Χρόνος καὶ Αἰώνας – Δημήτρη Μαυρόπουλου.

«Ἡ ὀμορφιὰ θὰ σώσει τὸν κόσμο»
Ντοστογιέφσκυ

Προσπαθῶ νὰ κάνω τεράστιο ἅλμα πίσω στὴ ζωή μου, νὰ θυμηθῶ πότε αἰσθάνθηκα τὴν ὕπαρξη τοῦ χρόνου. Ὅ,τι καταλαβαίνω πὼς πρέπει νὰ συνέβη ὀφείλεται στὶς διηγήσεις τῆς μάνας μου. Ἀναπληρώνω ἀπὸ τὴν πείρα τοῦ μεγαλώματος των δικῶν μου παιδιῶν, ἢ τῶν παιδιῶν φίλων μου.

Πότε ἕνα μικρὸ παιδὶ φτάνει τελικὰ νὰ λέει «αὔριο» ἢ «χθὲς» ἔχοντας συνείδηση ἑνὸς χρονικοῦ μεγέθους ἴδιου μὲ αὐτὸ ποὺ ἔχουν οἱ γύρω του; Θὰ πρέπει νὰ παιδεύτηκα, ἀπ’ ὅ,τι ἔλεγε ἡ μάνα μου ― εἶχα κλείσει τὰ τρία καὶ μπέρδευα τὶς χρονικὲς ἀλληλουχίες. Προηγήθηκε ἡ αἴσθηση τοῦ «αὔριο» ἀπὸ τὴν αἴσθηση τοῦ «σήμερα» καὶ τοῦ «χθές». Κι ὅταν ἔμαθα πιὰ νὰ τὰ προσδιορίζω σωστὰ αὐτὰ τὰ τρία χρονικὰ σημεῖα, χαιρόμουν γιὰ τὶς ἐπιβραβεύσεις τῶν μεγάλων. Τὸ μπέρδεμα ὅμως ἐλλόχευε ὕπουλα στὴ ζωή μου, πάντα ἀγωνιοῦσα γιὰ τοὺς σωστοὺς προσδιορισμούς. Συχνὰ αἰσθανόμουν τὸ «αὔριο» ὡς «σήμερα», καμιὰ φορὰ καὶ ὡς «χθές», ἀλλὰ τέτοια αἰσθήματα τὰ κρατοῦσα γιὰ τὸν ἑαυτό μου. Στοὺς γύρω μου φανέρωνα πάντοτε αὐτὸ ποὺ περίμεναν ἀπὸ μένα, ἐπιδίωκα ἀπὸ μικρὸς νὰ σέβομαι τὶς κοινὲς συμβάσεις. Ἕνα μυστικὸ ἄρχισε σιγὰ σιγὰ νὰ διαμορφώνεται στὴ ζωή μου, ἕνα μυστικὸ ποὺ πῆρε ὑπαρξιακὲς διαστάσεις ὅταν πῆγα σχολεῖο καὶ οἱ δάσκαλοι βάλθηκαν, μὲ ζῆλο καὶ ἐπιμέλεια, νὰ μοῦ μάθουν τοὺς κανόνες τῆς ζωῆς. Τώρα δὲν ἦταν μόνο τὰ τρία βασικὰ μεγέθη (χθές, σήμερα, αὔριο), ἀλλὰ προστέθηκαν καὶ ἄλλοι χρονικοὶ προσδιορισμοί: ὁ μήνας, τὸ ἔτος, ἡ χρονικὴ περίοδος, τὸ μέτρημα τῆς ὥρας καὶ τῶν λεπτῶν ― καὶ στὸ μάθημα τῆς ἱστορίας τὸ «πρὸ Χριστοῦ» καὶ «μετὰ Χριστόν».

