«Την νεότητα παιδαγώγησον»
Όταν άρχιζε η εφηβεία, με τις εκρήξεις, τις αναστατώσεις, τα δύσκολα προβλήματα, ο γέροντας στεκόταν πλάι στους νέους, συμπαραστάτης τους.
Γράφει ο π. Α.Μ.:
«Για πρώτη φορά εξομολογήθηκα σ’ εκείνον σε ηλικία 18 ετών κατά μια μέρα του 1945.
Ήρχετο τότε ο γέροντας κάθε εβδομάδα από το Μαρούσι στην Κηφισιά, εγώ είμαι Κηφισιώτης στο παλιό εκκλησάκι της Παναγίας που γιορτάζει στην Απόδοση της Κοιμήσεως και που βρίσκεται στην οδό Λεβίδου και Κολοκοτρώνη, και εξομολογούσε κόσμο αρκετό.
Πήγα και εγώ. Ακόμη δεν είχα τελειώσει το Γυμνάσιο. Έθιξε το γενετήσιο θέμα με πολλή απλότητα και διάκριση.
Με ενθουσίασε γιατί δεν είχα συναντήσει μέχρι τότε πνευματικό που να με βοηθήσει.
Στην προσεχή μου εξομολόγηση, μου έφερε το βιβλιαράκι με το μοναδικό τότε θέμα Ηθική και Υγεία του αειμνήστου π. Σεραφείμ Παπακώστα, που άπληστα το μελέτησα.
Το βιβλιαράκι αυτό υπάρχει σαν κειμήλιο στο αρχείο μου, αφού για χρόνια κυκλοφορούσε ανάμεσα σε νέους.
Το σπουδαίο χαρακτηριστικό είναι ότι ο π. Αθανάσιος εγνώριζε να κάνει ανατομία της ψυχής, να βρίσκει τα προβλήματα του νέου και να του απαντά σωστά και υπεύθυνα.
Στον τομέα αυτόν μου άνοιξε το δρόμο και του οφείλω χάριτες».
Ο κ. Γ. Κ. θυμάται:
«Ήμουν από μικρό παιδί κοντά του και τον βοηθούσα στο ιερό. Όταν μπήκα στην εφηβεία, με προέτρεψε να παρακολουθήσω τις ΧΜΟ. Πάντα με δεχόταν και άκουγε τις ανησυχίες μου. Δεν έλεγε πολλά. Δυο κουβέντες, αλλά ήταν ο σπόρος που έπεφτε. Θεωρώ ευτυχή τον εαυτόν μου για το ότι τον είχα δίπλα μου στην εφηβεία και έριχνε αυτό το σπόρο…
Κάποια μέρα άνοιξε στο Μαρούσι ένας κινηματογράφος. Ο π. Αθανάσιος στο κήρυγμά του μίλησε με σκληρά λόγια. Εγώ αντέδρασα. Πήγα αμέσως να τον συναντήσω.
-Πάτερ, γιατί να μην πάω στον κινηματογράφο;
Η απάντησή του έδειξε πόση διάκριση είχε.
-Παιδί, δεν σου λέω να μην πάς. Να πας αλλά θα το σκεφθείς και θα κάνεις επιλογή. Εγώ αυτά που είπα, τα είπα για τους ανθρώπους που δεν ξέρουν να κάνουν επιλογή και μπορεί να τους βλάψει…»
Ενδιαφερόταν πολύ για τις πνευματικές ανάγκες των νέων, εξομολογώντας, συζητώντας, νουθετώντας, εφοδιάζοντας με κατάλληλα νεανικά βιβλία που τότε κυκλοφορούσαν. Αλλά ενδιαφερόταν και για τις υλικές τους ανάγκες. Πόσοι δεν σπούδασαν με τη δική του φροντίδα και οικονομική ενίσχυση. Γενικά ενθάρρυνε τους νέους. Όταν π.χ. είχε τραπέζι στο σπίτι κάποιους επίσημους αρχιερείς, καθηγητές, επιστήμονες κ.λπ., τους κρατούσε μαζί να φάνε, τους σύστηνε, τους επαινούσε, τους έδινε αξία και τους ανέβαζε την αυτοπεποίθηση, κάτι το τόσο σημαντικό και αναγκαίο στην ηλικία αυτή.
