Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων της τουρκοκρατίας συνηγορούν για την ιστορική αλήθεια του κρυφού σχολειού; – Ιωάννου Ν. Παπαιωάννου.

Από την Ελληνική Νομαρχία έχεις πολλές ειδήσεις για τις συνθήκες ζωής των υποδούλων: «Η Οθωμανική διοίκησις είναι τυραννική. Οι νόμοι των είναι ατελείς, σκληροί και ολίγοι… Η Πρώτη διαταγή των νόμων των είναι να νομίζουν τους λόγους του τυράννου ως νόμους απαράβατους. Η αμάθειά των άκρα και γενική… Όσον μεν δια τας επιστήμας ή ξένας γλώσσας του = Τούρκου σουλτάνου είναι εμποδισμένη η σπουδή των από τους νόμους των… Κάθε φαμελίτης, όταν εβγαίνη από το οσπίτιόν του, δια να υπάγη εις την αγοράν, να θεωρήση τας υποθέσεις του νομίζει το ίδιον, ωσάν να επήγαινε εις τον πόλεμον, με το να μην είναι βέβαιος, αν πλέον επιστρέψη˙ όταν δε επιστρέφη δεν ημπορεί ούτε τότε να αισθανθή την γλυκύτητα της συναναστροφής των τέκνων του και των συγγενών του, φοβούμενος εις κάθε στιγμήν να ιδή το τέλος της ζωής του… Ο κώδιξ τιμωριών βραχύτατος… 3 τιμωρίας, την φυλακήν, το ράβδισμα και τον θάνατον, αι οποίαι είναι πάντοτε ενωμέναι με την χρηματικήν παιδείαν!». Ελληνική Νομαρχία, βιβλ. 3ο, σελ. 85, 86, 87, 88, και 89.
Οπωσδήποτε θα συμφωνούσες με την παρακάτω γνώμη: «Το να σχηματίσουμε σαφή αντίληψη για την οθωμανική πραγματικότητα δεν είναι απλή υπόθεση. Ακόμη και οι τούρκοι ιστορικοί ομολογούν τις σχετικές δυσκολίες, που οφείλονται κυρίως στο ότι τα πλουσιότατα τουρκικά αρχεία μένουν ανεξερεύνητα στο μεγαλύτερό τους μέρος… Αλλά και όταν δημοσιεύονται τα αρχεία τι γίνεται τότε που η πραγματικότητα έρχεται σε σαφή αντίθεση με το ταλαντευόμενο θεσμικό καθεστώς; Άλλα καθόριζαν οι κυβερνητικές διατιμήσεις και άλλα γίνονταν. Στη Θεσσαλία λ.χ. έπρεπε να είναι δέκα τσιφλίκια και ήταν είκοσι». Β. Κρεμμυδά, εισαγωγή στης ιστορία της νεοελληνικής κοινωνίας, σελ. 43. Και συνάγεις πως η έλλειψη γραπτής μαρτυρίας για απαγόρευση σχολείων των υποδούλων είναι σχετική, γιατί τα τουρκικά αρχεία «μένουν ανεξερεύνητα στο μεγαλύτερό τους μέρος». Και είναι δυνατόν να είναι αντιφατική ή επισφαλής, όταν τη δεχτείς τελεσίδικα πάλι, καθόσον η οθωμανική διακυβέρνηση «δεν ποίκιλλε μόνο κατά περιόδους και κατά περιοχές ανάλογα με το χρόνο και τον τρόπο επιβουλής της τουρκικής κυριαρχίας, αλλά και ανάλογα με τις ανάγκες ή ακόμη και τις παρορμήσεις του εκάστοτε σουλτάνου ή μεγάλου βεζίρη και των κατά τόπους εκπροσώπων της εξουσίας του». Ιστορία του Ελληνικού έθνους, τόμ. Ι, σελ. 38.
Έχεις μαρτυρίες, για τις συνθήκες ζωής των υποδούλων, από ξένους περιηγητές εντυπωσιακά εκφραστικές, όπως λ.χ. του Άγγλου περιηγητή HENRY BLOUNT: «στα σπίτια των χριστιανών οι πόρτες βρίσκονται τρία πόδια πιο ψηλά, για να μην μπορούν, όπως μου είπαν, να μπαίνουν οι τούρκοι μέσα με τ’ άλογά τους και να τα μεταβάλουν σε στάβλους. Δείγμα της φοβερότερης δουλείας». Πρόσθεσε σχετικά και τη γνώμη του Αντ. Κεραμόπουλου: «Στη Θράκη τα παραθύρια των ελληνικών σπιτιών ήταν ανοιγμένα στη στέγη και όχι στους τοίχους για να είναι αθέατοι οι ένοικοι και να προστατεύονται από τις εισβολές των τούρκων». Ο Γάλλος περιηγητής του 17ου αιώνα FRANCOIS RICHARD σε βεβαιώνει: «Είναι γεγονός ότι σε πολλά μέρη της τουρκοκρατίας στα σπίτια των χριστιανών υπάρχει ένα άνοιγμα για να βλέπουν και ν’ ακούνε οι