Α’ Κορ. 4,9-16
« Εάν γαρ μυρίους
παιδαγωγούς έχητε εν Χριστώ,
αλλ’ ου πολλούς πατέρας· εν
γαρ Χριστώ Ιησού δια του
ευαγγελίου εγώ υμάς
εγέννησα»
(Α’ Κορ. 4,15)
Στην αποστολική αυτή περικοπή ο απόστολος Παύλος, ο ιδρυτής τόσων τοπικών εκκλησιών, απευθυνόμενος προς τους Κορινθίους τους υπενθυμίζει, με τόσους κόπους κατώρθωσε να τους φέρη στην πίστι του Χριστού. Όλη του η αποστολική εργασία ήταν και είνε ένας μόχθος, μια θυσία, μια ταπείνωσις. Θυσίασε τα πάντα, στερήθηκε κι αυτά τα αναγκαία. Πείνασε, δίψασε, έμεινε γυμνός. Πέρασε ακόμη κίνδυνος, άλλοτε από κακούς ανθρώπους που τον εχθρεύονταν, και άλλοτε από τα στοιχεία της φύσεως κατά τις οδοιπορίες του. Τέλος για το σκοπό αυτό δέχθηκε προσβολές, ύβρεις και συκοφαντίες. Ταπεινώθηκε, έδειξε ανοχή, υποχώρησε. Προ παντός δεν θέλησε να εκμεταλλευθή το αξίωμά του, ούτε να επιβαρύνη κανένα για τη συντήσησί του. Μέχρι τη στιγμή αυτή, που γράφει την επιστολή, εργάζεται με τα ίδια του τα χέρια για να βγάλη το ψωμί του.
Γεννάται όμως το ερώτημα· Γιατί τα λέει όλα αυτά; Θέλει απλώς να τους κάνη να ντραπούν και να ταπεινωθούν; Όχι βέβαια. Δεν τους ομιλεί επιτακτικά, σαν εξουσιαστής τους. Δεν ομιλεί, όπως είχε το δικαίωμα, σαν διδάσκαλος που του οφείλουν ευγνωμοσύνη, σαν απόστολος που του οφείλουν υπακοή. Ομιλεί από αγάπη. Για το καλό τους τα λέει. Θέλει να τους φιλοτιμήση, να τους συγκινήση, να τους καλλιεργήση. Γι’ αυτό τους συμβουλεύει όπως ένας πατέρας συμβουλεύει τα παιδιά του που τ’ αγαπά και πονεί γι’ αυτά· «Ουκ εντρέπων υμάς γράφω ταύτα, αλλ’ ως τέκνα μου αγαπητά νουθετώ» (Α’ Κορ. 4,14). Δεν τιμωρεί, αλλά νουθετεί. Ο ι. Χρυσόστομος ερμηνεύοντας την περικοπή αυτή (ομ. ΙΓ’ εις Α’ Κορ., 3) παρατηρεί· «Τις δε ουκ αν ανάσχοιτο πατρός αλγούντος και τα δέοντα συμβουλεύοντος;», δηλαδή· «Ποιος δεν θα δεχόταν ν’ ακούση ένα πατέρα που πονεί και συμβουλεύει τα πρέποντα;» (Ε.Π.Ε. 18[43], 360).
Και καταλήγει ο απόστολος Παύλος· «Εάν γαρ μυρίους παιδαγωγούς έχητε εν Χριστώ, αλλ’ ου πολλούς πατέρας· εν γαρ Χριστώ Ιησού δια του ευαγγελίου εγώ υμάς εγέννησα» (Α’ Κορ. 4,15). Όσο αγαπά ένα παιδί ο πατέρας του, δεν μπορεί να το αγαπά ένας δάσκαλος και ένας παιδαγωγός του. Διδασκάλους μπορεί κανείς να έχη πολλούς, αλλά πατέρας του είνε ένας. Και οι Κορίνθιοι μπορεί να άκουσαν πολλούς πνευματικά, πατέρας τους όμως, που τους γέννησε εν Χριστώ και τους έκανε μέλη της Εκκλησίας, είνε ένας· ο απόστολος Παύλος. Αυτός τους γέννησε, τους έφερε στην κατά Χριστόν ζωή. Σ’ αυτή τη γέννησι το σπέρμα, ο σπόρος, που έπεσε στην καρδιά τους και δημιούργησε τη νέα ζωή, δεν έχει σχέσι με σάρκα και ύλη· είνε πνευματικό, είνε ο λόγος του ευαγγελίου.
