Εκφωνήθηκε σε μία ασυνήθιστα
συννεφιασμένη ημέρα
«Ιδού εντέταλμαί σοι· ίσχυε και ανδρίζου,
μη δειλιάσης, μηδέ φοβηθής, ότι μετά σου
Κύριος ο Θεός σου είς πάντα, ού εάν
πορεύῃ»
(Ιησούς του Ναυή Α΄, 9))
«Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου,
τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος υπερασπιστής
της ζωής μου, από τίνος δειλιάσω;»
(Ψαλμοί ΚΖ΄26,2)
Υπάρχουν ήρωες στην εποχή μα; Ήρωες υπήρχαν μόνο στο παρελθόν; Αδερφοί μου, είναι σίγουρο πως αυτό το ερώτημά μας προκαλεί μιά ανησυχία. Αυτή η ανησυχία γίνεται πιό έντονη, όταν συχνά παρατηρούμε πως οι άνθρωποι στην εποχή μας αποτελούν ένα ομοιόμορφο πλήθος, που ασχολείται καθημερινά μόνο με τις ανθρώπινες μικρές στεναχώριες και τα μικρά πάθη. Μήπως λοιπόν οι ήρωες αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο των παλαιότερων εποχών; Η εποχή μας είναι γεμάτη μόνον από μέτριους ανθρώπους; Μήπως σ’ αυτόν τόν κόσμο κατέφτασαν στην αρχή όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι και στη συνέχεια όλοι οι ασήμαντοι; Μήπως σ’ αυτόν τον κόσμο κατέφτασαν πρώτα όλοι οι δυνατοί και στη συνέχεια όλοι οι αδύναμοι; Μήπως σ’ αυτόν τόν κόσμο κατέφτασαν στην αρχή όλοι οι λαμπεροί και ευτυχισμένοι στην συνέχεια κατέφτασαν οι σκοτεινοί και οι δύσμοιροι; Μήπως η φύση κουράστηκε να γεννά μεγάλους ανθρώπους και ετοιμάζεται να κοιμηθεί ή να πεθάνει; Μήπως εμείς είμαστε τα τελευταία ασήμαντα δημιουργήματα της μάνας μας γης που γέρασε και θέλει να ξεκουραστεί από τις γέννες;
«Όλα έχουν την ώρα τους», είπε ένα παλιός σοφός άνθρωπος, «υπάρχει η εποχή της γέννησης και η εποχή του θανάτου, η εποχή της σποράς και η εποχή του θερισμού, η εποχή του κτίσματος και εποχή του γκρεμίσματος». Μήπως το ίδιο συμβαίνει και με τους ήρωες; Υπάρχει η εποχή των ηρώων και η εποχή των μη ηρώων; Υπάρχει η εποχή που η φύση γεννά μία ηρωική γενιά και η εποχή που η φύση την θερίζει και στη θέση της γεννάει μία ασήμαντη γενιά σαν τη ζύμη για το ψωμί που δεν φουσκώνει; Είμαστε εμείς τα δέντρα που δεν βλάστησαν σ’ ένα εξαντλημένο χώμα όπου για πολλές εποχές ευδοκίμησαν ψηλά πεύκα;
Τέτοιες σκέψεις μας κυριεύουν κάθε φορά που περπατάμε στην «αγορά» της ανθρώπινης ζωής και παρατηρούμε τους καθημερινούς ανθρώπους. Τους βλέπουμε να κάνουν καθημερινά τα παζάρια τους έχοντας τις αδυναμίες τους, και τον φόβο τους για τον θάνατο. Τέτοιες σκέψεις μας καταλαμβάνουν, όταν παρατηρούμε καθημερινά τους ανθρώπους να γελάνε με ψεύτικα χαμόγελα και να παραπονιούνται, με τα ψευτοκλαμένα μάτια τους. Τέτοιες παρόμοιες σκέψεις μας κυριεύουν και, όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους ήρωες που έζησαν πριν από εμάς και πρόσφεραν με την ζωή τους τιμές σ’ αυτόν τον πλανήτη. Τέτοιες σκέψεις μας κυριεύουν, όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με αυτους τους ήρωες ενώπιον των οποίων ομοιάζουμε με φίδια που έρπουν πάνω από τη σκόνη. Αυτές οι σκέψεις μας οδηγούν να φωνάξουμε αναστενάζοντας: χαρά σ’ εκείνους που έζησαν πριν από εμάς σ’ αυτόν τόν κόσμο. Ήταν μία ηρωική γενιά πού άξιζε τον θαυμασμό μας, ενώ εμείς είμαστε φτωχοί, άθλιοι, πυγμαίοι, που δεν αξίζουμε παρά τη περιφρόνησή τους.
Χαρά σ’ αυτους που έζησαν στο παρελθόν, επειδή σε μία προσπάθεια εκτίμησης αυτής της ζωής το παρελθόν κατέχει υψηλή θέση, ενώ το παρόν γονατίζει στα πόδια του παρελθόντος. Το παρελθόν έχει να παρουσιάσει ένα βουνό από ψηλά, αιώνια καταπράσινα κωνοφόρα δέντρα, ενώ το παρόν έχει να παρουσιάσει μόνο ζύμες ψωμιού που δεν κατάφεραν να φουσκώσουν.
Στο παρελθόν ανήκουν οι ήρωες της Τροίας. Πάνω από τους τάφους τους ζει μία εκφυλισμένη γενιά, που στο δικό της Όλυμπο κατοικούν οι θεοί του φόβου, των χρημάτων, και του αλκοολισμού.
Στο παρελθόν ανήκουν εκείνοι οι ιδεαλιστές, οι οποίοι λόγω της επιθυμίας τους για ουρανό, έκτισαν με προθυμία τίς πυραμίδες της Αιγύπτου, χωρίς να ανησυχούν για το ψωμί. Τώρα πάνω από τους τάφους εκείνων χασομερεί μιά μπερδεμένη και πεινασμένη γενιά, με μεγάλο στομάχι, που ασταμάτητα προσκυνά και προσεύχεται στον σατανά, για να μετατρέψει όλες τις πέτρες και όλες τις πυραμίδες σε ψωμί.
Στο παρελθόν ανήκουν οι δοξασμένες σπαρτιατικές μάνες, που αγάπησαν τα παιδιά τους πιό πολύ από τον εαυτό τους και περισσότερο από τα παιδιά τους αγάπησαν την πατρίδα τους. Στο παρελθόν ανήκουν αυτές οι μάνες, που κατάφεραν να αναθρέψουν έτσι τα παιδιά τους, ώστε να γίνουν δυνατοί και τίμιοι άνθρωποι με ηρωικό χαρακτήρα. Στη θέση αυτών των μανάδων σήμερα υπάρχουν γυναίκες, που νομίζουν πως μπορούν να ονομάζονται μάνες μόνον, γιατί γεννούν παιδιά. Αυτές οι γυναίκες σήμερα διδάσκουν στα παιδιά τους μόνο τον εγωισμό.
Στο παρελθόν ανήκει εκείνη η νεολαία, που ήξερε να ζει όμορφα τα νιάτα της, και να έχει ευγενική άμιλλα για ηρωικά έργα και αρετή. Στη θέση αυτής της νεολαίας, το παρόν παρουσιάζει μία ευερέθιστη και υστερική νέα γενιά, η οποία στην ηλικία των δέκα χρονών συναγωνίζεται ποιός πρώτος θα αποκτήσει κακές συνήθειες, στην ηλικία των δεκάξι χρονών αρνιέται το παρελθόν, στην ηλικία των δεκαεπτά χρονών αρνιέται το παρόν, στα δεκαοκτώ αισθάνεται εντελώς ώριμη και γερασμένη, στα δεκαεννιά διαπράττει φόνο και στα είκοσι αυτοκτονεί.
