Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό «δημοσιεύθηκε» στο 93-ο τεύχος (Μάϊος Ιούνιος του 2005) του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.
«Πεντηκοστήν εορτάζομεν.» Το συναξάριο μιας εορτής που άρχισε, μα δεν τελείωσε!.mp3
Σε κάθε εκκλησιαστική εορτή, οι χριστιανοί συνήθιζαν, και ευτυχώς ακόμη συνηθίζουν, να συγκεντρώνονται – να συνάζονται στους ναούς και να τιμούν το εορταζόμενο γεγονός, ή το εορταζόμενο πρόσωπο. Σ’ αυτές λοιπόν τις συνάξεις, τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, απαγγελλόταν από τον πρώτο της συνάξεως, ή διαβαζόταν στους κατοπινούς χρόνους, λόγοι και κείμενα, τα οποία εξιστορούσαν τα εορταζόμενα σωτήρια γεγονότα, ή εγκωμίαζαν το τιμώμενο άγιο πρόσωπο. Τα κείμενα λοιπόν αυτά η εκκλησία μας θεώρησε σκόπιμο να μας τα κληροδοτήσει, καταγράφοντάς τα στα μηναία και στα λοιπά λειτουργικά βιβλία, και εντάσσοντάς τα στην λειτουργική της ζωή. Τα συναξάρια, όπως ονομάστηκαν αυτά τα θαυμάσια κείμενα,απαγγέλονται πλέον στο μέσον περίπου του όρθρου της κάθε λειτουργικής ημέρας.
Ας προσέξουμε λοιπόν το συναξάριο της αγίας Πεντηκοστής, για να καταλάβουμαι, συν Θεώ, πόσο μεγάλη και σωτήρια για μας είναι αυτή η εορτή, και πόσο αδικούμε τους εαυτούς μας περιφρονώντας την συνεχώς, ενδιαφερόμενοι μόνον για το πώς θα διασκεδάσουμε στο τριήμερο της αργίας
του Αγίου Πνεύματος.
«Τη αυτή ημέρα, Κυριακή ογδώη από του Πάσχα, την αγίαν Πεντηκοστήν εορτάζομεν.»
Πνοή βιαία γλωσσοπυρσεύτως νέμει,
Χριστός το θείον Πνεύμα τοις αποστόλοις.
Εκκέχηται μεγάλω εν ιήματι Πνεύμ’ αλλοιεύσι.
Τί είναι η ημέρα της Πεντηκοστής.
Την ογδώη Κυριακή μετά το Πάσχα λοιπόν, εορτάζομεν την Αγίαν Πεντηκοστήν.
Και αυτή την μεγάλη εορτή την έχουμε παραλάβει από τα Εβραϊκά ιερά βιβλία, δηλ’ την Παλαιά διαθήκη. Όπως λοιπόν εκείνοι γιόρταζαν την δική τους πεντηκοστή, τιμώντας την πληρότητα, με τον συμβολισμό του αριθμού επτά, και όπως μετά το δικό τους Πάσχα, δηλαδή την διάβαση της ερυθράς θαλάσσης, αφού πέρασαν πενήντα ημέρες, παρέλαβαν από τον Θεό τις 10 εντολές, έτσι και εμείς, πενήντα ημέρες μετά την ανάσταση του Κυρίου μας, δεχόμαστε επί της γης το Πανάγιον Πνεύμα,
το οποίο μας νομοθετεί πλέον κατά Χριστόν, οδηγώντας και φωτίζοντάς μας προς πάσαν
την Αλήθειαν, ώστε και εμείς να ενεργούμε κάθε τι ευάρεστο στον Θεό μας, εφαρμόζοντας
τις σωτήριες εντολές Του, δηλαδή τον νέο σωτήριο νόμο της Χάριτος.
Πρέπει δε να ξέρουμε, πως τρεις ήταν οι σπουδαιότερες Εβραϊκές εορτές: το Πάσχα, η Πεντηκοστή και η σκηνοπηγία. Το Πάσχα γιόρταζαν την διάβαση της ερυθράς θαλάσσης, αφού άλλωστε και αυτή
η λέξις Πάσχα, αυτό ακριβώς σημαίνει δηλ’ τη διάβαση. Προσήμαινε δε αυτή η εορτή, και την δική μας διάβαση και επάνοδο, από την αμαρτία του προπατορικού ζεύγους προς τον παράδεισο.