Τα τελευταία αυτά λόγια του Παύλου μας δίνουν αφορμή να μιλήσουμε για τους πνευματικούς πατέρες.
************
Πνευματικοί πατέρες! Μ’ αυτό που λέει ο απόστολος Παύλος κάνει διάκρισι των πατέρων σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία είνε οι φυσικοί γονείς, ο άνδρας και η γυναίκα, που σμίγουν στο μυστήριο του γάμου και γεννούν παιδιά. Στην άλλη κατηγορία η γέννησις είνε όχι σαρκική αλλά πνευματική. Είνε γέννησις, για την οποία ο ευαγγελιστής Ιωάννης ομιλεί στο 1ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του και λέει, ότι όσοι πίστεψαν στο Χριστό και αναγεννήθηκαν με το βάπτισμα, αυτή η γέννησί τους δεν έγινε από σαρκική επιθυμία. Η γέννησις αυτή έγινε δια της πίστεως στο Θεό, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν· «οι ουκ εξ αιμάτων, ουδέ εκ θελήματος σαρκός, ουδέ εκ θελήματος ανδρός, αλλ’ εκ Θεού εγεννήθησαν» (Ιωαν. 1,13).
Δύο γεννήσεις λοιπόν. Αυτό φέρει στο νου μας και τον Μέγα Αλέξανδρο που, όπως είνε γνωστό, φυσικό πατέρα είχε το Φίλιππο, πνευματικό δε πατέρα είχε το φιλόσοφο Αριστοτέλη. Και τους δύο ασφαλώς τους αγαπούσε. Αλλ’ όταν κάποτε έκανε σύγκρισι των δύο αυτών προσώπων, έδειξε ότι αγαπά περισσότερο το δεύτερο. Είπε· «Στον μεν πατέρα μου οφείλω το ζην, αλλά στο διδάσκαλο μου οφείλω το ευ ζην». Και αν ο Μέγας Αλέξανδρος φιλοσοφών εξεφράζετο έτσι, τι πρέπει να λέμε εμείς, που και το ζην και το ευ ζην αλλά και το ακόμη σπουδαιότερο απ’ όλα, το κατά Χριστόν ζην, το οφείλουμε στους πνευματικούς μας πατέρες;
Πνευματικοί πατέρες μας είνε οι ιερείς και κήρυκες, τα όργανα του Θεού που με το κήρυγμα του ευαγγελίου και με την τέλεσι των μυστηρίων μας αναγέννησαν. Χωρίς τη βοήθειά τους δεν θα είχαμε μέσα μας πνευματική ζωή. Θα ζούσαμε όπως ζουν τα ζώα, που τρώνε, πίνουν και συντηρούνται με την υλική τροφή, αυξάνουν, πολλαπλασιάζονται και τέλος ψοφούν.
Ποια είνε τα γνωρίσματα ενός πνευματικού πατρός; Ο γνήσιος πνευματικός πατέρας πονεί και ενδιαφέρεται για τα τέκνα του. Δεν τα συμβυλεύει μόνο, αλλά και τα επιτιμά· αυτό θα πη αγάπη αληθινή. Αγωνία για την ορθή πορεία τους. Φροντίζει για την πνευματική τους τροφή. Προσεύχεται ημέρα και νύχτα για την προκοπή και τη σωτηρία τους. Αποταμιεύει και θησαυρίζει ό, τι μπορεί γι’ αυτά. Θυσιάζει τα πάντα και θυσιάζεται κι ίδιος, κατά το παράδειγμα του αποστόλου Παύλου, για εκείνους που έφερε στην πίστι του Χριστού. Αυτούς τέλος θα κάνη και κληρονόμους του αφήνοντάς τους ό, τι πολυτιμότερο έχει.
