίν εξιλεούνται.
Κοντάκιον. Ήχος δ’. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.
Κολαστηρίων φοβερών προκειμένων, οι του Κυρίου Αθληταί οι γενναίοι, εν απτοήτω χαίροντες φρονήματι, τούτοις προσωμίλησαν, της σαρκός αλογούντες: όθεν εκληρώσαντο, αιωνίζουσαν δόξαν, υπέρ ημών πρεσβεύοντες αεί, των ευφημούντων, αυτών τα μνημόσυνα.
Μεγαλυνάριον.
Φάλαγξ δωδεκάριθμε Αθλητών, η συντεταγμένη, ευσεβεία τε και σπουδή, σύναψον σπουδαίως, ημάς εν ομονοία, και λύσιν των πταισμάτων, ημίν πρυτάνευσον.
Παράβαλε και:
16 Φεβρουαρίου, μνήμη του Ιερομάρτυρος Ηλία TΣΕΤΒΕΡΟΥΧΙΝ και της Πρεσβυτέρας αυτού Ευγενίας: βίος.
