Σήμερα η εκκλησία μας εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη (μεταξύ των άλλων) δύο αυταδέλφων οσίων, του Νεκταρίου και του Θεοφάνη, ιδρυτών της Μονής Βαρλαάμ στα Μετέωρα. Ο Νεκτάριος κι ο Θεοφάνης γεννήθηκαν στα Ιωάννινα, στα χρόνια αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι γονείς των ήσαν άνθρωποι πλούσιοι και ευσεβείς. Μαζί με τους δυο γιούς είχαν ακόμα και τρεις θυγατέρες, που κι αυτές έγιναν μοναχές. Ο Νεκτάριος κι ο Θεοφάνης στην αρχή ασκήτεψαν σε ένα από τα μοναστήρια που είναι στο Νησί των Ιωαννίνων κι ύστερα έφυγαν για το Άγιο Όρος, όπου κι έμειναν για λίγο στη μονή Διονυσίου. Το Άγιο Όρος είναι η πολιτεία του Θεού, μια χερσόνησος ολόκληρη, γεμάτη μοναστήρια και Σκήτες, που χίλια και παραπάνω χρόνια «τραβάει» όσους ποθούν το δρόμο της ασκήσεως.
Από το Άγιον Όρος οι δυο αυτάδελφοι ξαναγύρισαν στο νησί των Ιωαννίνων. Μα κι εκεί δεν έμειναν για πολύ, και το 1511 ήσαν στα Μετέωρα. Αποφασισμένοι ο Νεκτάριος κι ο Θεοφάνης να ζήσουν αφοσιωμένοι στο Θεό, ζητούσανε να βρουν τον κατάλληλο τόπο, όχι για να αναπαυθούν, αλλά για να εργασθούν τα σκληρά έργα της μοναχικής αφοσίωσης. Κάπου διαβάζουμε στους ψαλμούς «Ιδού εμάκρυνα φυγαδεύων και ηυλίσθην εν τη ερήμω», που θα πει’ «έφυγα μακριά στην έρημο και έφτιαξα εκεί το σπίτι μου». Βέβαια τον μοναχό, καθώς λέγει ο Μέγας Βασίλειος, δεν τον κάνει ο τόπος, αλλά ο τρόπος, ο Νεκτάριος όμως κι ο Θεοφάνης, έχοντας τον τρόπο, ψάχνανε να βρουν και τον τόπο.
Στους υψηλούς λοιπόν και κοφτούς κρημνούς των Μετεώρων, οι δυο αυτάδελφοι Νεκτάριος και Θεοφάνης βρήκαν τον τόπο που ζητούσαν. Ήταν εκεί ένα μέρος, που το έλεγαν «πέτρα του Βαρλαάμ» κι εκεί λοιπόν διάλεξαν για να χτίσουν το μοναστήρι τους, σαν που χτίζουν τη φωλιά τους οι αετοί «μεταξύ ουρανού και γης». Βρήκαν εκεί τα ερείπια μιας παλαιάς εκκλησίας και βάλθηκαν με σκληρή εργασία να την ξαναχτίσουν. Σε λίγο καιρό ήταν έτοιμη η εκκλησία των αγίων Πάντων και τα πρώτα κελιά των μοναχών, που σιγά –σιγά μαζεύτηκαν κι έκαμαν την αδελφότητα της μονής Βαρλαάμ. Οι δημιουργικοί άνθρωποι όπου κι αν βρεθούν, με θείο έρωτα μέσα τους, ξέρουνε να φτιάχνουν τη γη παράδεισο.
Βρισκόμαστε στα 1518 και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πατρίδα μας είναι υποδουλωμένη στους Τούρκους. Είναι τα πρώτα και τα πιο σκοτεινά και πικρά χρόνια της αιχμαλωσίας. Τότε άρχισαν να αναφαίνονται νέοι μάρτυρες της πίστεως και όσιοι ασκητές, που στήριξαν το ορθόδοξο γένος στους χρόνους μετά την άλωση. Όσα και να γράψουμε γι’ αυτά τα χρόνια, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να πούμε ό,τι πρέπει για την Εκκλησία μας, που κράτησε τους ορθοδόξους λαούς. Εμείς, αν είμαστε τώρα Έλληνες και χριστιανοί, το οφείλουμε στην Εκκλησία μας. Στα χρόνια της δουλείας μέχρι την επανάσταση του 1821, σφάζονταν μάρτυρες και χτίζονταν μοναστήρια. Καλό είναι αυτό να μην το ξεχνάμε.