Ο κ. Γ. Π., καθηγητής πανεπιστημίου σήμερα, θυμάται το γέροντα σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής του.
«Είχα τελειώσει τη θεολογική σχολή, υπηρετούσα στην Αθήνα και βρισκόμουν σε αναστάτωση και σε δυνατούς προβληματισμούς. Αναζητούσε ένα νέο δρόμο. Είχα οδηγηθεί σ’ ένα αδιέξοδο από το πνευματικό περιβάλλον όπου ζούσα. Δεν κατανοούσαν τη γλώσσα μου. Σκεφτόμουν τις σπουδές στο εξωτερικό αλλά δεν τολμούσα. Τότε πληροφορήθηκα ότι είχε έλθει ένας αγιορείτης γέροντας. Πήγα να τον δω. Ήταν αυστηρός, ασκητής και με αντιμετώπισε με απόλυτο τρόπο. Όταν του είπα τη σκέψη μου, εξανέστη.
-Τι είναι αυτά, εκεί είναι αιρετικοί, εκεί είναι ο διάβολος. Να μην πας…
Μέσα μου δεν γαλήνεψα. Ένιωσα ότι δεν με κατενόησε, ούτε φώτισε το πρόβλημά του κι έφυγα απογοητευμένος.
Αργότερα πληροφορήθηκα ότι υπήρχε στο Μαρούσι ένα βυζαντινό εκκλησάκι μ’ ένα γέροντα εφημέριο, που δεν έκανε τίποτε άλλο παρά ακολουθίες και εξομολόγηση. Πήγα τρεις φορές. Δεν του μίλησα. Απλώς τον είδα να κάνει εσπερινό. Την τέταρτη φορά αποφάσισα να του μιλήσω. Με οδήγησε κάτω από ένα μεγάλο πεύκο, όπου υπήρχε ένα τραπεζάκι με καρέκλες. Η νεωκόρος έφερε το κέρασμα. Και ο γέροντας μου είπε:
-Λέγε, παιδί.
Ο μικροσκοπικός αυτός άνθρωπος, ο γαλήνιος, ο τρυφερός, μου δημιούργησε την αίσθηση μιας εμπιστοσύνης. Άρχισα να ξεδιπλώνομαι. Του ανέφερα αγχωμένος το θέμα του εξωτερικού. Χαμογέλασε.
-Γιατί, παιδί, είσαι τόσο ταραγμένος;
-Πάτερ, φοβάμαι αυτή την κίνηση…
-Όχι, παιδί. Να πας! Να πας! Μπορεί ο Θεός να σου ανοίγει αυτό το δρόμο. Ναι, εκεί που θα πας θα είναι και ο διάβολος, και θα σε πολεμήσει. Αλλά θα είναι και η Παναγία και θα σε προστατεύει!
Ένιωσα μιαν ανακούφιση. Ανοίχτηκα ακόμη πιο πολύ. Ειλικρινά τον θαύμασα. Πρώτη φορά συναντούσα κάτι τέτοιο. Στο τέλος πήρα την ευλογία του. Τα τελευταία του λόγια ήταν:
-Και όπως είπαμε. Μην ξεχνάς την Παναγία. Η Παναγιά μαζί σου.
Δεν είχα πλέον ενδοιασμούς. Μ’ αυτή τη βεβαιότητα ξεκίνησα τις διαδικασίες για τις σπουδές στο εξωτερικό. Αυτή την επικοινωνία μου με τον π. Αθανάσιο την κράτησα μυστική απ’ τον πνευματικό μου περιβάλλον. Αργότερα πληροφορήθηκα ότι κατά τον ίδιο τρόπο είχαν καταφύγει μυστικά σ’ αυτόν και άλλοι νέοι φίλοι μου θεολόγοι, που βρίσκονταν σε αναζήτηση νέου δρόμου, το δρόμο της παράδοσης. Τελικά ανακαλύψαμε ότι όλοι, από διάφορα μονοπάτια, καταλήξαμε στον π. Αθανάσιο, που πραγματικά μας άνοιξε δρόμους.