Μεγάλο το έργο των πνευματικών πατέρων. Και αν σήμερα η Ελλάς, η μικρά αλλ’ ένδοξος πατρίδα μας, ζη και υπάρχη, το οφείλει σ’ αυτούς. Τι εννοούμε, όταν λέμε ζη; Όχι μόνο το ζην, που το έχουν και τα άλογα ζώα, ούτε απλώς το ευ ζην, που το είχαν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Εννοούμε κυρίως το κατά Χριστόν ζην, δηλαδή την ορθόδοξο χριστιανική πίστι, που σήμερα είνε, πρέπει να είνε, ο θησαυρός μας. Αν δεν εργάζονταν πνευματικοί πατέρες στον τόπο μας, δεν θα υπήρχαν τώρα ψυχές που να μπορούν να πουν μαζί με τον Παύλο· «Ζω ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Γαλ. 2,20). Αυτό οι αναγεννημένοι πιστοί το οφείλουν στους αειμνήστους ιερείς και διδασκάλους της Εκκλησίας μας, πολλοί από τους οποίους και τη ζωή τους ακόμη θυσίασαν, για να είμαστε εμείς σήμερα χριστιανοί. Ν’ αναφέρουμε ονόματά; Βίβλοι ζωής θα χρειασθούν για να περιγραφούν τα ηρωϊκά τους κατορθώματα.
Αυτούς τους γνησίους πνευματικούς πατέρας έχουμε χρέος εμείς, τα πνευματικά τους παιδιά, να τους αγαπούμε εμπράκτως και ιδίως να τους υπακούουμε. Να τους μνημονεύουμε και να προσευχώμεθα γι’ αυτούς, είτε βρίσκονται στη ζωή είτε έχουν αναχωρήσει για τον ουρανό. Να ενθυμούμεθα τα λόγια τους και να τα τηρούμε. Ν’ αναπολούμε το παράδειγμά τους και τους αγώνες τους και να μιμούμεθα την πίστι τους, όπως μας προτρέπει ο απόστολος Παύλος· «Μνημονεύετε των ηγουμένων υμών, οίτινες ελάλησαν υμίν τον λόγον του Θεού, ων αναθεωρούντες την έκβασιν της αναστροφής μιμείσθε την πίστιν» (Εβρ. 13,7).
***************
Αλλ’ ίσως κάποιος ερωτήση· Υπάρχουν σήμερα, στον αιώνα μας, αιώνα υλιστικό, υπάρχουν πνευματικοί πατέρες;
Ως προς το σχήμα βέβαια υπάρχουν. Είνε οι ιερείς και αρχιερείς μας, που φορούν το ένδοξο ράσο του ορθοδόξου κληρικού. Πέρα όμως από την ιερατική αυτή ενδυμασία, που τους διακρίνει εξωτερικώς, ποιοι απ’ αυτούς έχουν και τα ουσιαστικά γνωρίσματα των αληθινών πατέρων της Εκκλησίας; Πολλοί λέγονται πνευματικοί πατέρες και ασκούν το έργο της πνευματικής πατρότητος. Στην ουσία όμως λίγοι δυστυχώς ανταποκρίνονται σ’ αυτό. Αλλοίμονο! 10.000 κληρικοί είμεθα στην Ελλάδα· πόσοι από μας εκπληρώνουμε τα ιερά μας καθήκοντα; Θέλετε μια απόδειξι; Παρατηρήστε πόσοι εκκλησιάζονται στην εκκλησία της ενορίας σας. Δεν θα ξεπερνούν το 2% του πληθυσμού. Οι άλλοι όμως που είνε, που βρίσκονται; Άλλοι μένουν στο σπίτι, άλλοι ταξιδεύουν, άλλοι εργάζονται, άλλοι κοιμώνται γιατί ξενύχτησαν παρακολουθώντας την τηλεόρασι απ’ όπου ο σατανάς διδάσκει τα δικά του μαθήματα· σήμερα οι άνθρωποι δεν έχουν μάτια για τον Θεό, έχουν μάτια για τον διάβολο. Αυτό δείχνει, ότι ο λαός μας μένει αποίμαντος. Ποιος θα φροντίση αυτές τις ψυχές, που είνε «ως πρόβατα μη έχοντα ποιμένα»; (Ματθ. 9,36).