Στο παρελθόν ανήκουν όλοι εκείνοι, οι ενθουσιασμοί και ανδρείοι αντιπρόσωποι της χριστιανικής θρησκείας, που έζησαν με αυτοκριτική και πέθαναν ηρωικό, προσφέροντας με την πίστη τους στον χριστιανισμό την σημασία που του αρμόζει. Στη θέση τους το παρόν μπορεί να παρουσιάσει μόνο ένα πυγμαϊκό φύλο χριστιανών ιδεολόγων. Στο παρελθόν ανήκει τελικά και εκείνη η δική μας ηρωική γενιά, που ελευθέρωσε τη χώρα αυτή από τους Ασιάτες βαρβάρους. Μιά γενιά πλασμένη για ηρωικούς ύμνους. Στη θέση εκείνης της γενιάς, που είχε την ηθική δύναμη να εξεγερθεί ενάντια σε μιά τόσο ισχυρή αυτοκρατορία, το παρόν παρουσιάζει εμάς, μιά γενιά πλασμένη μόνο για απλό πεζό λόγο. Εμάς, που δεν έχουμε τις δυνάμεις να εξεγερθούμε ούτε εναντίον του εαυτου μας, ούτε εναντίον της προσωπικής μας βαρβαρότητας. Εμάς, που δεν έχουμε την πνευματική δύναμη να σκεφτούμε ποιό είναι το καλό όλου του λαού μας.
Αντίθετα, έχουμε μόνο την δύναμη να χωριζόμαστε στην αρχή σε πολιτικά κόμματα, γιατί είναι πιό εύκολο να σκεφτόμαστε για ένα κόμμα παρά για ένα ολόκληρο λαό. Έτσι, μην έχοντας την δύναμη να κάνουμε κάτι καλό για όλο τον λαό μας, στην συνέχεια χωριζόμαστε σε ακόμη μικρότερα κόμματα, επειδή είναι πιό εύκολο να στεναχωριόμαστε για ένα μέρος του κόμματος παρά γιά ολόκληρο το κόμμα. Μετά χωριζόμαστε σε κλίκες, επειδή είναι πιό εύκολο να στεναχωριόμαστε για αυτές παρά για τα μικρότερα κόμματα. Στο τέλος χωρίζουμε όλο τον κόσμο στα δύο: στον εαυτό μας και στον υπόλοιπο κόσμο, και σκεφτόμαστε ο καθένας για τον εαυτό του, επειδή η πράξη αυτή χρειάζεται λιγότερη ηθική και πνευματική δύναμη. Και όλα αυτά συμβαίνουν, επειδή στο παρελθόν υπήρχαν άνθρωποι που ομοίαζαν με ψηλά πεύκα, ενώ στον παρόν υπάρχουν άνθρωποι που ομοιάζουν με δέντρα που δεν βλάστησαν.
Όταν λοιπόν συγκρίνουμε το παρελθόν με το παρόν, οδηγούμαστε σε ένα συμπέρασμα: Συμπεραίνουμε ότι παλιά η ζωή είχε κάποια αξία, ότι στο παρελθόν η ζωή ήταν σημαντική και λαμπερή. Σήμερα η ζωή είναι μία μίζερη γελοιογραφία του εαυτου της. Αυτό όμως το συμπέρασμα μας οδηγεί συχνά στήν απελπισία. Έτσι αρχίζουμε να παραπονιόμαστε για την ζωή, και να την κατηγορούμε πικρά. Αρχίζουμε να την κατηγορούμε, επειδή έδωσε πολλά στους προγόνους μας και έδωσε λίγα σ’ εμάς. Αρχίζουμε να την κατηγορούμε, επειδή σ’ αυτους έδωσε ένα σοβαρό ρόλο ενώ σε εμάς ένα κωμικό. Αρχίζουμε να την κατηγορούμε, επειδή αυτους που έζησαν παλιά τους επέλεξε να είναι ήρωές της, ενώ εμάς, μας επέλεξε να έχουμε κωμικούς ρόλους. Και έτσι ντρεπόμαστε εξαιτίας αυτής της κωμωδίας που παίζει μαζί μας η ζωή και τελικά την μισούμε. Αυτό το μίσος μας όμως απέναντι στη ζωή μετατρέπεται σε μίσος προς τον εαυτό μας και το μίσος προς τον εαυτό μας καταλήγει σε τάση αυτοκτονίας.
Είναι σίγουρο πως θα υπάρχει κάποιος ανάμεσά μας, που δεν συμφωνεί με αυτά τα συμπεράσματα. Είναι σίγουρο πως αυτός ο άνθρωπος έχει προχωρήσει ένα βήμα πιό μπροστά από εμάς. Όλοι μας μοιάζουμε με τους οδοιπόρους, που χάθηκαν μέσα στο δάσος καί ψάχνουν εδώ και καιρό χωρίς επιτυχία τον δρόμο. Μοιάζουμε με τους οδοιπόρους, που παρόλο που φτάνουν κοντά στο δρόμο, απελπίζονται και χάνονται μη γνωρίζοντας ότι τους χρειάζεται μόνον ένα βήμα για να βγουν από το δάσος. Ένας άνθρωπος όμως ανάμεσά μας έχει κάνει αυτό το βήμα, το οποίο εμείς δεν τολμάμε να κάνουμε, και βγαίνει από το σκοτεινό δάσος στο δρόμο που είναι λουσμένος με φως. Αυτός ο άνθρωπος είναι ο ήρωας των ημερών μας. Αυτός σκέφτεται με τον εξής τρόπο:
Η ζωή στο παρελθόν και η ζωή στο παρόν είναι ιδιαίτερη. Ο Κυρίαρχος και στη μιά ζωή και στήν άλλη είναι ένας και ίδιος. Ο Κυρίαρχος του παρελθόντος και του παρόντος αγκαλιάζει τη ζωή με την ίδια σκέψη, την ζωντανεύει, την ανασταίνει με την ίδια αγάπη. Ο Θεός δεν είναι δυνατόν να αγαπάει το παρελθόν περισσότερο απ’ ό,τι αγαπάει το παρόν. Ο Θεός δεν είναι δυνατόν να δημιούργησε τις προηγούμενες γενιές με αγάπη, και την τωρινή γενιά με μίσος. Δημιούργησε και τη μία γενιά καί την άλλη γενιά με την ίδια αγάπη και την ίδια ενέργεια. Και αυτό που δημιουργεί η θεϊκή αγάπη και η θεϊκή ενέργεια, είναι και σημαντικό και όμορφο. Και το παρόν, είναι σημαντικό και όμορφο σαν το παρελθόν.
Αν η γη μας δεν ήταν σε θέση να παράγει άλλο πιά το σημαντικό και το όμορφο, δεν θα την ανεχόταν ο Θεός. Ο Θεός, ο δημιουργός του αστερόεντα ουρανού, δεν θα ανεχόταν, να περιστρέφεται σ’ αυτόν τόν ουρανό μιά σφαίρα, στην οποία δεν βλαστάνει τίποτε εκτός από αγριόχορτα. Προσέξτε, ακόμη και στο παρελθόν δεν ευδοκιμούσαν μόνον τα πεύκα, αλλά ακόμη και τότε δίπλα τους και ανάμεσά τους υπήρχαν απλά αγριόχορτα. Αλλά εμείς αυτά δεν τα βλέπουμε, γιατί έχουμε χρονική απόσταση από το παρελθόν. Βλέπουμε μόνον τα πεύκα του παρελθόντος, ό,τι δηλαδή είναι σημαντικό, επειδή ό,τι είναι μικρό εξαφανίζεται από το βλέμμα μας, λόγω της χρονικής απόστασης.
Από το μικρό παρελθόν της ανθρωπότητας σήμερα ξεχωρίζουν μόνο οι ηρωικές φιγούρες, όπως και από μία πεδιάδα σκεπασμένη με ομίχλη ξεχωρίζουν τα βουνά. Όλε οι υπόλοιπες λεγεώνες μικρών και άγνωστων ανθρώπων, που έζησαν μαζί με αυτους τους ήρωες, δεν φαίνονται από μακριά. Αυτοί οι ασήμαντοι άνθρωποι δεν φαίνονται από μακριά, με τόν ίδιο τρόπου που και οι μεγάλοι και σωματώδες άνθρωποι δεν μπορούν να φανούν από κοντά. Άλλωστε σε μία έκθεση ζωγραφικής, ο άνθρωπος πρέπει να πλησιάσει κοντά στους μικρούς πίνακες γιά να μπορέσει νά τους δει, ενώ στους μεγάλους πίνακες να σταθεί πιό μακριά. Έτσι συμβαίνει κι στην ιστορία του κόσμου, που αποτελεί μία μεγάλη έκθεση ανθρώπων! Για να παρατηρήσει κανείς τους απλούς ανθρώπους, ο άνθρωπος πρέπει να είναι εντελώς δίπλα τους. Για να προσέξει όμως τους σημαντικούς ανθρώπους πρέπει να σταθεί πιό μακριά από την εποχή τους, πρέπει να τους παρατηρήσει από μακριά! Πόσοι μεγάλο άνθρωποι έζησαν και πέθαναν απαρατήρητοι, άγνωστοι από τους συνανθρώπους τους, ενώ εμείς τους χτίζουμε σήμερα μνημεία.