Καίρια σημασία γιὰ τὴν ἀντίληψη τοῦ χρόνου στὴ ζωή μου εἶχε ἕνας θάνατος. Θὰ ἤμουν ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ χρόνων ὅταν ἕνα κοριτσάκι στὴ γειτονιά, μὲ τὸ ὁποῖο συχνὰ παίζαμε στὰ κοινὰ παιχνίδια, ἀρρώστησε καὶ πέθανε. Μέχρι τότε ὁ θάνατος ἦταν γνωστὸς ἀπὸ ἀκούσματα τῶν μεγάλων ― πέθανε ὁ τάδε, ἡ τάδε. Τώρα ὅμως ἦταν παρὼν στὸ σκῆνος ἑνὸς προσώπου ποὺ ἀγαποῦσα, ἦταν φίλη μου. Πῆγα στὸ σπίτι της νὰ δῶ, χωρὶς νὰ ξέρω τί ἤθελα νὰ δῶ. Ὑπῆρχε θρῆνος καὶ ὀδυρμός, ὑπῆρχαν ἄνθρωποι ποὺ ἔκλαιγαν κι ἕνας πατέρας νὰ χτυπιέται. Δὲν ἄφηναν τὰ παιδιὰ νὰ μποῦν στὴν κάμαρη ποὺ ἦταν τὸ σκῆνος, κατόρθωσα ὅμως νὰ φτάσω μέχρι ἐκεῖ καὶ νὰ δῶ. Ἡ Ἀννούλα ἦταν ξαπλωμένη σ’ ἕνα φέρετρο ἀνοιχτό, ντυμένη νυφούλα, καὶ ὄμορφη, πολὺ ὄμορφη, ὅσο δὲν τὴν εἶχα δεῖ μέχρι τότε. Αὐτὴ λοιπὸν ἡ ὀμορφιὰ ἦταν ὁ θάνατος;

Ἀργότερα, ὅταν ἤμουν δεκατεσσάρων, μία ἀνάλογη ὀμορφιὰ εἶδα στὸ σκῆνος τῆς μικρασιάτισσας γιαγιᾶς μου. Αὐτὴ ἡ γιαγιὰ πρέπει νὰ ἔχει παίξει σημαντικὸ ρόλο στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο προσέγγιζα ἀπὸ μικρὸς τὸν χρόνο. Ὅλοι οἱ ἄλλοι οἱ μεγάλοι, οἰκεῖοι, γείτονες καὶ δάσκαλοι, εἶχαν ἕναν κοινὸ κανόνα νὰ προσδιορίζουν καὶ νὰ ὀνοματίζουν τὸν χρόνο. Ἡ γιαγιὰ εἶχε ἄλλους κανόνες. Μέτραγε τὸν χρόνο μὲ τὶς μνῆμες τῶν ἁγίων, μὲ τὶς ἐκκλησιαστικὲς γιορτές, μὲ τὶς ἡμέρες τῆς νηστείας ἀλλὰ καὶ τῆς κατάλυσης. Ἀλλὰ καὶ μὲ τὰ λεγόμενα ἱστορικὰ συμβάντα, τὰ παρελθόντα ὅπως λέμε, εἶχε παράξενες ἀντιλήψεις, χρησιμοποιοῦσε πολὺ συχνὰ ἐνεστώτα ἢ μέλλοντα χρόνο.

Ἔλεγε, π.χ., «Ἔρχονται τώρα δὰ οἱ τσέτες καὶ ὁρμᾶνε πάνω μας· ἂχ τί βλέπω… κόβουν χέρια μὲ βραχιόλια, κόβουν αὐτιὰ μὲ σκουλαρίκια, κόβουν κεφάλια», ἤ, «Θὰ τὸ πῶ τοῦ Μιλτιάδη νὰ μοῦ πεῖ ἂν συμφωνεῖ», κι ὁ Μιλτιάδης ὁ ἄντρας της εἶχε χαθεῖ χρόνια πρὶν στὴν καταστροφή.

Δεύτερη φορά, μετὰ τὸν θάνατο τῆς Ἀννούλας, ποὺ μία νέα ἀντίληψη χρόνου μπῆκε στὴ ζωή μου, ἦταν στὰ δεκαεφτά μου, ὅταν γνώρισα τὰ ποιητικὰ κείμενα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν, ἢ μᾶλλον γνωρίστηκα ἀπ’ αὐτά. Μὴ ἔχοντας τρόπο νὰ τὰ προμηθευτῶ, πήγαινα στὴν ἐκκλησία τῆς γειτονιᾶς καὶ ἔμενα ὧρες στὸ ἀναλόγιο διαβάζοντας καὶ σπουδάζοντας τὸν λόγο ποὺ ἀναδυόταν ἀπὸ τοὺς στίχους. Τὸν λογάριαζα ὡς ποίηση πραγματική, μεγαλειώδη. Δὲν εἶχα ἀκόμα τὰ ἐφόδια νὰ εἰσδύσω στὰ νοήματα, ἂς τὰ ποῦμε θεολογικά, οὔτε ἄλλωστε ἐκείνη τὴν ἐποχὴ μὲ ἐνδιέφερε κάτι τέτοιο. Ἔμενα στὶς λέξεις καὶ στὶς εἰκόνες, στὸν ρυθμὸ καὶ στὰ γυρίσματα τοῦ λόγου, στὶς ἀναλογίες καὶ στὰ πρωθύστερα. Αὐτὰ τὰ πρωθύστερα μὲ παλάβωναν, αὐτὲς οἱ ἀντιθέσεις καὶ οἱ ἀποφατισμοί. Καὶ συνέχεια, σὰν ρεφρὲν σὲ τραγούδι ψυχῆς, νὰ ἔρχεται καὶ νὰ ἐπανέρχεται τὸ «νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων».