Που Παύλος απόστολος, που Πέτρος, που Ιωάννης Ευαγγελιστής, ο οποίος κάποτε, για να ένα πνευματικό του παιδί που παραστράτησε κ’ έγινε ληστής, έφτασε μέχρι το σπήλαιό του πάνω στα βουνά, και δεν ησύχασε μέχρις ότου τον επαναφέρη στην αγκάλη του Χριστού; Που Μέγας Βασίλειος, που Ιωάννης Χρυσόστομος, που Γρηγόριος Θεολόγος, που παρέλαβε την Κωνσταντινούπολι με ελάχιστους ορθοδόξους κι όταν έφυγε είχε επαναφέρει όλα σχεδόν τα πλανημένα πρόβατα στη μάνδρα της Ορθοδοξίας; Και, για να επεκτείνουμε το ερώτημα στα νεώτερα χρόνια, που οι ισαπόστολοι και φωτισταί εργάτες της Εκκλησίας, που Κοσμάς Αιτωλός, που θυσίασε την ησυχία και τη γαλήνη του χάριν των ασώτων υιών και των απολωλότων προβάτων της ποίμνης του Χριστού;…
Σπάνια πράγματι τα παραδείγματα αληθινής πατρότητος στις ημέρες μας. Ήλθε ο καιρός που, για να βρη κανείς γνήσιο πνευματικό πατέρα, πρέπει να ψάξη πολύ. Και εν τω μεταξύ οι ανάγκες είνε μεγάλες. Αυτή η πατρότης είνε αναντικατάστατη για τη σωτηρία και όταν ασκήται όπως πρέπει γεμίζει τις καρδιές με ανέκφραστη ικανοποίησι. Ο σύνδεσμος, που αναπτύσσεται μεταξύ του πνευματικού πατρός και του πνευματικού τέκνου, είνε ασύγκριτως ανώτερος από το σαρκικό δεσμό που ενώνει ένα φυσικό πατέρα με τον γυιό του. Ανώτερη η πνευματική συγγένεια από κάθε άλλη συγγένεια στον κόσμο. Μακάριοι όσοι ζουν στην ατμόσφαιρα της ιδεώδους αυτής συγγένειας. Τέτοια πνευματικά παιδιά πρέπει να φροντίζουν ν’ αποκτούν και οι σημερινοί ιερομόναχοι και μάλιστα οι επίσκοποι, αντί να έχουν κοντά τους κατά σάρκα συγγενείς. Αλλά και οι περισσότεροι από τους έγγαμους ιερείς μας- και δεν τους κατηγορεί κανείς που είνε έγγαμοι- αγαπούν δυστυχώς μόνο τη γυναίκα και τα παιδιά τους. Πέρα από ‘κει τίποτε περισσότερο. Προσκολλημένοι τόσο πολύ στη σαρκική τους οικογένεια, μοιάζουν σαν να τη λατρεύουν. Καταντούν όχι χριστιανοί και ιερείς του Κυρίου, αλλά- ας πούμε το φοβερό λόγο- ειδωλολάτρες! Το είπε ο Χριστός· «Ο φιλών πατέρα ή μητέρα υπέρ εμέ ουκ έστι μου άξιος· και ο φιλών υιόν η θυγατέρα υπέρ εμέ ουκ έστι μου άξιος» (Ματθ. 10, 37). Ορθώς ο αείμνηστος αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης έγραψε βιβλίο με τίτλο «Είμεθα χριστιανοί;». Χριστιανοί ονόματι, αλλά στην πραγματικότητα ειδωλολάτρες.
Αλλ’ ας μη απελπιζώμεθα. Μέσα στο πλήθος των κληρικών μας υπάρχουν και κληρικοί με συνείδησι της αποστολής τους. Ένας ιερεύς, που χειροτόνησα, κατώρθωσε με το άγιο παράδειγμά του και με τα δάκρυά του να γεμίση την εκκλησία από χριστιανούς. Ω εάν όλοι οι κληρικοί είχαμε μια σπίθα από την πνευματική φωτιά που έκαιε στην καρδιά του αγίου Κοσμά του Αιτωλού! Τότε η πατρίδα μας θα ήταν χώρα αγίων.
Από το βιβλίο: Μακαριστού Μητροπ. Πρ. Φλωρίνης, Αυγουστίνου Καντιώτου: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: (Σύντομα κηρύγματα επί των Αποστολικών Περικοπών). Γ’ έκδοσις. 2000.