Αυτοί οι άνθρωποι πέρασαν απαρατήρητοι από τους συνανθρώπους τους, ενώ σήμερα είναι ορατοί από εμάς. Πολλοί μεγάλοι παγκόσμιοι στοχαστές, γνωστοί στην ιστορία, έζησαν περιφρονημένοι από τους συνανθρώπους τους, ενώ σήμερα δοξάζονται και θαυμάζονται από εμάς σαν αληθινοί ήρωες της σκέψης.
Οι περισσότεροι άμυαλοι διώκτες τους σήμερα είναι γνωστοί σαν ένα σύνολο, σαν ένα πλήθος χωρίς συγκεκριμένη μορφή. Πολλοί μεγάλοι ζωγράφοι και ποιητές πέθαναν σαν ζητιάνοι. Αυτους τους ιδιοφυείς ζητιάνους τους γνωρίζει όλος ο κόσμος σήμερα, ενώ αυτους που ζούσαν μαζί τους δεν τους γνωρίζει κανείς, είναι για μας αόρατοι. Ποιός ξέρει πόσοι σημαντικοί άνθρωποι της εποχής μας πεινάνε στην εποχή μας, ζούνε σε φτωχά σπίτια, απαρατήρητοι και άγνωστοι, ή περιφρονημένοι και διωγμένοι από τους συνανθρώπους τους; Εμείς δεν τους βλέπουμε, επειδή τους βλέπουμε από υπερβολικά κοντινή απόσταση! Αυτους θα μπορέσουν να τους δουν μόνον οι επόμενες γενιές! Οι άνθρωποι βλέπουν μόνον αυτους που κατέχουν υψηλές θέσεις, και σπάνια βλέπουν τους ανθρώπους που είναι σημαντικοί χωρίς μεγάλες θέσεις! Όπως το παρόν αποτελεί το δικαστήριο του παρελθόντος, έτσι και το μέλλον θα αποτελέσει το δικαστήριο του παρόντος. Μην βιαζόμαστε δηλαδή, και μην καταδικάζουμε το παρόν σα ένα χωράφι, που δεν βλαστάνει τίποτε καλό. Η κρίση μας θα είναι πρώιμη και ανακριβής.
Ανάμεσα στους ανθρώπους που φαίνονται σαν ζύμες που δεν φουσκώνουν, υπάρχουν αναμφίβολα και τα πεύκα, που μόνον αργότερα θα μπορέσουν να φανούνε. Ανάμεσα στους συνηθισμένους ανθρώπους του παρόντος υπάρχουν και ήρωες, αλλά ήρωες που μόνον το μέλλον θα καταφέρει να διακρίνει. Άλλωστε οι ήρωες πάντοτε είναι λίγοι, ενώ οι συνηθισμένοι και απλοί άνθρωποι είναι πολυάριθμοι. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ήρωες είναι απαρατήρητοι. Όποιος πιστεύει πως και στην δική μας εποχή υπάρχουν ήρωες, αυτός είναι σε καλό δρόμο, και είναι πιθανόν κα ό ίδιος να γίνει ήρωας.
Άλλωστε ο άνθρωπος που λέει τα αντίθετα απ’ όσα λέμε εμείς είναι ο ήρωας της εποχής μας.
Ήρωες στην εποχή μας υπάρχουν σε κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πρώτα υπάρχει ο ήρωας επιστήμονας, που όταν ασχολείται με την επιστήμη, αισθάνεται χαρά και όχι την απελπισία που αισθάνονται οι περισσότεροι επιστήμονες.
Η καρδιά πολλών επιστημόνων «σφίγγεται» από φόβο, όταν τα επιστημονικά αποτελέσματα τους φέρνουν πρόσωπο με πρόσωπο με μιά πραγματικότητα, που δεν μπορούν από την αρχή να την διαισθανθούν. Ο επιστήμονας με το μικροσκόπιο στο χέρι ανακαλύπτει αμέτρητους και απροσδόκητους κόσμους στο νερό που πίνουμε, στον αέρα τον οποίο αναπνέουμε. Αυτοί οι αόρατοι κόσμοι, όπου το άτομο δεν αξίζει τίποτε και όπου η μάζα πραγματοποιεί θαύματα, καταπλήσσουν τον επιστήμονα. Προσέξτε όμως, τα αόρατα αυτά μικρά δημιουργήματα είναι σε θέση να καταστρέψουν τον άνθρωπο, και όχι μόνον ένα άνθρωπο, αλλά ολόκληρες πόλεις, ολόκληρες επαρχίες και οικισμούς! Προσέξτε, ολόκληροι στρατοί αόρατων δημιουργημάτων ασταμάτητα γυρίζουν γύρω από εμάς, στρατοπεδεύουν στο πρόσωπό μας, στο στόμα μας, στα μάτια μας και συχνά μας απειλούν. Και απ’ αυτά τα μικρά και πολυάριθμα δημιουργήματα, που φαίνονται με το μικροσκόπιο, υπάρχουν ακόμα πιό μικρά, που εμείς δεν βλέπουμε και ίσως θα ανακαλυφθούν αργότερα με τη βοήθεια μιάς πιό τέλειας και πιό λεπτής τεχνολογίας.
Όταν λοιπόν ο απλός ο επιστήμονας σκέφτεται αυτους τους μικρούς καί συχνά θανατηφόρους για τον άνθρωπο κόσμους των μικροβίων, όταν σκέφτεται τα φρικτά δίχτυα του θανάτου, με τα οποία η ανθρώπινη ζωή είναι περικυκλωμένη από όλες τις πλευρές, τότε αυτός αναστενάζει πονεμένα και λέει: «Ευτυχισμένοι είναι εκείνοι, οι οποίοι έζησαν πριν από εμάς, επειδή τουλάχιστον έζησαν ελεύθεροι, παρόλο που η ελευθερία τους ήταν απατηλή. Οι άνθρωποι παλιά δεν έβλεπαν σε ποιό δίκτυ θανάτου βρίσκεται η ανθρώπινη ζωή, όπως βλέπουμε εμείς σήμερα. Δεν γνώριζαν, ότι είναι σκλάβοι αόρατων δημίων, που υπήρχαν γύρω από αυτούς, όπως εμείς σήμερα το ξέρουμε. Γι’ αυτό το λόγο η ζωή τους ήταν πιό ελεύθερη, πιό αμέριμνη και πιό γλυκιά από τη δική μας ζωή».
Έτσι μιλάει ο απλός επιστήμονας και προσπαθεί να βρει παρηγοριά σε κόσμους αντίθετους ως προς το μέγεθος από τους αόρατους κόσμους των μικροβίων. Παρατηρεί τα αστέρια μέσω του τηλεσκόπιου, θαυμάζει την αρμονική τους διάταξη και την ομοιόμορφη κίνησή τους. Το τηλεσκόπιο του αποκαλύπτει τόσους πολυάριθμους κόσμους αστεριών, που το μυαλό του θολώνει και η καρδιά του τρέμει.