Το θαυμαστό ήταν ότι φεύγοντας για το εξωτερικό τα ίδια λόγια μου είπε και η μάνα μου:
-Κοντά σου τώρα θα είναι η Παναγία. Η Παναγιά μαζί σου!
Οι μνήμες των δύο αυτών ανθρώπων πράγματι με στήριξαν…».
Μια ωραιότατη επιστολή του γέροντα δείχνει τη στοργή και το ενδιαφέρον του προς τα νέα παιδιά. Απευθύνεται στον έφηβο τότε κ. Ιωάννη Λαπατά (θεολόγο, – επ. Λυκειάρχη). Ο παραλήπτης της μας είπε:
«Ο π. Αθανάσιος ήταν ο πνευματικός πατέρας όλης της οικογένειάς μας. Εκτιμούσε ιδιαίτερα την αδελφή μου Βεατρίκη, η οποία ήταν συνεργάτης του τότε Μητροπολίτη Κορίνθου και αργότερα Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ και είχε αναπτύξει σπουδαίο ιεραποστολικό έργο στην Κόρινθο. Την κατηύθυνε και την ενίσχυε όλ’ αυτά τα χρόνια. Στην περίοδο της Γερμανικής κατοχής, αναγκασθήκαμε να μετακομίσουμε στη Φλώρινα. Ο μακαριστός πνευματικός μας π. Αθανάσιος, δεν μας λησμόνησε. Επικοινωνούσε μαζί μας. Η παραινετική επιστολή του προς εμένα, αποσταλείσα την άνοιξη του 1942, όταν ήμουν τελειόφοιτος Γυμνασίου, αποτελεί για μένα πολύτιμο κειμήλιο».
Γράφει ο γέροντας:
Αγαπητόν μου εν Κυρίω τέκνον Ιωάννη.
Χαίρε εν Κυρίω πάντοτε.
Με την χάριν του Κυρίου μας και υμετέρας προσευχάς έχομεν καλώς εγώ και ο σεβ. Πατήρ Πανάρετος, όστις σήμερον πιθανότατα να ανεχώρησε δια Πελοπόννησον δι’ ολίγας ημέρας, χάριν υποθέσεών του, εύχομαι δε εις τον Κύριον θερμώς όπως και εις υμάς όλους χαρίζη την διττήν υγείαν.
Έλαβον προ αρκετών ημερών το γράμμα σου, άλλ’ αι πολυασχολίαι μου δεν μοι επέτρεψαν ίνα απαντήσω˙ πάντοτε όμως περιφέρω εις την μνήμην μου την ευσέβειάν σου και προσεύχομαι δεόμενος του Κυρίου όπως σε στηρίζη εις την πίστιν εις τας χαλεπάς αυτάς ημέρας καθ’ ας ζώμεν και κατά τας οποίας βασιλεύει η απιστία διδασκομένη δυστυχώς και εις αυτά τα σχολεία, τα οποία αντί να γίνωνται φωτιστήρια, γίνονται σκοτιστήρια. Δι’ αυτό, αγαπητό μου παιδί, είναι ανάγκη να μελετάς τον λόγον του Θεού δια να φωτίζεσαι και στηρίζεσαι εις το αληθές άλλως ουδόλως θα σε ωφελήσουν αι γραμματικαί γνώσεις, όπως δεν ωφέλησαν και όσους εδηλητηριάσθησαν από τας κακάς διδασκαλίας πολλών διδασκάλων ανηκόντων εις το μέρος του σατανά, όστις τους εμπνέει τας τοιαύτας αντιχρίστους διδασκαλίας. Η προσευχή σου η θερμή πρέπει να είναι απαραίτητος, διότι μόνον δι’ αυτής θα λαμβάνης την μεγάλην δύναμιν του Κυρίου μας, ίνα αντεπεξέρχεσαι εις τας κατά πάντα δυσμενείς αυτάς περιστάσεις. Γινού τύπος και παράδειγμα των συμμαθητών σου, χωρίς να λαμβάνης υπ’ όψιν το τι θα ακούης, παρά των αντιφρονούντων καθηγητών και συμμαθητών σου. Ανήκεις εις την παράταξιν των οπαδών του Χριστού και πρέπει να αποτελής την εκλεκτήν μερίδα, όπως και την αποτελείς μέχρι τούδε και είθε εις ταύτην και μετ’ αυτής να ζήσης πάσας τας ημέρας της ζωής σου.
