Δεξιά, ένα στολισμένο εστιατόριο. Αριστερά, στα 3 μέτρα, σπίτια σχεδόν επί της Πράσινης Γραμμής. Στο βάθος, τζαμιά.
Και φέτος, είναι άλλη μια χρονιά που βρίσκουν την Κύπρο μοιρασμένη στα δύο τα Χριστούγεννα. Και αν οι εικόνες με τα στολισμένα δέντρα μέσα σε κάλυκες πυροβόλων, μπροστά από αντίσκηνα, ανήκουν στο παρελθόν, εκείνη η περίεργη, αρρωστημένη αύρα του ξεριζωμού, που πλανάται πάνω από τη μεγαλόνησο, δεν έχει εξασθενίσει και γίνεται δυστυχώς εντονότερη τις περιόδους των γιορτών…
Δεν είναι εύκολο να το καταλάβεις, αν δεν το ζήσεις. Η κατάσταση στην Κύπρο είναι από εκείνες τις οποίες όταν προσπαθήσεις να περιγράψεις, καταλήγεις αβίαστα στη φράση κλισέ «τα λόγια είναι πολύ φτωχά». Γιατί, είναι εύκολο να πεις ότι οι κάτοικοι του νησιού ζουν, καθημερινώς, δίπλα από τους κατακτητές της μισής πατρίδας τους. Είναι δύσκολο όμως, να αντιληφθείς τι πραγματικά σημαίνει η προηγούμενη φράση…
Χριστούγεννα το 1974 σε προσφυγικό καταυλισμό.
Λευκωσία: Η τελευταία μοιρασμένη πρωτεύουσα. Από όλες τις περιοχές της Κύπρου, η Λευκωσία είναι εκείνη που, πιθανότατα, βιώνει στον μεγαλύτερο βαθμό αυτό τον παραλογισμό. Η «τελευταία μοιρασμένη πρωτεύουσα στον κόσμο», με μια πρώτη ματιά, θυμίζει μία σύγχρονη πόλη που κινείται στους γρήγορους ρυθμούς των μεγάλων αστικών κέντρων. Αλλά, όσο πλησιάζει ο επισκέπτης το ιστορικό κέντρο της, τόσο ανακαλύπτει πόσο βαθιά είναι πληγωμένη.
Φτάνοντας στο κέντρο, αντιλαμβάνεσαι ότι η Λευκωσία κρύβει μια βαθιά πληγή. Η νεκρά ζώνη. Δεξιά Ελληνοκυπριακό φυλάκιο. Καφενείο επί της Πράσινης Γραμμής. Πίσω, διακρίνονται σημαίες Ελληνοκυπριακού φυλακίου. Μια γραμμή την έχει κομμένη στα δύο, εδώ και 39 χρόνια. Σαν χαρακιά, ακριβώς στη μέση του κορμιού της. Η λεγόμενη «Πράσινη Γραμμή». Κατά μήκος της, φυλάκια και σκοπιές εναλλάσσονται με σπίτια, μαγαζιά, καφενεία και μικρά εργαστήρια. Ακούγεται σουρεαλιστικό και, ίσως, τρομακτικό, αλλά οι ντόπιοι έτσι έχουν μάθει να ζουν. Λες και είναι κάτι φυσιολογικό, αντιμετωπίζεται, πλέον, σαν το βόρειο σύνορο της πόλης.
Κάθε Χριστούγεννα, όμως, αυτή η πραγματικότητα φαντάζει λίγο πιο ξένη, ακόμα και στους ίδιους τους κατοίκους της. Αρκετοί από αυτούς είναι πρόσφυγες. Τα χαμένα τους σπίτια δεν είναι παρά λίγα μετρά μακριά. Και τα Χριστουγεννα, μία οικογενειακή γιορτή, ξυπνούν θύμησες. Το μυαλό ταξιδεύει πάνω από το συρματόπλεγμα και πίσω στον χρόνο. Η Πράσινη Γραμμή φαντάζει πάλι «τείχος» που πρέπει να γκρεμιστεί. Οι δρόμοι στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας σφύζουν από ζωή. Λίγα μέτρα πιο κάτω, η Πράσινη Γραμμή και η νεκρά ζώνη.
Τα σημάδια της Πράσινης Γραμμής παντού. Η ζωή όμως συνεχίζεται! Τα κτίρια ανανεώνονται… Η πλατεία Φανερωμένης, μερικές δεκάδες μέτρα από την πράσινη γραμμή. «Τα γραφεία μας, τα εστιατόρια, τα καφέ που συχνάζουμε είναι δίπλα από το σημείο όπου η Κύπρος μοιράζεται στα δύο. Τα Χριστούγεννα μάς το θυμίζουν. Είναι μια γιορτή που σε βάζει σε κατάσταση περισυλλογής και αναπόφευκτα σκέφτεσαι ότι περνά ακόμα ένας χρόνος με τον τόπο σου μισό», λέει ο Γιώργος Κουσσής, ασφαλιστής, του οποίου το γραφείο είναι στην πλατεία Φανερωμένης, λίγα μέτρα από την Πράσινη Γραμμή.
