Ακούστε το επόμενο κείμενο, όπως αυτό «δημοσιεύθηκε» στο 181-ο τεύχος (Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου του 2020) του ηχητικού περιοδικού μας, Ορθόδοξη Πορεία.
Τον κατέτρωγε ο ζήλος του Θεού!.mp3
Εν όσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω
να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου.
Αλ. Παπαδιαμάντης
Η Εκκλησία είναι λατρεύουσα κοινότητα. Είναι σχολείο προσευχής. Η λατρεία του Θεού ενώνει όσο τίποτε άλλο τη στρατευομένη εκκλησία με τους αγίους και τους αγγέλους, που ως πρώτο έργο έχουν την αέναη δοξολογία του Κυρίου της Δόξης.
Η λατρεία για τον πιστό δεν είναι αγγαρεία, καθήκον ή έστω μια ωραία παράδοση που χρεωθήκανμε να διακονήσουμε και να διαιωνίσουμε. Είναι ζωή. Είναι χαρά και απόλαυση. Είναι η τιμαλφέστερη έκφραση του θείου έρωτος.
Η λατρεία του Θεού ήταν η κύρια επίδοση και η άφατη αγαλλίαση του αγίου Νικολάου του Πλανά. Μορφή κατανυκτική, σιωπηλή, άσπιλη από τις πολλές αγρυπνίες στα εκκλησάκια των Αθηνών ο παπα-Νικόλας ή «παππούς», όπως τον καλούσαν οι κοντινοί του, ανεδείχθη χωρίς υπερβολή ο λειτουργικότερος των ιερέων της εποχής του. Λειτουργίες, αγρυπνίες, εσπερινοί, παρακλήσεις, αγιασμοί, ευχέλαια ήταν η ζωή του ολόκληρη. Χωρίς αυτά δεν υπήρχε. Προσυπέγραφε με τον πλέον εμφαντικό τρόπο τον ψαλμικό στίχο: «μίαν ηττησάμην παρά Κυρίιου, ταύτην ζητήσω, του κατοικείν με εν οίκω Κυρίου πάσας τας ημέρας της ζωής μου» (Ψαλμ. κστ’ 4).
«Μεταξύ των υπαρχόντων ιερέων, υπάρχουσιν ακόμη –μαρτυρεί ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης- πολλοί ενάρετοι και αγαθοί, εις τας πόλεις και εις τα χωρία. Είναι τύποι λαϊκοί, ωφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ας μην εκφωνούσι λόγους. Ηξεύρουσιν αυτοί άλλον τρόπον πώς να διδάσκωσιν το ποίμνιον. Γνωρίζω έναν ιερέα εις Αθήνας. Είναι ο ταπεινότερος των ιερέων και ο απλοϊκότερος των ανθρώπων».
«Ο ταπεινότερος των ιερέων και ο απλοϊκότερος των ανθρώπων»: αυτός ήταν ο παπα-Πλανάς για τον ψυχοανατόμο Παπαδιαμάντη.
Γεννήθηκε στην όμορφη Νάξο. Γιος του Ιωάννη και της Αυγουστίνας Πλανά, εύπορων και καλοκάγαθων Ναξίων. Εγγονός του παπα-Γιώργη Μελισσουργού, ευλαβούς ιερέως του νησιού. Από μικρός ο Νικόλαος γαλουχήθηκε στην πίστη. Στο ιδιόκτητο της οικογένειας εκκλησάκι του αγίου Νικολάου, έκανε τα πρώτα του βήματα, ψέλλισε τα πρώτα του μελίσματα, τέλεσε τις πρώτες του παιδιάστικες μα; Τόσο χαριτωμένες λειτουργίες. Με ένα σεντόνι για άμφιο, με την καρδιά για θυμιατήρι.
Στα δεκαεννιά του ήλθε εξ ανάγκης στην Αθήνα με τη μητέρα και την αδελφή του, όταν ο πατέρας του τους άφησε χρόνους. Στην ηλικία των εικοσιοχτώ ετών νυμφεύθηκε την Ελένη Προβελεγγίου εκ Κυθήρων και την ίδια χρονιά χειροτονήθηκε διάκονος. Ο ξαφνικός θάνατος της συζύγου του, αφού πρώτα του χάρισε ένα αγοράκι, άλλαξε τα δεδομένα της ζωής του.