Ο αγαπητός πατήρ Παρθένιος τα κατάφερε και έμεινε εις το Γυμνάσιον των Καλαβρύτων˙ λυπούμαι δια τούτο, διότι τον είχατε ένα καλό στήριγμα, αλλά ο καλός μας Θεός θα έχη πάντοτε την φροντίδα δια τους πιστούς δούλους του. Ακριβώς δι’ αυτό είναι ανάγκη να μελετάς τον λόγον του Θεού και να προσεύχεσαι, ίνα έρχεται άνωθεν η βοήθεια. Μην παραμελής την εξομολόγησιν και την θείαν σου Κοινωνίαν. Μόνον μέσω των μυστηρίων λαμβάνομεν την θείαν δύναμιν. Εν τούτοις και τοις τοιούτοις ίσθι πάντοτε και η χάρις του Κυρίου μας είθε να είναι μαζί σας πάντοτε. Αμήν.
Εις τους σεβ. γονείς και άπασαν την οικογένειαν τας εκ καρδίας μου ευχάς. Ας ευχαριστούμεν εν τέλει τον Κύριόν μας δια όλας Του τας ευεργεσίας και τας απείρους Αυτού δωρεάς εις ημάς τους αναξίους. Αμήν.
Σας χαιρετούν όλα τα πρόσωπα τα φιλούντα υμάς και φιλούμενα υφ’ υμών.
Διατελώ διάπυρος προς Κύριον ευχέτης και πνευματικός σας πατήρ.
Ιερομόναχος Αθανάσιος Χαμακιώτης.
(Πόσο επίκαιρη είναι, ειδικά στο πρώτο της μέρος, η επιστολή του γέροντα. Ας ζούσε σήμερα τι θα έλεγε για τα σημερινά σχολεία που προσφέρουν άφθονες γνώσεις, αλλά δίχως πνευματικό αντίβαρο; Οι πικροί καρποί αυτής της αγωγής φαίνονται καθημερινά. Θυμάμαι μια επίσκεψή μας στον π. Παΐσιο. Μιλούσε με πολύ πόνο για τα νέα παιδιά που, όπως έλεγε, «φαίνεται να τα έχουν χαμένα», και τόνιζε. «Τα σημερινά παιδιά τα μπουχτίζουν στα γράμματα, δίχως πνευματικό αντιστάθμισμα. Καλύτερα να μείνουν αγράμματα! Δεν θα κάνουν μεγάλο κακό. Ενώ αν μάθουν γράμματα θα κάνουν μεγάλο κακό, δίχως φραγμό. Γι’ αυτό στα σχολεία πρέπει πρώτα να μαθαίνουν το φόβο του Θεού». Και γυρίζοντας σ’ ένα δάσκαλο που βρισκόταν ανάμεσά μας, του είπε: «Εσύ έχεις μεγάλη ευθύνη και αν θέλεις να πάρεις μεγάλο μισθό από το Θεό. Να διδάσκεις στα παιδιά το φόβο του Θεού. Τα παιδιά είναι άγραφες κασέτες. Ή θα γεμίσουν, όπως οι κασέτες, βρόμικα τραγούδια, ή βυζαντινή μουσική»).
Από το βιβλίο: Ιερομόναχος Αθανάσιος Χαμακιώτης, 1891-1967. Του Αρχιμ. (και νυν Μητροπ. Αργολίδος) Νεκταρίου Αντωνοπούλου.
Εκδόσεις, Ακρίτας. Αθήναι 1998.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