Στο παραπάνω αίσθημα μελαγχολίας συμβάλλει και κάτι άλλο: οι εικόνες. Σαν να ξεπηδάνε από τον πιο σουρεαλιστικό πίνακα ενός τρελού ζωγράφου, αλλά συνάμα τόσο αληθινές, αποτυπώνουν με γλαφυρό τρόπο το γιατί τα Χριστούγεννα στην Κύπρο και ειδικότερα στη Λευκωσία είναι αλλιώτικα. Όπως, άλλωστε, το καθετί σε μία ημικατεχόμενη χώρα. Η στολισμένη οδός Λήδρας στο κέντρο της Λευκωσίας. Κι όμως, στο τέλος της, είναι το σημείο όπου η πρωτεύουσα της Κύπρου μοιράζεται στα δύο.
Στην εντός των ενετικών τειχών Λευκωσία, το ιστορικό κέντρο είναι στολισμένο με δέντρα, φωτεινά λαμπιόνια και στολίδια. Στις κεντρικές οδούς Λήδρας και Ονασαγόρου, τα μαγαζιά και οι βιτρίνες φοράνε τα καλά τους και ο κόσμος κυκλοφορεί στα καταστήματα για τα χριστουγεννιάτικα ψώνια. Και εκεί που όλα μοιάζουν γιορτινά, ένα επανδρωμένο φυλάκιο έρχεται να σε προσγειώσει: Αλτ! Τουρκοκρατούμενη περιοχή. Μια ματιά πέρα από το φυλάκιο αρκεί, για να ταξιδέψεις τέσσερις δεκαετίες στο παρελθόν. Η εδαφική γραμμή ανάμεσα σε ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές είναι παγιδευμένη στο 1974. «Status quo». Ο χρόνος έχει σταματήσει σε μία περιοχή μήκους λίγων μέτρων. Ανατριχιαστική εμπειρία, εξωπραγματική εικόνα. Και πιο πέρα, νέο σοκ. Άλλο ένα φυλάκιο, αυτή τη φορά τούρκικο. Με τη σημαία του κατακτητή να ανεμίζει.
Ο χρόνος έχει παγώσει στη νεκρά ζώνη ανάμεσα σε ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές… Μία ματιά πάνω από το συρματόπλεγμα φανερώνει τα τούρκικα φυλάκια. Την ίδια στιγμή, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι περνούν τα οδοφράγματα – που έχουν ανοίξει εδώ και λίγα χρόνια – για να πάνε από τις ελεύθερες στις κατεχόμενες περιοχες και το αντίστροφο. Για μια βόλτα ή για ψώνια. Οι Τουρκοκύπριοι και για δουλειά. Σε μία πατρίδα, δύο σημεία ελέγχου, όπου επιδεικνύεις την ταυτότητά σου και καταγράφεσαι για να μπορείς να κινηθείς «ελεύθερα» στο βορρά και στο νότο.
Αν καθήσεις σε μία γωνιά και παρατηρήσεις τους Κύπριους, θα αναρωτηθείς πως μπορούν να συνεχίζουν τη ζωή τους τόσο ανέμελα, όταν όλα αυτά συμβαίνουν δίπλα τους. Αυτή, όμως, είναι η επιφανειακή ερμηνεία. Αν προσέξεις καλύτερα, θα δεις ότι όλοι, περνώντας, ρίχνουν κλεφτές ματιές προς την πράσινη γραμμή, τους τοίχους, τις σκοπιές. Ξέρουν. Θυμούνται. Απλώς, δεν μπορούν να σταματήσουν να ζουν. Ο χότζας ακούγεται σε όλο το ιστορικό κέντρο όταν ψέλνει από το τζαμί. Οι ντόπιοι έχουν βάψει τον τοίχο σε ένα σημείο επί της Πράσινης Γραμμής. Δίπλα, διακρίνονται καρέκλες του καφενείου που λειτουργεί ακριβώς εκεί! Πόσο ταιριαστή εικόνα στην ατμόσφαιρα της παλιάς Λευκωσίας.
Κι όσο ζουν ελπίζουν. Να είναι αυτά τα τελευταία αλλόκοτα Χριστούγεννα. Να είναι αυτή η τελευταία Πρωτοχρονιά που βρίσκει την πατρίδα τους μοιρασμένη. Να μπορέσουν να βιώσουν τις επόμενες γιορτές όσο ξέγνοιαστα και χαρμόσυνα τους αξίζει. Όπως όλοι οι άνθρωποι. Και να διαλυθεί αυτή η αρρωστημένη αύρα από την ατμόσφαιρα, που πνίγει τη χαρά μέσα στον φόβο, την αγωνία, τη νοσταλγία. Είναι τα Χριστούγεννα στην Κύπρο τα πιο περίεργα; Στη Λευκωσία, ξυπνούν τα πιο περίεργα συναισθήματα. Αν τη δεις από ψηλά, η μισή στολισμένη, η άλλη μισή όχι και στο κέντρο η γραμμή κατάπαυσης του πυρός με οπλισμένους στρατιώτες, θα συμφωνήσεις, όπως κι αν καθώς χαζεύεις μια χριστουγεννιάτικη βιτρίνα και σιγοτραγουδάς «Merry Christmas», ακούσεις το χότζα να ψέλνει από το απέναντι τζαμί…
Η/Υ ΠΗΓΗ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:
News.pathfinder.gr