Το μυαλό το αρχίζει να θολώνει, σαν βλέπει ότι ανακαλύπτει συνεχώς νέα σμήνη αστεριών, και ότι πουθενά δεν υπάρχει τέλος. Η καρδιά του επιστήμονα ξεκινά να τρέμει, όταν σ’ αυτήν την απεραντοσύνη των αριθμών και την απεραντοσύνη του χώρου, όταν σ’ αυτές τις αναλογίες χωρίς τέλος σκεφτεί πόσο μικρός είναι ο πλανήτης μας. Ο πλανήτης μας, που με δυσκολία φαίνεται από λίγα κοντινά αστέρια ενώ από δισεκατομμύρια άλλα δεν φαίνεται εντελώς. Ο επιστήμονας τότε απομακρύνεται από το τηλεσκόπιό του, πιάνει με τα χέρια του το κεφάλι και λέει: «Τι είναι η γη μας; Τι είναι ο άνθρωπος στη γη; Η γη μας είναι ένα τίποτε και ο άνθρωπος πάνω στη γη είναι λιγότερο από το τίποτε. Ευτυχισμένοι εκείνοι, που έζησαν πριν και δεν γνώριζαν αυτά που ξέρω εγώ και πίστευαν αυτό που εγώ δεν μπορώ να πιστέψω. Εκείνοι πίστευαν ότι η γη είναι το κέντρο του κόσμου γύρω από την οποία όλα τα ουράνια σώματα περιστρέφονται.
Εκείνοι ήταν ευτυχισμένοι, επειδή πίστεψαν ότι σ’ αυτό το σύμπαν μετά τον Θεό, σημαντικός είναι ο άνθρωπος. Πώς σήμερα μπορώ να είμαι ευτυχισμένος εγώ, που είχα την ατυχία να μάθω, πως η γη μας σε σύγκριση με άλλους κόσμους είναι ένα τίποτε, και πως ο βασιλιάς της γης ο άνθρωπος είναι κάτι πιό λίγο από το τίποτε, και ότι ανάμεσα στον Θεό και στον άνθρωπο υπάρχει μία απροσπέλαστη απόσταση; Όχι, πως μπορώ να είμαι ευτυχισμένος και πως μπορώ να ζήσω γενικώς έστω ένα λεπτό μετά από αυτήν την γνώση;»
Έτσι σκέφτεται και μιλάει ο συνηθισμένος επιστήμονας. Ήρωας όμως είναι ο επιστήμονας, που έχει όλες αυτές τις σκοτεινές σκέψεις αλλά δε τις δίνει σημασία. Ήρωας είναι ο επιστήμονας, που κατεβαίνει λόγω των σκοτεινών σκέψεών του στον Άδη και βρίσκει την δύναμη να βγει στο φως. Ο ήρωας επιστήμονας σκέφτεται και μιλάει ως εξής:
«Ο άνθρωπος πράγματι σήμερα αισθάνεται διαφορετικά απ’ ότι πριν. Κάποτε ο άνθρωπος ένιωθε πιό σταθερό το έδαφος κάτω από τα πόδια του, επειδή θεωρούσε τη γη ως ένα μεγάλο και ακίνητο σώμα και επειδή δεν είχε δει τόσους μικροκόσμους γύρω του, οι οποίοι οπλίζονται εναντίον του. Δεν ήξερε για τους τόσους αμέτρητους λαμπερούς κόσμους του σύμπαντος, που με το μέγεθός τους και με την λαμπρότητά τους ρίχνουν την γη στη σκιά, μηδενίζοντας την αξία της από μηδέν. Κάποτε ο άνθρωπος στεκόταν με σιγουριά σ’ αυτή τη γη και φανταζόταν τον ουρανό σαν ένα μπλε ύφασμα, κεντημένο με χρυσό. Εμείς αυτή την ποίησή του την αρνηθήκαμε, τοποθετήσαμε την γη σε μιά επικίνδυνη κίνηση και ξεσχίσαμε πάνω από τα κεφάλια μας το γαλάζιο ύφασμα το κεντημένο με χρυσό. Μετακινήσαμε τα σύνορα του ουρανού μέχρι το άπειρο. Βρήκαμε απεριόριστους μεγάλους κόσμους πάνω από εμάς. Και έτσι βρεθήκαμε ανάμεσα σε δύο άπειρους κόσμους. Οι πρόγονοί μας ήταν σαν τους ψαράδες, που ταξιδεύοντας ση μέση ενός ποταμιού, έβλεπαν και τις δύο όχθες. Εμείς είμαστε σαν τους ψαράδες, που ταξιδεύοντας στο πέλαγος της θάλασσας δεν βλέπουμε ούτε από την μιά ούτε από την άλλη ακτή».
Πραγματικά, σήμερα είναι πιό δύσκολο από παλιά για τον επιστήμονα να είναι ήρωας, όπως είναι πιό δύσκολο να πλέει κανείς στο πέλαγος παρά στο ποτάμι. Ο επιστήμονας της παλιάς εποχής δεν είναι στη σύγχρονη εποχή ήρωας των γνώσεων. Η σύγχρονη επιστήμη απέδειξε με στοιχεία, ότι αυτός ο κόσμος κυβερνιέται με τέλεια τάξη. Οι παλαιότεροι επιστήμονες περισσότερο ονειρεύονταν και φαντάζονταν παρά ήξεραν.
Οι σύγχρονοι επιστήμονες αντιλαμβάνονται την αρμονία αυτου του κόσμου και την αποδεικνύουν με στοιχεία. Η επιστήμη στο παρελθόν, άφηνε περιθώριο όσον αφορά την ερμηνεία των φυσικών φαινομένων στον παράγοντα τύχη, κάτι που δεν το κάνει η σύγχρονη επιστήμη.
Η σύγχρονη επιστήμη από την μιά πλευρά μειώνει τον άνθρωπο, παρουσιάζοντάς του το κολοσσιαίο πανόραμα του κόσμου του σύμπαντος. Σε σχέση με αυτόν τόν κόσμο, ο άνθρωπος είναι μιά ασήμαντη ποσότητα. Επίσης παρουσιάζει στον άνθρωπο ένα φρικτό ιστό δολοπλοκιών, τον οποίο πλέκουν οι μικροί αόρατοι κόσμοι των μικροβίων ενάντια στη ζωή του.
Από την άλλη όμως πλευρά, η σύγχρονη επιστήμη, αποδεικνύει ταυτόχρονα και το μεγαλείο του ανθρώπου. Το γεγονός, ότι ο άνθρωπος κατάφερε να μάθει ότι η γη είναι στρογγυλή, και ότι γυρίζει γύρω από τον ήλιο, όπως και το γεγονός ότι ο άνθρωπος κατάφερε να μεγεθύνει τα μάτια του και να δει εκείνο, που με το απλό μάτι δεν φαίνεται, αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος δεν είναι τόσο ανεύθυνο ον, όπως τον θεωρούν οι απαισιόδοξοι, Δεν είναι αλήθεια πως η σύγχρονη Βιολογία και η σύγχρονη Αστρονομία φωτίζουν τον νου μας και συνθλίβουν και την καρδιά μας. Όποιος καταλαβαίνει σωστά αυτές τις δύο επιστήμες, που αποτελούν την μέγιστη περηφάνια του ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή, αυτός θα αισθανθεί χαρά και όχι λύπη, θα είναι αισιόδοξος και όχι απαισιόδοξος. Επειδή η βιολογία και η αστρονομία δεν συνθλίβουν την καρδιά, εκείνου που καλά τις γνωρίζει, αντίθετα του λένε: έχε θάρρος στην καρδιά! Η βιολογία και η αστρονομία πλάτυναν το όραμα του ανθρώπου. Η βιολογία έδειξε στον άνθρωπο, ότι η ζωή αυτή είναι μία συνεχής πάλη, είναι ζωή ηρωισμού. Η αστρονομία του έδειξε πως σ’ αυτό το σύμπαν δεν υπάρχουν πιό όμορφα, πιό τέλεια όντα, απ’ αυτόν.
Γιατί λοιπόν να προσφέρει στον άνθρωπο λύπη η γνώση πως η ζωή αυτή είναι μία συνεχής πάλη; Γιατί να προσφέρει σον άνθρωπο λύπη η γνώση ότι στο σύμπαν δεν υπάρχει πιό τέλειο ον απ’ αυτόν; Όχι, αυτό πρέπει να του φέρνει χαρά και να του ενισχύει την ελπίδα και την θέληση.
Έτσι σκέφτεται και μιλάει στην εποχή μας ο ήρωας-επιστήμονας.