Πέντε χρόνια αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας στο εκκλησίδιο του αγίου Ελισσαίου. Στον ίδιο αυτό ναό στα κατοπινά χρόνια πολλάκις θα τελούσε αγρυπνίες με ψάλτες τον Παπαδιαμάντη, τον Μωραϊτίδη και τον π. Φιλόθεο Ζερβάκο, συμπροσευχομένου ενίοτε και του Πενταπόλεως Νεκταρίου. Συναντήσεις κορυφής στο ημίφως των κεριών, εν μέσω της ανύποπτης Αθήνας! Ο παπα-Πλανάς δεν ευμοίρησε παιδείας. «Είναι ολίγον τι βραδύγλωσσος και περισσότερον αγράμματος, συμπληρώνει ο κυρ-Αλέξανδρος της Σκιάθου. Εις τας ευχάς, τας περισσοτέρας λέξεις τας λέγει ορθάς, εις το Ευαγγέλιον, τας περισσοτέραςεσφαλμένας… Τα λάθη όσα κάμνει εις την ανάγνωσιν είναι πολλάκις κωμικά. Κι όμως… εξ όλου του εκκλησιάσματος, κανείς μας δεν γελά. Διατί; Τον εσυνηθίσαμεν και μας αρέσει. Είναι αξιαγάπητος. Είναι απλοϊκός και ενάρετος. Είναι άξιος του πρώτου Μακαρισμού του Σωτήρος». Χωρίς λοιπόν τα κοσμικά φώτα της μορφώσεως και παρά τα κωμικά λάθη της αναγνώσεως, ο παπα-Νικόλας θήτευε εντατικά και εκστατικά στο Πανεπιστήμιο της Λατρείας του Θεού. Στις καθημερινές του λειτουργίες ξεκινούσε το πρωί και τελείωνε το απόγευμα, κατά τις 2-3 ή και στις 4 μ.μ. Μα τι έλεγε τόσες ώρες;
Μνημόνευε πολλά ονόματα, πολλούς αγίους, διάβαζε 3-4 Ευαγγέλια για να ευχαριστήσει όλους τους αγίους της ημέρας. Και τα έλεγε όλα πολύ αργά, μία μία λέξη.
«Λειτουργούσε επί πενήντα συναπτά έτη καθημερινώς, με χιόνια και επαναστάσεις. Ούτε με την εισβολή των Αγγλογάλλων – μαρτυρεί η πιστή ακόλουθός του, Μάρθα μοναχή – δεν διέκοψε τη σειρά των λειτουργιών. Σε ευήλια εκκλησάκια της Ακροπόλεως, μέσα σε στενά, 2 η ώρα το μεσημέρι, Ιούλιο μήνα, να λειτουργάει σε εκκλησίας που είχαν μόνο μία πορτούλα και να μπαίνει όλος ο ήλιος μέσα… Ο ιδρώτας να έχει επικαθήσει αφρώδης στα ιερά άμφια του πραγματικού εργάτου του αμπελώνος του Χριστού».
«Μα δεν κουρασθήκατε πάτερ μου; Πότε θα ησυχάσετε;» Και εκείνος σταύρωνε ταπεινά τα χεράκια του και έλεγε: «Ψαλώ τω θεώ μου έως υπάρχω».
Η μνημόνευση ονομάτων στην πρόθεσηατελείωτη, πολύωρη. Για χρόνια μνημόνευε κιτρινισμένα χαρτιά με ονόματα. Για να τον ξεκουράσουν τα πνευματικά του παιδιά, έσχιζαν κρυφά τα πιο παλιά.
– Τι είναι αυτά τα χαρτάκια; τον ρωτούσαν.
– Είναι τα γραμμάτιά μου και τα συμβόλαιά μου, απαντούσε ο Άγιος.
Άλλοτε ψιθύριζε στους διακονητές του: «Τα χαρτάκια σε μένα. Τα λεφτά στον παπα-Αντώνη», τον συλλειτουργό του.
Λειτουργούσε κυρίως σε τρεις ναούς. Τον Άγιο Παντελεήμονα Ιλισσού, τον Άγιο Ιωάννη τον Κυνηγό και τον Άγιο Ελισσαίο, αλλά και σε πλήθος εκκλησάκια. Όταν εισερχόταν προ των αγρυπνιών στην εκκλησία, γινόταν σάλος από την υποδοχή του κόσμου. Άλλοι τον φιλούσαν στα χεράκια, άλλοι στα ράσα, άλλοι στο καλυμμαύχι του από πάνω – ήταν κοντός.