Την Πεντηκοστή δε την γιόρταζαν για να θυμούνται τις κακοπάθειές τους κατά την πορεία τους στην έρημο, καθώς όδευαν προς την γη της επαγγελίας. Και αφού μάλιστα πέρασαν μύριες όσες δυσκολίες και έφθασαν στην υπεσχημένη χώρα τους, τότε και μόνον μπόρεσαν να γευθούν με ηρεμία τους καρπούς και τα αγαθά τα οποία τους είχε υποσχεθεί ο Θεός. ΌΛΑ ΑΥΤΆ, ΠΡΟΔΉΛΩΝΑΝ ΚΑΙ Τις ΔΙΚΈς Μας Κακοπάθειες ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΙΣΤΊΑ ΠΟΥ ΕΊΧΑΜΕ ΥΙΩΘΕΤΉΣΕΙ
Ως ΑΜΑΡΤΟΛΟΊ, ΚΑΚΚΟΠΆΘΕΙΕς ΑΠΟ Τις ΟΠΟΊΕς ΑΠΑΛΑΧΘΉΚΑΜΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΊΣΟΔΌ Μας ΣΤΗΝ ΝΈΑ ΓΉ Της ΕΠΑΓΓΕΛΊΑς, ΔΗΛ’ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΊΑ, ΌΠΟΥ ΜΠΟΡΟΎΜΕ ΠΛΈΟΝ και εμείς να απολαμβάνουμε τα αγαθά της θείας αγάπης, και κυρίως του Σώματος και Αίματος
του Δεσπότου Χριστού. Αυτή λοιπόν, είναι και η εξήγηση του εορτασμού της Πεντηκοστής κατά τους περισσοτέρους ερμηνευτές της εκκλησιαστικής ζωής. Κάποιοι άλλοι όμως, πιστεύουν πως η παρούσα εορτή αποτελεί ανάμνηση των πενήντα ημερών κατά τις οποίες νήστευσε ο Μωυσής, έτσι ώστε να δεχθεί από τον Θεό, την πεντηκοστή ημέρα, τον νόμο των θείων εντολών. Έτσι, φυσικά και αβίαστα, ξαναθυμάται κανείς και την ταλαιπωρία του πιστού λαού του Θεού, με την ανόητη απιστία των Ευρέων, την μοσχοθυσία και τα άλλα, που προηγήθηκαν εκείνης της θαυμαστής νομοδοσίας.
Τρίτη τέλος μεγάλη εορτή των Ιουδαίων ήταν αυτή της σκηνοπηγίας, η οποία γιορτάζονταν πέντε μήνες μετά την γιορτή του Πάσχα, αμέσως δηλαδή μετά την συγκομιδή των καρπών της γης, περίπου το σημερινό Φθυνόπορο. Τελούταν δε αυτή, εις ανάμνησιν της πρώτης κατασκευής της σκηνής του μαρτυρίου, κατόπιν του οράματος που είχε δει ο Μωυσής και ασφαλώς υπό τις οδηγίες
του Υψίστου Θεού. Γιορτάζοντας λοιπόν την σκηνοπηγία ,όλοι οι Ιουδαίοι, εγκατέλειπαν τις πόλεις, ζούσαν για λίγο στους αγρούς μέσα σε σκηνές και γευόταν τους καρπούς της γης, τους καρπούς των έργων τους. Έτσι η σκηνοπηγία ήταν μία πνευματική προδήλωσις της εκ νεκρών αναστάσεώς μας, οπότε, αφού θα διαλυθούν οι σαρκικές μας σκηνές, δηλαδή τα σώματά μας, και αφού αμέσως με την δύναμη του Κυρίου θα ξαναγίνουν καλύτερες και άφθαρτες τώρα πια, θα μπορέσουμε και εμείς να απολαύσουμε τους καρπούς των επί της γης έργων μας. Εκεί θα πανηγυρίσουμε ή θα δυστυχήσουμε, αναμετρώντας τα γεννήματα – την σοδιά της γίηνης ζωής μας.
Τί εορτάζουμε την ημέρα της Πεντηκοστής.