Αλλά ήρωας της εποχής μας δεν είναι μόνο ο επιστήμονας. Υπάρχουν καί πολιτικοί, που είναι ήρωες. Οι πολιτικοί στην εποχή μας συνήθως χάνουν το κουράγιο τους. Από τον πολιτικό όμως που είναι ήρωας δεν μπορεί τίποτε να του κλέψει το κουράγιο. Οι μη ήρωες –πολιτικοί συνήθως, σκέφτονται με τον εξής τρόπο:
Στο παρελθόν μπορούσαν οι πολιτικοί να εξασκήσουν μία λογική πολιτική, επειδή τότε οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων ήταν πιό συγκεκριμένες. Κάθε άνθρωπος ήταν πολύ περισσότερο πειθαρχημένος και αισθανόταν πολίτης μιάς χώρας και μέλος ενός λαού. Οι παλιοί πολιτικοί καλούσαν τους ανθρώπους πολίτες ή πατριώτες ή αδερφούς και οι άνθρωποι ανταποκρίνονταν στο κάλεσμά του, δέχονταν την θέλησή του. Σε ποιούς ο σύγχρονος πολιτικός να απευθυνθεί; Στους πολίτες; Προσέξτε, σήμερα δεν υπάρχουν πολίτες μιάς χώρας, -υπάρχουν μόνο πολίτες αυτου ή του άλλου κόμματος, και στους πολίτες του ενός κόμματος ο πολιτικός του αντιθέτου κόμματος δεν μπορεί να ασκήσει κάποια επίδραση. Οι δοξασμένοι ρήτορες στην Ρώμη και στήν Αθήνα, μπορούσαν με μία ομιλία τους, να εξομαλύνουν όλες τις κομματικές διαφορές ανάμεσα στους πολίτες, να χτίσουν γέφυρες στην άβυσσο που τους χώριζε, να ενώσουν τις σκέψεις τους, να θερμάνουν την καρδιά τους ώστε να συντονιστούν και να ενεργήσουν σωστά και μαζί. Σήμερα τέτοια επιτυχία είναι αδύνατη ακόμη και για τους καλύτερους ρήτορες. Σήμερα ακόμη και αν όλοι οι δοξασμένοι Έλληνες και Ρωμαίοι ρήτορες σηκωνόντουσαν από τους τάφους τους και προσπαθούσαν σε οποιαδήποτε βουλή στην Ευρώπη, με τα λόγια τους να εξομαλύνουν τις κομματικές διαφορές ανάμεσα στους πολίτες, να χτίσουν γέφυρες στην άβυσσο που τους χωρίζει, και γεμίζει την καρδιά τους με αμοιβαίο μίσος, δεν θα κατάφεραν τίποτες. Οι οπαδοί των κομμάτων θα θαύμαζαν αληθινά την ευφράδειά τους, θα τους χειροκροτούσαν ευγενικά, θα τους σεβόντουσαν, αλλά, όταν θα ερχόταν η ώρα της ψήφου δεν θα τους έδιναν σημασία. Ακόμη και αν μιλούσε ο Δημοσθένης, ακόμη και αν μιλούσε ο Κικέρωνας, αυτοί θα ζητούσαν την γνώμη των αρχηγών και των κομμάτων τους. Στην βουλή κάθε κόμμα κτίζει από ένα μικρό και σκοτεινό καλύβι, το οποίο ασταμάτητα στηρίζει και επιδιορθώνει. Αυτό το καλύβι αγαπά και στηρίζει και όχι ολόκληρη την βουλή. Προσέξτε, στη Βουλή στάζει η στέγη γιατί είναι χαλασμένη, θα φώναζαν σήμερα ο Δημοσθένης και ο Κικέρων στους πολιτικούς μας. Και ο καθένας από το δικό του καλύβι θ απαντούσε: Το καλύβι μας έχει μπαλώματα, και σ’ αυτό δεν στάζει, έξω απ’ αυτό ας βρέχει όσο θέλει.
Σε τι λοιπόν να βασιστεί ο σύγχρονος πολιτικός; Στον πατριωτισμό; Προσέξτε, ο δολοφονημένος πολιτικός Στολίπιν, επικαλούνταν τον πατριωτισμό, αποτελώντας όμως πρώτα ο ίδιος παράδειγμα πατριωτισμού για όλους. Όταν ένας ολόκληρος λαός από τα Καρπάθια όρη μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό και από τη Βόρεια παγωμένη θάλασσα μέχρι την Μαύρη θάλασσα, όχι μόνον ένας ολόκληρος λαός αλλά, όταν σχεδόν μιά ολόκληρη ανθρωπότητα με εκατό πενήντα εκατομμύρια κατοίκους, κοιμόταν την νύκτα, ο Στολίπιν με ανοικτή λάμπα μέσα στην ησυχία της νύχτας στενοχωριόταν, και αναρωτιόταν πως να κάνει αυτόν τον λαό, αυτή την ανθρωπότητα ευτυχισμένη. Και αντί να του ξεπληρώσουν το ενδιαφέρον του με ενδιαφέρον, το καλό του με καλό, την αγάπη του με αγάπη, τον ξεπλήρωσαν με μολύβι από όπλο. Όταν ο Στολίπιν σκεφτόταν πως να χτίσει την ευτυχία του ρωσικού λαού, ενθουσιώδεις σκοταδιστές σκεφτόταν πως να σκοτώσουν τον Στολίπιν και να γκρεμίσουν όλα όσα έχτισε. Ένα βράδυ, όταν αυτός ο πεφωτισμένος πολιτικός βρήκε την ευκαιρία να ψυχαγωγηθεί στο θέατρο, τον αναγνώρισε ένας από τους εκατό πενήντα εκατομμύρια ανθρώπους, για την ευτυχία του οποίου ο Στολίπιν τόσο ενδιαφερόταν. Τον αναγνώρισε, τον στόχευσε σαν να ήταν άγριο θηρίο, τον πυροβόλησε. Το μολύβι διαπέρασε το στήθος του υπουργοὐ, του έσκισε το συκώτι και του έκοψε τα νεύρα. Ο Στολίπιν κοιτάζοντας το πλήθος του λαού γύρω του, ειρωνικά χαμογέλασε και έπεσε στο πάτωμα. Μετά από λίγη ώρα χαιρετώντας τον Αυτοκράτορα και την Ρωσία ξεψύχησε.
Σε τι λοιπόν να βασιστεί ο πολιτικός σήμερα;
Στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Στην ανθρώπινη συνείδηση; Στην φιλανθρωπία; Στην αδελφοσύνη; Στην ηθική; Προσέξτε, όλα αυτά σήμερα είναι υπό αμφισβήτηση. Όλες οι ιδέες του παρελθόντος, που κάποτε ήταν η βάση του κοινωνικού μας συστήματος και της ζωής μας, σήμερα αποτελούν ιδέες αμφισβητούμενες και απαξιωμένες. Κάποτε υπήρχαν έννοιες, αδιαμφισβήτητες, -σήμερα δεν υπάρχουν. Κάποτε υπήρχαν αυθεντίες, οι οποίες στα μάτια όλων ήταν και έπρεπε να είναι αυθεντίες- σήμερα αυτό δεν ισχύει. Κάποτε ούτε οι ανόητοι δεν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την αξία της πίστης, την αξία της ηθικής, την αξία του στρατου και την αξία της υπακοής στον κυβερνήτη. Όλοι πίστευαν πως είναι απαραίτητα για το κράτος. Σήμερα αυτά τα αμφισβητούν και εκείνοι που δεν είναι ανόητοι. Κάποτε η κοινωνική ζωή στηριζόταν στο ιερό μυστήριο του γάμου και στην αγωγή που έπαιρναν τα παιδιά στο σπίτι. Σήμερα ο γάμος έχασε το άγιο φωτοστέφανό του και απέκτησε οργιαστικό χαρακτήρα, η αγωγή που έπαιρνε το παιδί στο σπίτι του σήμερα έχει καταλήξει να είναι μόνο διατροφή, ντύσιμο, και μέριμνα να οδηγήσει κανείς το παιδί του στο σχολείο. Κάποτε οι πολιτικοί του κράτους μπορούσαν να εμπιστευθούν τα σχολεία, ότι αυτά θα δώσουν την απαραίτητη αγωγή στους πολίτες, ώστε να πλάσουν ενuουσιώδεις ανθρώπους, με δυνατό χαρακτήρα. Σήμερα τα σχολεία έπαψαν να είναι ιδρύματα αγωγής και έγιναν ιδρύματα εκφυλισμού, λόγω γης υπερφόρτωσης της νεολαίας με υπερβολική και ποικίλη γνώση. Η αγωγή των παιδιών σήμερα είναι παραμελημένη. Η οικογένεια και το σχολείο δεν προσφέρουν στο παιδί αγωγή. Η οικογένεια μόνον ταΐζει και ντύνει το παιδί, και το σχολείο γεμίζει το μυαλό το παιδιού με γνώσεις. Η οικογένεια γεμίζει το στομάχι του παιδιού, και το σχολείο γεμίζει το κεφάλι. Την καρδιά του δεν την γεμίζει κανείς, εκτός από το ίδιο το παιδί και τον δρόμο. Για την καρδιά και για το χαρακτήρα του το παιδί πρέπει μόνο του να φροντίζει, αν δεν το προλάβει ο «δρόμος».