Τί γίνεται μ’ αὐτὲς τὶς λέξεις, πῶς ξεμπερδεύεις μ’ αὐτές; Τὸ ἀεὶ ὡς πάντοτε τὸ καταλαβαίνεις, ἔχεις διδαχτεῖ καὶ λίγη φυσικὴ στὸ γυμνάσιο, κάτι ξέρεις γιὰ τὸ ἄπειρο, γιὰ τὸ χάος, γιὰ διαστολὲς καὶ συστολὲς τοῦ κόσμου. Ἀεὶ σημαίνει πάντοτε, καὶ τὸ πάντοτε δὲν ἔχει τέλος. Ἀλλὰ οἱ αἰῶνες, καὶ μάλιστα οἱ αἰῶνες τῶν αἰώνων, ποῦ παραπέμπουν, σὲ ποιοὺς κόσμους; Χρόνος καὶ αἰώνας εἶναι ἴδια; εἶναι ὁμόλογα; εἶναι ἀντίθετα; Μπορεῖ ὁ χρόνος νὰ εἶναι αἰώνας καὶ ὁ αἰώνας χρόνος; Εἶναι παρὼν ὁ αἰώνας, ἢ εἶναι μέλλον, ἢ εἶναι τὸ ἀνάμεσό τους; Μήπως αἰώνας εἶναι ἡ ὀμορφιὰ τῆς Ἀννούλας καὶ ἡ ὀμορφιὰ τῆς γιαγιᾶς μου στὸ κρεβάτι τοῦ θανάτου; Ἂν ὁ αἰώνας εἶναι χρόνος ὅπου ἔχει σταματήσει ἡ κίνηση καὶ τὸ μόνο ποὺ ὑπάρχει εἶναι αὐτὴ ἡ ὀμορφιά, τότε χρόνος πρέπει νὰ εἶναι ὁ αἰώνας μὲ κίνηση ― ἡ Ἀννούλα ὅταν παίζουμε καὶ ἡ γιαγιὰ ὅταν μὲ κανακεύει στὰ πόδια της
ξεδιπλώνοντάς μου μαγικοὺς κόσμους μὲ διηγήσεις καὶ μὲ παραμύθια, τὶς μόνες ἀλήθειες ποὺ ἐμπιστεύτηκα στὴ ζωή μου.

Σιγὰ σιγὰ ἄρχισα νὰ ὑποψιάζομαι ὅτι ὑπάρχει χρόνος μέσα στὸν χρόνο, ὁ μέσα στὸν χρόνο χρόνος, ποὺ ἔρχεται ἀπὸ τὸ μέλλον καὶ μπορεῖ νὰ πραγματοποιεῖται στὸ παρόν. Εἶναι ἕνας ἤδη καὶ ὄχι ἀκόμα χρόνος, ὁ χρόνος τῆς ὀμορφιᾶς καὶ τῆς ἀγάπης ― αὐτὸς ὁ εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων χρόνος. Χρόνος ποὺ ἀναπαύεται σὲ πρόσωπα, μόνο ἡ σχέση τῶν προσώπων τὸν κάνει παρόντα. Κι ἔτσι ἄρχισαν ἐκεῖνες οἱ συνάξεις τῶν προσώπων νὰ γίνονται κόσμος, ἕνας κόσμος ὅπου ζωντανοὶ καὶ πεθαμένοι κοινωνοῦν τὴ χαρὰ καὶ τὴν ὀμορφιά. Ἄκουγα ―καὶ ἀκούω― ἀπὸ τὸν ἱερέα νὰ μᾶς καλεῖ μ’ ἐκεῖνο τὸ «Πρόσχωμεν» καὶ συγκλονίζομαι, νὰ μᾶς καλεῖ σὲ ἐμπειρία, γεύση καὶ αἴσθημα μαζί, νὰ ζήσομε αὐτὸ τὸν χρόνο τὸν ἀπερίσταλτο, ἐδῶ καὶ τώρα, κι ἀκόμα δὲν ξέρω νὰ πῶ πότε καὶ ποῦ συμβαίνουν αὐτά ― ὅμως συμβαίνουν. Κι ὅταν κατεβαίνω στὴν καθημερινὴ ἱστορία, ὅπου συνωστίζονται ἄνθρωποι πολλοί, ἄλλοι
ζωντανοὶ καὶ ἄλλοι πρωθύστερα πεθαμένοι, ἀναζητάω νὰ πιαστῶ ἀπὸ τὴν παρουσία κάποιων πεθαμένων ποὺ στέκουν ὁλοζώντανοι στὴ ζωή μου κι ἂς ἔχουν πεθάνει χρόνια πρίν, καὶ συνεχίζουν νὰ τὴν τροφοδοτοῦν μὲ λόγο τοῦ αἰώνιου χρόνου. Καὶ λαχταρῶ, λαχταρῶ νὰ ξαναβρεθῶ στὴ σύναξη ἐκείνη νὰ βυζάξω ζωή, νὰ ζήσω αὐτὸν τὸν μέσα στὸν χρόνο χρόνο, τὸν εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων χρόνο.