Πρέπει ασφαλώς όλοι μας να ξέρουμε, πως την ημέρα που οι Ιουδαίοι εόρταζαν αυτήν την παλαιοδιαθηκηκού περιεχομένου Πεντηκοστή, το Άγιο Πνεύμα επέλεξε να κατεβεί – επιδημήσει
και να μείνει στους αγίους αποστόλους. Πρόκειται για ουσιώδη κάθοδο και επιδημία του Παρακλήτου στους ιερούς μαθητές, η οποία έλαβε χώρα στο Υπερώο όπου διέμεναν, υπό το είδος πυρίνων γλωσσών, οι οποίες κάθισαν στο κεφάλι του καθενός απ’ αυτούς, ενώ μία έντονη βοή διαπερνούσε τον κόσμο. Είναι χαρακτηριστικό δε, πως οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι άγιοι πατέρες, για να τιμήσουν ξεχωριστά το ομοούσιο και ομόδοξον με τα άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδος πανάγιον Πνεύμα, θέσπισαν την Δευτέρα μετά την Κυριακή της Πεντηκοστής, ως ημέρα αποκλειστικής τιμής του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, την Κυριακή της Πεντηκοστής εορτάζουμε τα σωτήρια γεγονότα της καθόδου του Παρακλήτου, την δε επομένη ημέρα τιμούμαι, κατά παγία εκκλησιαστική συνήθεια, το θείο Πρόσωπο που πρωταγωνίστησε στο ευφρόσυνο αυτό γεγονός. Πώς εξελίχθηκαν λοιπόν τα θαυμαστά γεγονότα της Πεντηκοστής?
Πριν το θείο Πάθος του ο Κύριος, ως γνωστόν, είχε υποσχεθεί στους αποστόλους πως δεν θα τους άφηνε μόνους μετά την από της γης αναχώρησή Του. «Συμφέρει, τους είχε πει , ίνα εγώ απέλθω. Εάν εγώ μη απέλθω, ο Παράκλητος ούκ ελεύσεται. Όταν δε έλθη εκείνος, διδάξει υμάς, και οδηγήσει υμάςεις πάσαν την αλήθειαν. Εγώ ερωτήσω τον Πατέρα, και άλλον Παράκλητον πέμψει υμίν, το Πνεύμα της αληθείας, ο παρα του Πατρός εκπορεύεται. Υμείς δε περιμείνατε εν Ιερουσαλήμ, εωσού ενδύσησθε δύναμιν εξ ύψους.» Αφού λοιπόν, αυτά τους είχε υποσχεθεί, τους το στέλνει.
Έτσι, ενώ οι απόστολοι το περίμεναν συναγμένοι στο υπερώο, καθώς συμπληρωνόταν η ημέρα του εορτασμού της Εβραϊκής Πεντηκοστής, στις εννιά το πρωί περίπου, έγινε ξαφνικά μία δυνατή βροντή από τον ουρανό, τόσο δυνατή, ώστε να ακουσθεί σε όλο τον κατοικούμενο κόσμο. Τότε ήταν που εμφανίσθηκε το Άγιον Πνεύμα με την μορφή πυρίνων γλωσσών, οι οποίες κάθισαν στο κεφάλι όχι μόνον των δώδεκα αποστόλων, αλλά και σαυτούς τους εβδομήκοντα που συμμετείχαν σαυτήν την ιερή σύναξη. Τότε οι θεοφώτιστοι μαθητές άρχισαν να μιλούν διάφορες, ξένες αυτούς γλώσσες. Τούτο σημαίνει πως ο κάθε απόστολος μιλούσε όλες τις γλώσσες των εθνών, όχι γιατί την γνώριζε από προηγούμενη εκμάθηση, αλλά καθώς άκουγε τον κάθε αλλοεθνή συνομιλητή του, μπορούσε να του απαντά στην μητρική του γλώσσα, καθώς τον φώτιζε το άγιον Πνεύμα. Γιαυτό όλοι οι συναθροισμένοι επισκέπτες των Ιεροσολύμων παρεξήγησαν τους αποστόλους, θεορόντας τους μεθυσμένους, διότι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν το θαυμαστό της γλωσσολαλιάς φαινόμενο. Υπήρχαν βέβαια και οι καλοπροαίρετοι, οι οποίοι θαύμαζαν το γεγονός και διερωτόνταν, τι άραγε να σημαίνει αυτό το συμβάν. Όλοι μάλιστα οι αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες του γεγονότος, είχαν έλθει για να προσκυνήσουνστα Ιεροσόλυμα από κάθε γωνιά της γης, προερχόμενοι: από την Παρθία, την Αραβία, την Ρώμη, την Ελλάδα, την Σκηθία και γενικώς από όλον σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο.