Πολλά παιδάκια – οι απειρόκακοι παίδες – συχνά τον έβλεπαν να μην πατάει στη γη.
Είχε μεγάλη επικοινωνία με του αγίους, ιδιαιτέρως εν ώρα λειτουργίας. Θεωρούσε πολύ φυσικό να τους βλέπει. Μερικές φορές φανέρωνε την οπτασία του σε αυτόν που είχε δίπλα του. Αν τον ρωτούσαν μετά, την έκρυβε. Έλεγε: «Δεν είδα τίποτα, από λόγου μου τα λέγω».
Όταν τον απέλυσαν από τον Άγιο Παντελεήμονα Νέου Κόσμου για να προσλάβουν άλλο κληρικό, ευκέλαδο, υψηλό και πεπαιδευμένο, στενοχωρήθηκε πολύ. Περπατούσε και έκλαιγε σαν μικρό παιδί. Είδε τότε έξαφνα στο δρόμο ένα νέο που τον ρώτησε:
– Τι κλαις, πάτερ μου;
– Κλαίω, παιδί μου, γιατί με διώξαν από τον άγιο Παντελεήμονα που τόσο αγαπώ.
– Έκλαιγε και επειδή δεν προλάβαινε να βρει άλλη ενορία για την επικείμενη Μεγάλη Εβδομάδα. Φοβόταν μήπως τέτοιες μέρες έμενε χωρίς θυσιαστήριο.
– Μη λυπάσαι, πάτερ μου, κι εγώ είμαι πάντοτε μαζί σου.
– -Ποιος είσαι συ, παιδί μου;
– Είμαι ο Παντελεήμων, που μένω στο Νέο Κόσμο.
Και ευθύς εξαφανίσθηκε.
Ο παπα-Πλανάς, όταν ήταν παιδί, τις εικόνες που τότε συνήθιζαν να τοποθετούν ψηλά, ανέβαινε με σκάλα και τις προσκυνούσε. Πολύ αργότερα, γέροντας πια, σε απορία άλλου παιδιού, γιατί δεν ακουμπά το στόμα του στις τοιχογραφίες, να τις προσκυνήσει, του είπε:
– Παιδί μου, οι άγιοι με βλέπουν ότι είμαι κοντός και απλώνουν το πόδι τους και προσκυνώ.
Κι ενώ με τους αγίους συνομιλούσε μια χαρά, με τον κόσμο το φθαρτό της ματαιότητας είχε μόνο τα απαραίτητα. Σε ζωηρή συζήτηση σε φιλι8κό σπίτι για πολιτικά πράματα, ρωτήθηκε κι ο παπα-Πλανάς που εφησύχαζε μακαρίως παράμερα:
– Εσείς τι λέτε, πάτερ μου, για το τάδε κόμμα;
– Ποιος κυβερνάει τώρα; απάντησε με ερώτηση, τόσο μα τόσο αφοπλιστικά!
Ο ζήλος του για τον οίκο του Θεού δεν είχε όρια. «Όταν ο παππούς, μετά τη μακροσκελέστατή του λειτουργία ερχόταν στο σπίτι μας – μαρτυρεί πνευματική του θυγατέρα – έβαζε μία πολυθρόνα στην είσοδο. Αυτό για να έχει θέα στις εκκλησίας, τον άγιο Γεώργιο και τον άγιο Ισίδωρο. Δεν τις χόρταινε.
Ο Άγιος Νικόλαος δε μιλούσε πολύ, λειτουργούσε. Κι όταν στα τελευταία του δεν μπορούσε να λειτουργεί, έκανε κατ’ οίκον την ακολουθία του. Μόνο την τελευταία ημέρα της ζωής του, στις 2 Μαρτίου 1932, έμεινε χωρίς ακολουθία.
Η θανή του συνοδεύθηκε με θεοσημίες. Η κηδεία του συνεκάλεσε λαοθάλασσα πιστών. Ο ουρανός ήταν γεμάτος ειρήνη. Τα μάτια γεμάτα δάκρυα.
Ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς ανεδείχθη ο λειτουργικότερος των ιερέων της εποχής του. Τον κατέτρωγε ο ζήλος του οίκου του Κυρίου. Κι όταν το σώμα του δεν του επέτρεπε πλέον λόγω γήρατος να λειτουργεί, άφησε την ψυχή του να πετάξει για εκεί που η Λατρεία του Κυρίου δεν τελειώνει ποτέ.
Πηγή: Περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία, Τεύχος 307, Οκτώβριος 2018