Ὅταν ἀσχολήθηκα μὲ τὸ ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη, κατάλαβα γιατί ἡ ποίηση τῆς Ἐκκλησίας μὲ σημάδεψε καὶ μὲ σημαδεύει. Ἔμαθα γιὰ τὸ μεράκι τοῦ Παπαδιαμάντη στὸ ἀναλόγιο, τὴν ἐρωτικὴ κορύφωση πρὸς τὸν Νυμφίο, τὰ ἔζησα ὅμως στὸ παράδειγμα τοῦ ἀείμνηστου δάσκαλου Θεόδωρου Χατζηθεοδώρου τοῦ Φωκαέως (μακάριος Θεόδωρε!) ἀκούγοντας τὴ μελωδία του στὸ Ἁγιοταφήτικο ἀναλόγιο, ἐκεῖ στὶς ὑπώρειες τῆς Ἀκρόπολης. Μήπως ἡ ψαλτικὴ εἶναι ἔρωτας καὶ ὄχι τέχνη; Ἕνα τραγούδι πρὸς ἐρώμενο πρόσωπο, ἕνα ἅλμα στὸ μέλλον τῆς Βασιλείας γιὰ νὰ τὸ συναντήσεις, νὰ ἀπαντήσεις στὸν δικό του ἔρωτα; Μήπως λόγος καὶ μελωδία, ποίηση καὶ μουσική, εἶναι αὐτὸς ὁ μέσα στὸ χρόνο χρόνος, ὁ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων χρόνος;

Μετά, νέα ἐμπειρία ποὺ μὲ σημάδεψε μὲ τὸν δικό της χρόνο, χώρια ἀπὸ τὸν χρόνο τοῦ θανάτου καὶ χώρια ἀπὸ τὸν χρόνο τῆς ποίησης καὶ χώρια ἀπὸ τὸν χρόνο τῆς ἱερῆς σύναξης καὶ τῆς ἱερῆς μελωδίας, ἦταν ὁ χρόνος τοῦ ἔρωτα. Ἐκεῖ πιὰ μπερδεύτηκα γιὰ τὰ καλά. Κάθε συνάντηση νὰ εἶναι πρώτη, κι ἂς εἶχαν προηγηθεῖ ἄλλες. Τὸ μέλλον νὰ γίνεται παρελθὸν καὶ τὸ παρελθὸν παρόν. Νὰ λὲς «θὰ ἔρθει» καὶ νὰ εἶναι ἤδη παρούσα. Νὰ τὴν ἀνακαλεῖς ἀπὸ τὸ μέλλον καὶ νὰ ἀνακαλύπτεις ὅτι ἦταν ἐκεῖ ὅταν γεννιόσουνα, νὰ ζεῖς μὲ ἔνταση τὴ στιγμὴ τῆς γέννας σου ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ψυχῆς της. Νὰ χάνεις τὶς χρονικὲς διάρκειες, τὰ λεπτὰ καὶ τὶς ὧρες καὶ τὶς μέρες καὶ τὰ χρόνια, καὶ νὰ λὲς ὅτι ὁ χρόνος μπορεῖ καὶ νὰ σταματήσει, νὰ γίνεται ὁ χρόνος αἰώνας. Κι αὐτὸ σιγὰ σιγὰ νὰ μπαίνει στὴ ζωή σου, νὰ γίνεται ἡ ζωή σου, καὶ νὰ καταλαβαίνεις ὅτι τὰ ἔργα σου, μικρὰ ἢ μεγάλα, ἔχουν
ἀποδέκτη, ἔχουν λόγο καὶ περιεχόμενο.