Ας προχωρήσουμε δε και στην κατά το δυνατόν εξήγηση του γεγονότος. Η Πεντηκοστή λοιπόν, διαδραματίζεται δέκα ημέρες μετά την Ανάληψη του Κυρίου και όχι αμέσως μετά από αυτήν, έτσι ώστε να ενδυναμωθεί η πίστις των μαθητών περισσότερο και να υποδεχθούν αξιότεροι τον ουράνιο «Επισκέπτη» τους. Κάποιοι μάλιστα ερμηνευτές ισχυρίζονται, πως κάθε ημέρα μετά την εις ουρανούς Ανάληψη του Κυρίου, τα Αγγελικά τάγματα προσερχόταν ένα κάθε ημέρα και απένεμαν την αρμόζουσα τιμή – προσκύνηση, στην θεωθείσα και εις ουρανούς αρθείσα ανθρώπινη Φύση του Κυρίου. Αφού λοιπόν συμπληρώθηκαν οι εννέα ημέρες που χρειάσθηκαν για την προσκύνηση που έπρεπε να αποδώσουν και τα εννέα αγγελικά τάγματα ξεχωριστά, την δεκάτη ημέρα, ο Παράκλητος επιδημεί στην γη, αφού πλέον είχε ολοκληρωθεί η καταλαγή μεταξύ Θεού και ανθρώπων, στο θεανδρικό πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού. Πρέπει όμως να παραδεχθούμε, πως αυτή η τελευταία εξήγηση, δεν έγινε επισήμως και ευρέως παραδεκτή από την εκκλησιαστική συνείδηση.
Η Πεντηκοστή γίνεται λοιπόν πενήντα ημέρες μετά το Πάσχα, ώστε να τονησθεί η αξία και η υπεροχή του νέου Νόμου της Χάριτος, ο οποίος δίδεται και επεξηγείται τώρα πια από το Άγιον Πνεύμα. Τότε, ο παλαιός Ισραήλ πέρασε την ερυθρά θάλασσα, πορεύτηκε πενήντα ημέρες στην έρημο και μετά έλαβε τον δεκάλογο.
Ας προσέξουμε δε και τους παραλληλισμούς. Τότε ο νόμος δόθηκε επάνω σε όρος. Τώρα ο νέος νόμος δίδεται στο ασυγκρίτως υψηλότερο Υπερώον. Τότε ήταν φωτιά. Τώρα είναι πύρινες γλώσσες. Αντί των βροντών των φωνών και των αστραπών που συνόδευαν την θεία παρουσία τότε στο Σινά, έχουμε τώρα ένα δυνατό φύσημα, την πνεύση του Αγίου Πνεύματος, την παροχή της θείας Χάριτος της καταλαγής και του ελέους.
Ο Παράκλητος κατέρχεται εν είδει πυρίνων γλωσσών, για να δηλωθεί έτσι, η σχέσις οικειώτητός Του προς τον Υιόν και Λόγον του Θεού. Εκείνος δηλαδή, ως τέλειος άνθρωπος, είχε και χρησιμοποιούσε την γλώσσα για να συνομιλεί με τους ανθρώπους. Οι απόστολοι τώρα, κινούμενοι και οδηγημένοι από το άγιον Πνεύμα, θα διδάξουν τα έθνη ως συνήθεις άνθρωποι, χρησημοποιόντας την θεοκοίνητή τους γλώσσα.
Οι γλώσσες με τις οποίες κατήλθε το Άγιον Πνεύμα ήταν πύρινες, για να δηλώσουν πως ο Θεός είναι «Πυρ καταναλίσκον και καθαρτικόν», φωτιά δηλαδή που καταστρέφει κάθε ανομία, μα και καθαρίζει κάθε ρύπο της αμαρτίας. Οι γλώσσες δε αυτές προήλθαν από την διαίρεση του αρχικώς εμφανησθέντος θείου πυρός, για να δηλώσουν το πλήθος των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, τα οποία προέρχονται ασφαλώς από αυτήν την μία θεία πηγή του Παρακλήτου. Και όπως στην παλαιά Βαβέλ, η μία ενιαία γλώσσα διηρέθηκε σε πολλές λόγω της ανθρωπίνης αλαζονείας, έτσι και τώρα, αυτούς τους ταπεινούς που μόνον μια γλώσσα γνωρίζουν καλλά, ο Θεός τους ανέδειξε χηρηστές όλων των άλων γλωσσών που δημιουργήθηκαν από εκείνη την παλαιά αλαζονεία, ώστε να ξαναενώσει τα διεσπαρμένα έθνη στην μία και θεία του μάνδρα, και να τους επαναφέρει στον θεϊκό δρόμο προς την Βασιλεία Του.