Σ’ ένα παραμελημένο χωράφι δεν μπορεί ο σύγχρονος πολιτικός να χτίσει μία λογική πολιτική. Ασκώντας μία τέτοια χαοτική και μπερδεμένη πολιτική, είναι φυσικό ο σύγχρονος πολιτικός να μην μπορεί να είναι εμπνευσμένος και ενθουσιασμένος.
Έτσι τελειώνουν τα παράπονά τους για την εποχή μας οι σύγχρονοι πολιτικοί. Ο ήρωας όμως πολιτικός βλέπει και τη φωτεινή πλευρά της εποχής μας και λέει:
Η κοινωνική ζωή σήμερα είναι πιό περίπλοκη και γι’ αυτό το λόγο είναι δύσκολο να ασκηθεί μία λογική πολιτική. Ο πολιτικός της εποχής μας πρέπει να έχει πολύ περισσότερη λογική από τον πολιτικό των παλαιότερων εποχών. Επειδή ο πολιτικός των παλαιότερων εποχών κατάφερνε να κυβερνά μόνον με την φυσική του δύναμη και με λίγη λογική. Η διακυβέρνηση με φυσική δύναμη ήταν αναγκαία και επαρκής, την εποχή που η ανθρωπότητα βρισκόταν στην παιδική ηλικία. Η ανθρωπότητα όμως σήμερα είναι πιό εξελιγμένη και κάθε άνθρωπος ζητάει από το πολιτικό να του επεξηγήσει την πολιτική του. Επίσης, ο πολιτικός πρέπει να έχει μεγαλύτερα ιδανικά από τους άλλους, πρέπει να είναι ιδεαλιστής. Πρέπει να πιστεύει σ’ αυτά τα ιδανικά, πρέπει να πιστεύει στην εποχή του, στην ανθρωπότητα, στο λαό του, και στον εαυτό του.
Ο απαισιόδοξος πολιτικός είναι τυφλός αρχηγός των τυφλών. Αντίθετα, ο αισιόδοξος πολιτικός είναι ο άνθρωπος που βλέπει πιό μακριά από τους άλλους ανθρώπους. Αυτός βλέπει που πηγαίνει η εποχή μας. Αντιλαμβάνεται τα μυστικά της ιστορίας, ανοίγει την πόρτα του τούνελ και αντικρίζει το φως. Αν όμως βλέπει πως στην εποχή μας υπάρχουν μόνο το χάρος, η απειθαρχία, η βεβήλωση όλων των ιερών, η άρνηση και η κατεδάφιση όλων όσων πρέπει να υπάρχουν, τότε δεν θα μπορέσει να κυβερνήσει σωστά, γιατί η εποχή μας πραγματικά, έχει άσχημες πληγές. Ο οργανισμός όμως της ανθρωπότητας έγινε σήμερα πολύ μεγαλύτερος, και είναι σε θέση να αντέξει αυτές τις πηγές. Η γενιάς μας σέρνει μαζί της πολύ σαπίλα, αλλά αυτή η σαπίλα είναι αναγκαία και απαραίτητη, για να βλαστάνει από εκείνη στο μέλλον κάποιο χρήσιμο και όμορφο φυτό!
Ο υγιής πολιτικός θα βρει ακόμη και σήμερα αρκετά στοιχεία στον λαό του, πάνω στα οποία θα μπορέσει να χτίσει μία υγιή πολιτική. Ο πολιτικός πρέπει ηρωικά να υποστηρίξει εκείνο που είναι υγειές και καλό στον λαό του, εναντίον εκείνου που είναι άρρωστο και κακό. Ακόμη και αν δολοφονηθεί, ασκώντας το καθήκον του, όπως σκοτώθηκε ο Στολίπιν, δεν θα ζημιωθεί ούτε αυτός ούτε ο λαός τους. Επειδή ο ηρωικός θάνατος για κάτι καλό, εξασφαλίζει την νίκη των ιδανικών εκείνων, για τα οποία κάποιος σκοτώνεται.
Έτσι σκέφτεται και μιλάει ο ήρωας πολιτικός στην εποχή μας. Αλλά ήρωας της εποχής μας, είναι και ο ήρωας- γονέας. Μιλάει στον εαυτό του και λέει: εγώ ολοκλήρωσα μία φυσική υποχρέωση, όταν έγινα γονέας, και γι’ αυτό χαίρομαι. Αυτή η χαρά μου δίνει φως στο σκοτάδι της ζωής όπως το αστέρι φωτίζει ανάμεσα στα σύννεφα. Η χαρά μου όμως σκοτεινιάζει με διάφορα. Ένα σκοτεινό σύννεφο στον ορίζοντα μού έρχεται από το γεγονός ότι δεν μπορώ να κερδίσω τόσο όσο χρειάζεται για τους γιούς μου. Εγώ προσωπικά δεν χρειάζομαι τίποτε. Βλέπω τον χρυσαφένιο ήλιο που ανατέλλει και είμαι χορτάτος από το χρυσό.
Αλλά δεν έχω αρκετό χρυσό, ώστε να μορφώσω τα παιδιά μου όπως θέλω, να τους ντύσω και να τους ταΐσω όπως πρέπει. Άλλο μαύρο σύννεφο στην ζωή μου είναι ότι έχω μία κόρη ώριμη για γάμο, που δεν μπορεί να παντρευτεί. Δεν μπορεί να παντρευτεί, επειδή έχει κάτι που δεν χρειάζεται και δεν έχει κάτι που ζητάνε. Δεν είναι τόσο όμορφη και δεν έχει προίκα για γάμο. Άλλο μαύρο σύννεφο υπάρχει, επειδή τα παιδιά μου δεν με σέβονται, με περιφρονούν και με κοροϊδεύουν και με καταριούνται. Για ποιό λόγο μας γέννησες; Λένε τα παιδιά μου, αφού ήξερες, ότι δεν μπορεί να μας ντύσεις, να μας ταΐσεις, να μας μορφώσει και να μας παντρέψεις; Για ποιό λόγο μας γέννησες άρρωστους καί άσχημους; Δεν θα ήταν καλύτερα να μην είχαμε γεννηθεί, από το να μας ειρωνεύεται ο κόσμος; Άλλο μαύρο σύννεφο είναι και η γυναίκα μου, που συνωμοτεί με τα παιδιά εναντίον μου. Γιά όλες τις κακίες του κόσμου κατηγορεί εμένα και με παρουσιάζει στα παιδιά σαν ένα απελπισμένο, αμαρτωλό άνθρωπο. Αυτό είναι το τέταρτο σύννεφο. Και εγώ βαδίζω κάτω από αυτά τα σύννεφα και ψάχνω ένα φωτεινό αστέρι ανάμεσά τους. Γύρω από μένα περπατάνε πολλοί άνθρωποι, που είναι φορτωμένοι με το ίδιο βάρος, παραπονιούνται για την ίδια μοίρα, αναστενάζουν, κλαίνε, αναθεματίζουν τους γονείς τους με τον ίδιο τρόπο, που και τα παιδιά τους αναθεματίζουν αυτούς. Ακούγοντας το κλάμα, τους αναστεναγμούς, την βαριά ανάσα των ανθρώπων γύρω μου, αισθάνομαι ότι η δύναμή μου μεγαλώνει και η καρδιά μου παίρνει θάρρος. Ξεκινώ να παρηγορώ και να ενθαρρύνω τους ανθρώπους γύρω μου. Νιώθω χαρά από το γεγονός ότι μπορώ να ενθαρρύνω και να παρηγορώ άλλους ανθρώπους, παρόλο που είμαι φορτωμένος με την ίδια ατυχία όπως και αυτοί. Χαίρομαι διπλάσια, επειδή είμαι σε θέση να αντέξω την ατυχία μου και να μην την λέω σε κανέναν. Χαίρομαι τριπλάσια, επειδή οι άνθρωποι, που δεν γνωρίζουν την κατάστασή μου, με θεωρούν ευτυχισμένο άνθρωπο. Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχισμένο, επειδή, μπορώ να αντέξω την ατυχία μου πιό γενναία από τους άλλους ανθρώπους. Ζω μέρα και νύκτα κάτω από τα σύννεφά μου και εργάζομαι για τα παιδιά μου. Όσο περισσότερο τα παιδιά μου με περιφρονούν τόσο περισσότερο τα αγαπάω! Και όταν η ανύπαντρη κόρη μου με αναθεματίζει, εγώ την ευλογώ και προσεύχομαι στον Θεό για το καλό της. Αυτή είναι για μένα το αστέρι, το οποίο λάμπει μέσα στα σύννεφα, παρόλο που με καταριέται!