Κι ἀνάμεσα στὸν χρόνο καὶ τὸν αἰώνα, ἀνάμεσα στὴν παρουσία τῆς ὀμορφιᾶς, τοῦ ἔρωτα καὶ τοῦ θανάτου, ἀναζητᾶς τὸν «καιρό», τὴν κατάλληλη στιγμή, ποὺ θὰ ἀπεκδυθεῖς τὶς συμβάσεις καὶ θὰ ἐπιχειρήσεις τὸ ἄλμα, νὰ περάσεις ἀπὸ τὸ ἐνθάδε στὸ ἐπέκεινα. Ἕνα ἐπέκεινα διαρκῶς παρόν, ἀλλὰ ἐπίσης ἕνα ἐπέκεινα χωρὶς δεδομένα – μόνο ἡ λαχτάρα τῆς συνάντησης μὲ ἐρώμενο πρόσωπο γεμίζει τὴ ζωή σου.

Λέμε: «ὁ ἱερέας παίρνει καιρό», καὶ ἀναφερόμαστε στὴ σύντομη ἀκολουθία ποὺ ἐνεργεῖται ὅταν ὁ ἱερέας πρόκειται νὰ ἀρχίσει τὴν ἀκολουθία τῆς θείας Λειτουργίας. Ἀμέσως μετὰ θὰ φορέσει τὰ ἄμφιά του. Ἔχει φύγει ἀπὸ τὸ σπίτι του, ἀπὸ τὴν ἱστορία, καὶ μεταβαίνει στὸν ναὸ γιὰ νὰ βρεθεῖ στὴ Βασιλεία. Ἀνάμεσα στὴν ἱστορία καὶ στὴ Βασιλεία πρέπει νὰ κάνει τὸ ἅλμα, καὶ αὐτὸ τὸ ἅλμα εἶναι ὁ καιρός. Ἕνας τέτοιος καιρὸς εἶναι στὴ ζωή μας ἕνα ἅλμα, ἐκ πρώτης ὄψεως στὸ πουθενά. Ὁ καιρὸς ἔχει ἐρωτικὸ περιεχόμενο. Πηδᾶς στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Νυμφίου χωρὶς νὰ ξέρεις τί πρόκειται νὰ συμβεῖ. Ξέρεις ὅμως ὅτι εἶναι ὁ μέγας ἔρωτάς σου. Σὲ μιὰ τέτοια ἀγκαλιὰ ἔσπευδε νὰ περικλειστεῖ ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος: «Ὁ ἐμὸς ἔρως ἐσταύρωται».

Βαδίζοντας στὴν ἕβδομη δεκαετία τῆς ζωῆς μου, ἀκόμα ζῶ σὲ μία ἀναντιστοιχία μὲ τοὺς πολλοὺς ἀνθρώπους στὸ θέμα τοῦ χρόνου. Καμώνομαι ὅτι ξέρω τὰ ὅριά του, τὰ διαστήματά του, συμβουλεύομαι τὸ ρολόι μου καὶ τὸν ἡμεροδείχτη γιὰ νὰ ὀργανώσω τὴ ζωή μου, ἀλλὰ συνεχῶς καταλαμβάνομαι ἀσυνεπὴς στὶς κοινές μας συνθῆκες. Μόνο τὸν χρόνο τῆς ὀμορφιᾶς, τοῦ ἔρωτα καὶ τοῦ θανάτου δὲν ἔχω προδώσει ἀκόμα. Ὅταν ἐμφανίζεται τὸν ἀναγνωρίζω καὶ τοῦ παραδίνομαι. Χρόνος καὶ αἰώνας γίνονται ἕνα.

(Πρώτη γραφή, 25 Νοεμβρίου 2006)

Ὁμιλία κατὰ τὴν κοπὴ τῆς Βασιλειόπιτας τοῦ Βυζαντινοῦ Χοροῦ Τρόπος, 2017

Η/Υ ΠΗΓΗ:
Αγία Ζώνη.gr: 25 Νοεμβρίου 2020

Χρόνος καὶ Αἰώνας – Δημήτρη Μαυρόπουλου.

ΩΡΑ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ακολουθείστε μας στα κοινωνικά δίκτυα

Kατηγορίες

Αναζήτηση στο αρχείο του orp.gr

Σύνδεσμοι

Ιστορικό αναρτήσεων

Μετάφραση – Translate:

ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ

Επισκέψεις που έχουμε δεχθεί