Η δε θεία επιδημία αυτή γίνεται κατά τη διάρκεια μεγάλης Εβραϊκής εορτής, ώστε να διαδοθεί παντού το θαυμαστό τούτο γεγονός, αλλά και για να θυμηθούν, όλοι όσοι παρευρέθηκαν κατά το περασμένο Πάσχα στα Ιεροσόλυμα, το Πάθος του Κυρίου, να κατανοήσουν τώρα πια τα τότε γενόμενα, και να τα κηρύξουν παντού. Στην νέα λοιπόν Πεντηκοστή δίδεται ο καινούργιος νόμος του Θεού, όπως και στην παλαιά – την Εβραϊκή πεντηκοστή είχε δοθεί ο παλαιοδιαθηκηκός νόμος των εντολών. Το ίδιο άλλωστε δεν έκανε και ο Κϋριός μας, όταν κατά την διάρκεια του νομικού Πάσχα, έκανε μετόχους τους αποστόλους του νέου υπερφυούς Πάσχα, δίδοντάς τους το Σώμα και το Αίμα του πριν Αυτό σφαγιασθεί και χυθεί κατά τα φρικτά Του Πάθη?
Το θείον Πνεύμα δεν κάθισε στα στόματα των αποστόλων αλλά στα κεφάλια τους, δείχνοντας τον εξουσιαστικό Του χαρακτήρα, επηρεάζοντας έτσι το ανώτερο σημείο του αποστολικού σώματος μα και αυτόν τον νου, από τον οποίο και η γλώσσα λαμβάνει εντολές περί της ομιλίας, αλλά και η καρδία μας καθοδηγείται σωστά. Έτσι δε, καθώς το Πνεύμα παίρνει την μορφή γλωσσών, είναι σαν να αφήνει κάποια μορφή φωνής – ομιλίας, διακηρύσσοντας σ’ όλο τον κόσμο την χειροτονία των αποστόλων, καθιστώντας τους από αγραμμάτους αλιείς, διδασκάλους όλης της οικουμένης. Γιαυτό από τότε και στο εξής, κάθε εκκλησιαστική χειροτονία γίνεται με την τοποθέτηση των χειρών στην κεφαλή του χειροτονουμένου, ώστε να δοθούν σ’ αυτόν, δια των προσευχών της εκκλησίας, τα χαρίσματα του Αγίου και τελεταρχικού Πνεύματος.
Ο ήχος της καθόδου και η φωτιά με την οποία εμφανίζεται ο Παράκλητος, δηλώνουν πως το Άγιον πνεύμα είναι το ίδιο που δρούσε και στο Σινά, το ίδιο που δρα και εδώ, αφού και τότε και τώρα, αυτό είναι που ενεργεί, διατάζει και νομοθετεί.
Το πλήθος των παρευρισκομένων στα Ιεροσόλυμα ανισήχησε και τρόμαξε ακούγοντας την βροντή της καθόδου του Παρακλήτου, διότι νόμισαν πως είχε φθάσει η ώρα να εκπληρωθούν όλα όσα περί της καταστροφής της πόλεως προφήτευσε ο εσταυρωμένος Μεσσίας.
Ο ιερός συγγραφεύς δε ομίλησε για γλώσσες «ωσεί πυρός», για να τονίσει τον πνευματικό χαρακτήρα του φαινομένου, και να μην αναζητήσει σαυτό κανείς κάτι υλικό και αισθητό.
Μετά από όλα αυτά, φαίνονται αστείες οι κατηγορίες περί μέθης, που οι έκπληκτοι Ιουδαίοι αποδίδουν στους αποστόλους. Γιαυτό και ο απόστολος Πέτρος, με πλήρη διαύγεια και νηφαλιότητα, υπενθυμίζει μπρος σε ένα τεράστιο πλήθος, την προφητεία του Ιωήλ, που όχι μόνονεξηγεί, αλλά και εκπλήσσει για την σαφίνια και διορατικότητά της. Τούτο έχει ως συνέπια, να αποδεχθούν το κήρυγμα του τρεις χιλιάδες από τους παρευρισκομένους, οι οποίοι είχαν έτσι την τιμή να μετάσχουν της Πεντηκοστής, ακριβώς την πρώτη ημέρα που συνέβη.