Έτσι μιλάει ο ήρωας- γονέας.
Ήρωας στην εποχή μας είναι και ο άνθρωπος που είναι ελεήμων, αυτός που κάνει αγαθοεργίες. Οι υπόλοιποι άνθρωποι συνήθως κάνουν μικρά έργα και συνεισφέρουν από το περίσευμά τους. Ο άνθρωπος όμως που είναι ο ήρωας –ελεήμων κάνει μεγάλα καλά και συνεισφέρει τα πάντα, όταν υπάρχει ανάγκη. Ο ελεήμων προσφέρει ακόμη και τα τελευταία του χρήματα.
Οι υπόλοιποι άνθρωποι όταν πράττουν μικρά καλά νιώθουν τύψεις. «Ποιός θα μας πει ευχαριστώ γι’ αυτά;» -Αναρωτιούνται. Στον ήρωα δεν έρχεται στο νου ποτέ αυτή ερώτηση, και ποτέ δεν μετανιώνει για το καλό που έκανε. Δεν μετανιώνει για το καλό που έκανε, ακόμη και τότε που το καλό του επιστρέφει με κακό. Πιστεύει ότι υπάρχει απόλυτη «αντιστάθμιση σ’ αυτόν τον κόσμο, στον οποίο κανένα καλό δεν μπορεί να μείνει για πάντα αβράβευτο και κανένα κακό δεν μπορεί να μείνει για πάντα ατιμώρητο. Το βραβείο και η τιμωρία μπορεί να αργήσουν σ’ αυτόν τόν κόσμο, αλλά δεν μπορούν ποτέ να λείψουν, επειδή ο κόσμος θα καταστρεφόταν αν θα συνέβαινε το αντίθετο! Ο ήρωας έχει διεισδύσει σ’ αυτό το μυστικό της ζωής, και γι’ αυτόν τόν λόγο, όταν αυτός κάνει κάποιο καλό, ποτέ δεν αναρωτιέται: «Ποιός θα μου πει ευχαριστώ γι’ αυτό», όπως αναρωτιέται ο απλός άνθρωπος.
Ο ήρωας ελεήμων είναι αυτός, που βοηθάει εκείνους που ζουν με φόβο, και τους εμπνέει με θάρρος στην καρδιά τους με το παράδειγμά του.
Επίσης ο ήρωας ο ελεήμων είναι πατέρας για τα ορφανά παιδιά και αποτελεί καλό παράδειγμα για τα «απολωλότα» πρόβατα, επειδή τους γυρίζει στο σωστό δρόμο.
Ο ελεήμων ήρωας της εποχής μας είναι ευεργέτης των ασήμαντων και άρρωστων ανθρώπων, των αμαρτωλών και των καταφρονημένων, επειδή τους βεβαιώνει ότι και αυτοί δεν είναι άχρηστοι και περιττοί σ’ αυτόν τόν κόσμο.
Ο ελεήμων ήρωας της εποχής μας ευεργετεί αυτους που δεν ξέρουν γράμματα και θυσιάζει τον εαυτό του και τη περιουσία του για να μορφωθούν.
Ο ελεήμων ήρωας της εποχής μας ευεργετεί τον λαό του, επειδή πιστεύει πως, όταν θυσιάσει τον εαυτό του για τον λαό του, δεν θα χάσει τίποτε, αντίθετα θα ζήσει σ’ ένα ανώτερο και σημαντικότερο κόσμο.
Ο ελεήμων ήρωας της εποχής μας είναι ευεργέτης και όλης της ανθρωπότητας επειδή πιστεύει ότι η ανθρωπότητα είναι ένα μεγάλο σώμα και μία μεγάλη ψυχή, που περιλαμβάνει μέσα της και το δικό του σώμα κα τη δική του μικρή ψυχή. Πιστεύει πως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αδικηθεί ευεργετώντας την ανθρωπότητα, και όπως μιά σταγόνα νερού δεν μπορεί να χαθεί, είτε είναι στο μικρό ρυάκι, είτε βυθιστεί στον ωκεανό, είτε εξατμιστεί τον αέρα, έτσι και αυτός ανήκοντας στην ανθρωπότητα, πράττοντας κάτι καλό για αυτήν, πράττει κάτι καλό και για τον εαυτό του.
Ήρωας της εποχής μας εκτός από τον ήρωα επιστήμονα, τον ήρωα πολιτικό, τον ήρωα γονέα και τον ήρωα που ελεεί τους άλλους είναι και ο άνθρωπος που μπορεί να νικήσει τον εαυτό του. Η αυτοκυριαρχία του είναι ο ηρωισμός τους. Ο άνθρωπος αυτός καταφέρνει να δαμάσει και να καλλιεργήσει πρώτα τον εαυτό του και στη συνέχεια αρχίζει να δαμάζει και να καλλιεργεί τους άλλους ανθρώπους.
Ο ήρωας αυτός δεν συζητά για το φως, ο ίδιος φωτίζει. Δεν παραπονιέται για την έλλειψη αλατιού και νοστιμιάς της ζωής γιατί ο ίδιος είναι το αλάτι της ζωής. Δεν σαλπίζει με τις τρομπέτες, όταν σκοπεύει να κάνει κάτι, απλά το κάνει.
Οι άνθρωποι που είναι τεμπέληδες, στέκονται δίπλα του με σταυρωμένα χέρια και ανοικτό στόμα και κριτικάρουν την δουλειά του, αλλά αυτό λίγο τον ενδιαφέρει. Λίγο τον αφορά η αρνητική ή θετική κριτική τους. Αυτός γνωρίζει πολύ καλά και έχει επίγνωση της αξίας της δουλειάς του, εργάζεται και σιωπά. Από μόνος του είναι ένα ολοκληρωμένο έργο.
Ο μαθητευόμενος γλύπτης καυχιέται σ’ όλους για το τι θα φτιάξει από το γύψο, ο αληθινός όμως γλύπτης δεν καυχιέται, απλά δείχνει στον κόσμο το ολοκληρωμένο άγαλμα και σιωπά. Ο ήρωας δεν είναι μαθητευόμενος γλύπτης, αλλά ο έμπειρος γλύπτης. Το άγαλμά του είναι ο χαρακτήρας του. Δεν καυχιέται, δημιουργεί. Αποδεικνύει καθημερινά και με κάθε τρόπο στην δύναμη του χαρακτήρα του. Όταν κάποιος πνίγεται και οι υπόλοιποι άνθρωποι στέκονται στην ακτή και αναρωτιούνται ποιός θα βοηθήσει τον πνιγμένο, αυτός δεν αναρωτιέται, αλλά μπαίνει στην θάλασσα και τον σώζει.
Ο άνθρωπος αυτός είναι πάντα αισιόδοξος, δηλαδή αυτός είναι πάντα αυτό που είναι πιό δύσκολο να είσαι σ’ αυτόν τόν κόσμο, να είσαι αισιόδοξος. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν την ζωή απαισιόδοξα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βλέπουν την ζωή, ούτε με πίστη, ούτε με ελπίδα, ούτε με αγάπη.