Ο Νεκτάριος και ο Θεοφάνης, που ήσαν από αρχοντική οικογένεια, ήξεραν και καλά γράμματα, καθώς ακόμα τότε που γεννήθηκαν μετά την άλωση, η παιδεία δεν είχε σβήσει. Αφήκαν λοιπόν και υπάρχουν γραφτά, στα οποία φαίνεται η μεγάλη ανάπτυξη που πήρε στα χρόνια τους η μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων. Όχι μόνο έκτισαν το μοναστήρι, αλλά καλλιέργησαν και χωράφια κι απόκτησαν ζώα, ώστε και η κοινοβιακή αδελφότητα των μοναχών να είναι οργανωμένη σε μια πρότυπη κοινότητα κοινοκτημοσύνης, αλλά και οι άνθρωποι των γύρω τόπων να ζουν και να προστατεύονται μέσα στο μοναστήρι. Την ίδια εποχή, εδώ στον τόπο το δικό μας, είναι τα μοναστήρια του αγίου Νικάνορα στη Ζάμπορδα και του αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο.
Μοιράζοντας τη ζωή τους μεταξύ της προσευχής και της εργασίας, τα δυο αρχοντόπουλα των Ιωαννίνων, ήλθε ο καιρός και πέρασαν από το θάνατο στη ζωή. Πρώτος κοιμήθηκε ο Θεοφάνης στα 1544 κι ύστερα από έξη χρόνια ο Νεκτάριος στα 1550. Στο γραπτό που σαν είδος διαθήκης αφήκαν, για το οποίο είπαμε και παραπάνω, μέσα στα άλλα γράφουν τα εξής: «Όσα μπορέσαμε εξασφαλίσαμε για το μοναστήρι… και μοναχούς ικανούς συνθροίσαμεν και ιερείς και διακόνους εν αυτή κατεστήσαμεν, όπως υμνώσι μεν και ευλογώσιν εν αυτή τον Θεόν, μνημονεύωσι έτι δε και τους μεθ’ ημών συγκοπιάσαντας…». Αμήν.
Από το βιβλίο:
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Λ. ΨΑΡΙΑΝΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΜΨΥΧΟΙ
(Εξαπλά β’)
ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ
Η/Υ επιμέλεια, Σοφίας Μερκούρη.
***
Απολυτίκιον. Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.
Δυάς η των Οσίων θεοφόροι αυτάδελφοι, των Ιωαννίνων το κλέος, Μετεώρων αγλάϊσμα, Θεόφανες θεράπον του Χριστού, και νέκταρ ω Νεκτάριε ζωής, πάσης βλάβης και κινδύνων και πειρασμών, λυτρούσθε τους κραυγάζοντας. Δόξα τω ενισχύσαντι υμάς, δόξα τω στεφανώσαντι, δόξα τω χορηγούντι δι’ υμών, ημίν πταισμάτων άφεσιν.
Κοντάκιον. Ήχος γ’. Η Παρθένος σήμερον.
Η δυάς η ένθεος, των θεοφόρων Πατέρων, ο κλεινός Νεκτάριος, και Θεοφάνης ο θείος, λάμψαντες, εν Μετεώροις καθάπερ άστρα, νέμουσι, φως σωτηρίας τοις εκβοώσι: χαίρετε φωτός δοχεία, οι της Τριάδος θείοι θεράποντες.
Μεγαλυνάριον.
Χαίροις αυταδέλφων η ξυνωρίς, Νεκτάριε μάκαρ, και Θεόφανες ιερέ, Ιωαννίνων δόξα, και Μετεώρων λύχνοι, και Βαρλαάμ της Μάνδρας, θείοι δομήτορες.
Περισσότερα για το συναξάριο της ημέρας βλέπε και στον:
Ορθόδοξο Συναξαριστή.
Παράβαλε και:
17 Μαϊου, μνήμη του Αγίου Νεομάρτυρος Νικολάου του εκ Μετσόβου.
17 Μαϊου, Μνήμη και του Οσίου Πατρός ημών Αθανασίου, Επισκ. Χριστιανουπόλεως: Βίος, Παρακλητικός Κανών.