Το Πανάγιον Πνεύμα λέγεται Παράκλητος, καί γιατί μπορεί να μας παρηγορεί από τις θλίψεις της καθημερινής μας ζωής, καί γιατί δύναται να μας ξεκουράζει από το βαρύ φορτίο της αμαρτίας, αλλά και διότι πρεσβεύει συνεχώς υπέρ ημών προς τον φιλάνθρωπον Θεόν, «στεναγμοίς αλαλήτοις», όπως και ο φιλάνθρωπος Χριστός. Να γιατί και ο Κύριός μας ονομάζεται και Αυτός, ως ο άλλος Παράκλητος.
Τούτο λοιπόν το πανάγιον Πνεύμα, είναι ένα με τον άναρχο Πατέρα, και τον συνάναρχον και Γενητόν Υιόν, και συνδημιουργεί μ’ αυτούς τον κόσμο και το πάν. Ως τρίτο δε πρόσωπο της αγίας Τριάδος, μπορεί να πράττει όσα θέλει, να αγιάζει, να καθαρίζει, να αποστέλλει, να νεοποιεί και να συγκροτεί όλο το σώμα της Εκκλησίας, εν Πατρί δι’ Υιού. Μέσω αυτού δίδεται στον κόσμο κάθε σοφία, κάθε ζωή, κάθε κίνηση καρδίας προς την αγιοσύνη, και με μια λέξη, κάθε θείο χάρισμα. Η παρουσία του Παρακλήτου στον κόσμο και στην ιστορία είναι αυτή που αγιάζει το σύμπαν και θεραπεύει κάθε ασθένεια.
Τη επιφοιτήσει του Αγίου Πνεύματος, πρεσβείαις των αποστόλων Σου, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.
Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’.
Ότε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν έθνη ο Ύψιστος’ ότε του πυρός τας γλώσσας διένειμεν, εις ενότητα πάντας εκάλεσε’ και συμφώνως δοξάζομεν το Πανάγιον Πνεύμα.
Ο Οίκος
Ταχείαν και σταθηράν δίδου παραμυθίαν τοις δούλοις σου, Ιησού, εν τω ακηδιάσαι τα πνεύματα ημών’ μη χωρίζου των ψυχών ημών εν θλίψεσι, μη μακρύνου των φρενών ημών εν περιστάσεσιν, άλλα αεί ημάς πρόφθασον. Έγγισον ημίν, έγγισον ο πανταχού» ως περ και τοις Αποστόλοις σου πάντοτε συνής, ούτω και τοις σε ποθούσιν ένωσον σαυτόν Οικτίρμον, ϊνα συνημμένοι σοι υμνώμεν, και δοξολογώμεν
το πανάγιόν σου Πνεύμα.
Ιωάννης Τρίτος.
Από το ηχητικό περιοδικό «ορθόδοξη πορεία», τεύχος 93-ο, Μάϊος Ιούνιος 2005.
Παράβαλε και:
Του Οσίου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου – ερμηνεία εις τους κανόνας της Πεντηκοστής.
Εορτή της Πεντηκοστής – η Ευαγγελική Περικοπή της Θ. Λ., και Λόγος εις την Πεντηκοστήν – Λέοντος του σοφού Βασιλέως.
Κυριακή της Πεντηκοστής – το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., «Ο Μέγας Σύμμαχος», λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
Εορτή της Πεντηκοστής: Υμνολογική εκλογή και τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της Εορτής.
Του Οσίου πατρός ημών Βασιλείου του Μεγάλου – για το Άγιον Πνεύμα.
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου – ομιλία Δ. εις τας Πράξεις Αποστόλων, ομιλία εις την Πεντηκοστήν.
Η Πεντηκοστή – Μητρ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ιεροθέου.
Του Οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του παλαμά – ομιλία ΚΔ., εις την κατά την Πεντηκοστήν τελεσθείσαν φανέρωσιν και διανομήν του Θείου Πνεύματος.
Λόγος εις την ημέραν του Αγίου Πνεύματος – Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Συνφερουπόλεως της Κριμαίας.
Λ. Ουσπένσκυ, η Εικόνα της Πεντηκοστής.