Από τους εκατό ανθρώπους που συναντάμε καθημερινά, σπάνια να βρεθεί ένας, ο οποίος θα βλέπει την ζωή αισιόδοξα. Όλοι παραπονιούνται, κλαψουρίζουν, βλασφημούν, και διαμαρτύρονται για την ζωή τους. Πολλοί είναι εχθροί του Θεού και των ανθρώπων και όλοι σχεδόν ασκούν κριτική, παραπονιούνται για την μοίρα τους. Η απαισιοδοξία και η μισανθρωπία είναι αρρώστιες από τις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι πάντα υποφέρουν. Ο ήρωας δεν κολλάει αυτές τις αρρώστιες. Έχει φυλακτό, το οποίο τον προστατεύει από αυτές τις μεταδοτικές ασθένειες. Το φυλακτό του είναι η πίστη του στο μεγάλο Πνεύμα του σύμπαντος, το οποίο όλα τα οδηγεί προς το καλό. Από την πίστη του προέρχεται και η εμπιστοσύνη του στη ζωή. Ο ήρωας είναι έτοιμος να δεχτεί από την ζωή με εμπιστοσύνη όλα εκείνα που θα του προσφέρει, είτε αυτό είναι χαρά ή ανοχή, ή τέρψη ή πόνο.
Μα πού βρίσκεται ο τέτοιου είδους ήρωας στην εποχή μας; -Θα αναρωτηθείτε αγαπητοί αδελφοί. Δείξε μας που βρίσκεται; θα πείτε. Δεν μπορώ να σας τον δείξω, επειδή αυτός δεν φαίνεται από κοντά. Αυτόν θα μπορέσει να τον δει μόνον το μέλλον. Σε σαράντα, πενήντα χρόνια, όλοι εμείς που είμαστε σήμερα εδώ, θα είμαστε νεκροί και θα βρισκόμαστε στο μουσείο του παρελθόντος όπως τα πέτρινα αγάλματα στέκονται στα μουσεία μας. Θα στεκόμαστε και θα σιωπούμε ωραία ντυμένοι μπροστά στους δικαστές μας, δηλαδή μπροστά στους απογόνους μας! Οι απόγονοί μας θα μας παρατηρούν από μακριά και θα βλέπουν μόνον τις ηρωικές φιγούρες που υπάρχουν ανάμεσά τους. Όλες οι υπόλοιπες φιγούρες θα είναι αόρατες στα μάτια τους.
Αλλά αν εμείς δεν μπορούμε να δούμε τον ήρωα ανάμεσά μας, ο ήρωας βλέπει τον εαυτό του. Γνωρίζει τον εαυτό του και γνωρίζει και τους άλλους ανθρώπους, τον συγκρίνει μ’ αυτους και καταλαβαίνει πως ο ίδιος είναι ήρωας. Καταλαβαίνει, ότι είναι ένας από εκείνους τους σπάνιους ανθρώπους, οι οποίοι σ’ αυτή την κοιλάδα των δακρύων της ζωής μας μπορούν να είναι αισιόδοξοι. Είναι ένας από εκείνος τους σπάνιους ανθρώπους, που στέκονται στο νεκροταφείο, περικυκλωμένοι από τους σκελετους των ανθρώπων, και λένε: Αυτό είναι χωράφι του ζώντος Θεού. Είναι από εκείνους, που δεν φοβούνται να περάσουν την νύχτα τους στο νεκροταφείο ανάμεσα στους νεκρούς. Είναι από εκείνους, που δεν πιστεύουν στους νεκρούς, από εκείνους, για τους οποίους ο θάνατος είναι παραμύθι.
Αν με ρωτάτε, που είναι ο αυτός ο ήρωας της εποχής μας, θα σας πω, αγαπητοί μου αδερφοί. Κοιτάξτε προσεκτικά ο καθένας τον εαυτό του, μήπως βρίσκεται μέσα σας. Κοιτάξτε, κανένας από εσάς δεν γνωρίζει τόσο βαθειά τον εαυτό σας. Μόνον εσείς οι ίδιοι γνωρίζετε τον εαυτό σας. Μόνον το πνεύμα που βρίσκεται στον άνθρωπο τον γνωρίζει!
Θα γίνει ήρωας, όποιος από εσάς θα αισθανθεί τον ρυθμό, με τον οποίο βαδίζει η ζωή στο παρόν.
Θα γίνει ήρωας, όποιος από εάς θα σεβαστεί και θα αγαπήσει την ζωή του παρόντος και του παρελθόντος, και δεν θα θελήσει να βρεθεί σ’ άλλο τόπο ούτε σ’ άλλη εποχή. Αντίθετα θα θέλει να βρίσκεται στο μέρος που βρίσκεται κάθε φορά.
Θα γίνει ήρωας, όποιος από εσάς δεν θα κλείσει τα μάτια του μπροστά στην επιστήμη, αντίθετα θα τα ανοίξει και θα νιώσει για τις επιτυχίες της επιστήμης χαρά και όχι λύπη.
Η επιστήμη θα του δυναμώσει την ελπίδα, θα του ανυψώσει την καρδιά, και δεν θα τον συνθλίψει.
Θα γίνει ήρωας, όποιος από εσάς σαν πολιτικός θα πιστέψει στο τυχερό αστέρι του λαού του. Θα κοιτάζει τον ουρανό του μέλλοντος και θα οδηγεί με σιγουριά το «πλοίο» του, στο οποίο όλοι εμείς είμαστε ταξιδιώτες.
Θα γίνει ήρωας όποιος από εσάς σαν γονέας θα θυσιαστεί για το καλό των παιδιών του, και σαν πολίτης θα θυσιαστεί για το καλό της χώρας του, και σαν άνθρωπος θα θυσιαστεί για το καλό ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Θα γίνει ήρωας όποιος από εσάς θα υπομένει, αλλά η υπομονή του δεν θα αποδυναμώνει ούτε την πίστη στου στον Θεό, ούτε την ελπίδα του για πιό φωτεινές μέρες, ούτε την αγάπη για την ζωή.
Θα γίνει ήρωας όποιος από εσάς είναι απλός εργάτης, σηκώνεται το πρωί στις πέντε η ώρα, φυλάει τα παιδιά του, τα σκεπάζει με την κουβέρτα, για να μην κυρώσουν και βιάζεται να φύγει στους μισοφωτισμένους δρόμους για το εργοστάσιο για την καθημερινή μονότονη εργασία του. Ο ίδιος, που πάνω στην βιασύνη του, προλαβαίνει να κοιτάξει στον αστερόεντα ουρανό από πάνω του και να πει: «μεγάλη και σιωπηλή οικουμένη που υπάρχεις γύρω μου, κοίταξε και εγώ κουβαλάω υπάκουα τον σταυρό μου, αυτόν που εσύ μου άφησες στον ώμο μου. Τον κουβαλάω αλλά δεν μου είναι βαρύς!».
Θα γίνει ηρωίδα η γυναίκα, η οποία θα λέει στον εαυτό της: «από τον χαρακτήρα του γιού μου, εξαρτάται η ευτυχία όλου του λαού μου, και ο χαρακτήρας του εξαρτάται από εμένα. Δηλαδή, η ευτυχία του λαού μου εξαρτάται από εμένα».
Είναι αρκετό, αγαπητοί αδερφοί μου, αν μπορέσετε να σπείρετε μέσα ένα σπόρο ηρωισμού και αν αποκτήσετε πίστη τόση όση είναι ο «κόκος σινάπεως». Αν θέσετε δίπλα σ’ αυτόν τόν σπόρο πίστης αυτόν τον σπόρο ηρωισμού, και βουνά θα μπορείτε να μετακινείτε. Και αν επιθυμείτε να γίνει η χώρα σας ευτυχισμένη αρκεί να αγωνιστείτε γι’ αυτό και να το πιστεύετε. Αν αγωνιστείτε και το πιστεύετε, θα γίνει.
Από το βιβλίο του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτσ: «ΟΜΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΑ». Τόμος Β’
Εκδόσις Ορθόδοξος Κυψέλη: Δεκέμβριος 2014.
Η/Υ επιμέλεια Αικατερίνας Κατσούρη.