καταδότες!». Κυρ. Σιμόπουλου, ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμ. Α’, σελ. 511 και 528. Οι τούρκοι κατακτητές όντας αργόσχολοι και πάντοτε καχύποπτοι όλους και όλα παρακολουθούσαν. Για τους λόγους αυτούς οι υπόδουλοι πολλά τα ενεργούσαν κρυφά˙ και το φανερό σχολειό πολλές φορές εργαζόταν κρυφά όπως ενδεικτικά σου αναφέρει ξένος περιηγητής: «στην περιώνυμη ακαδημία των Κυδωνιών, όπου εδίδαξεν ο Θεόφιλος Καΐρης και ο Βενιαμίν ο Λέσβιος ο περιηγητής DIDOT βρήκε, πριν από το 1821, να διδάσκουν από σκηνής την Εκάβη του Ευριπίδη και τους Πέρσες του Αισχύλου στο αρχαίο κείμενο. Με κλειστά τα παράθυρα για να μη βλέπουν οι τούρκοι πως οι μαθητές – ηθοποιοί βαστάνε όπλα και νομίζουν πως ετοιμάζεται επανάσταση» Ηλία Βενέζη, Μικρασία χαίρε, σελ. 159.
Το ότι οι συνθήκες ζωής των υποδούλων ήταν αβυσσαλέες θα το διαπίστωνες και από την… ψυχαγωγία της εποχής: «Το Κρητικό θέατρο έσβησε αμέσως μόλις τουρκοπατήθηκε η Κρήτη.. και ο Καραγκιόζης που παιζόταν αραιά, ιδίως στα πανηγύρια, δεν είχε καμιά σχέση με το γνωστό μας κατοπινό ελληνικό Καραγκιόζη, τον γιομάτο σπιρτάδα και χαριτωμένη ζωϊκή αίσθηση. Ο Καραγκιόζης της τουρκοκρατίας ήταν ένας μπουνταλάς ακαθόριστης εθνικότητας, που άλλοτε μιλούσε ελληνικά κι άλλοτε τουρκικά, χωρίς κανένα εσωτερικό λυτρωμό, προορισμένος να κάνει θελήματα και γκάφες και να τρώει συνεχώς της χρονιάς του. Ήταν ένας Καραγκιόζης στα μέτρα του καιρού» Δημ. Σιατόπουλου, το θέατρο του 21, σελ. 40-42.
Επιδιώκονταν ο εξευτελισμός, η ταπείνωση και η απογύμνωση του ραγιά καθημερινά, όπως σου το επεξηγεί και ο Χρ. Βυζάντιος: «Ίνα εξευτελίση η τουρκική εξουσία τον ραγιάν απηγόρευεν αυτώ και τη οικογενεία του να ενδύηται κατά βούλησιν˙ το σχήμα των ενδυμάτων και το χρώμα αυτών ήσαν ωρισμένα υπό της τουρκικής εξουσίας. Το ευρωπαϊκόν ένδυμα, τα χαροποιά χρώματα, λευκόν, κόκκινον, κίτρινον και μάλιστα πράσινον και τα τοιαύτα, τα λαμπρά ενδύματα, ως και η υπόδησις μετά χρώματος κακκίνου ή κιτρίνου ήσαν απηγορευμένα μέχρι ποινής θανάτου. Ο ραγιάς ώφειλε να ενδύηται ταπεινώς, μελανοφορών, μελανοϋποδευόμενος˙ ο οίκος του να είναι άκομψος και μικρός, χρωματισμένος μετά μελανών χρωμάτων˙ η περιουσία του περιωρισμένη˙ να πορεύηται επί ημιόνου ή όνου, οσάκις δε απαντά μουσουλμάνον, έστω και αχθοφόρον να καταβαίνη από του ζώου του. Εν τη οικία του να μη δύναται να διασκεδάζη και μάλιστα δια μουσικής, ει μη δι’ αδράς πληρωμής ελάμβανε την άδειαν». Χρ. Βυζαντίου, απομνημονεύματα, σελ. 15.
Ίσως έκανες την παρατήρηση ότι είχαν δοθεί και προνόμια στους υποδούλους˙ ωστόσο «τα προνόμια των υποδούλων στηρίζονται σε μια μονόπλευρη πράξη, που ήταν κάθε στιγμή ανακλητή και οπωσδήποτε εκείνοι που παραχώρησαν ή οι διάδοχοί τους δεν εδίσταζαν να τα καταπατήσουν. Αναφέρεται ότι δεν ήταν σε ωρισμένα μέρη ανεκτή ούτε καν η ελεύθερη έκφραση του λόγου στα ελληνικά. Αναφέρεται ότι κόπηκαν οι γλώσσες πολυάριθμων χριστιανών στην Αίγυπτο από τον Σελήμ Α’, επειδή επέμειναν να μιλούν ελληνικά». Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμ. Ι, σελ. 43- 44. …

Από το βιβλίο: Ιστορικές γραμμές, του Φιλολόγου – Ιστορικού, Εκπαιδευτικού Μ.Ε., Ιωάννου Ν. Παπαϊωάννου.
Τόμος Α’. Λάρισα 1979

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Ιστορικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.