Από της Ιταλικής επιθέσεως κατά της Αλβανίας
μέχρι της εισόδου της Ιταλίας εις τον πόλεμον.
(7Απριλίου 1939 – 10 Ιουνίου 1940)
Έγγραφα υπ’ αριθ. 61 – 76.
Αριθ. 61
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
13 Απριλίου 1940
Αι περί Κερκύρας διαδόσεις εξακολουθούν εντατικαί. Σήμερον είχον ανάλογον πληροφορίαν και εκ Φλωρεντίας.
Ο Άγγλος Επιτετραμμένος έχει ομοίας αναφοράς των Προξενείων του. Μάλιστα προστίθενται ήδη εις τον αντικειμενικόν σκοπόν η Κρήτη και αι νήσοι του Αιγαίου. Επί τη βάσει της λογικής δεν ευρίσκω πιθανήν την πραγματοποίησιν των διαδόσεων, καίτοι η ατμόσφαιρα κατέστη ύποπτος από της ενάρξεως των γεγονότων εις τον Βορράν, των οποίων μία ευμενής τυχόν δια την Γερμανίαν τροπή ενδέχεται να επηρεάση τας ιταλικάς διαθέσεις. Εν πάση περιπτώσει νομίζω ότι επιβάλλεται αθόρυβος επιφυλακή.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 62.
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
13 Απριλίου 1940
Το ιστορικόν της μετά καταπληκτικής εντάσεως κυκλοφορησάσης ενταύθα πληροφορίας περί μελετωμένης καταλήψεως της Κερκύρας παρά της Ιταλίας έχει ως εξής:
Προ τινών ημερών οι ημέτεροι Πρόξενοι Τεργέστης και Βρινδησίου σχεδόν ταυτοχρόνως επληροφόρησαν ημάς ότι εκυκλοφόρει εκεί η πληροφορία ότι επίκειται στρατιωτική δράσις κατά της Ελλάδος και ειδικώτερον κατά της Κέρκυρας. Αμέσως κατόπιν ήρχισαν προσερχόμενοι παρ’ εμοί φίλοι συνάδελφοι ίνα μοι ανακοινώσωσιν ομοίαν πληροφορίαν, τινές τούτων βεβαιούντες ότι αύτη εκυκλοφόρει μεταξύ των στρατιωτικών κύκλων. Επίσης Στρατιωτικοί Ακόλουθοι επεσκέφθησαν τον ιδικόν μας Συνταγματάρχην επί τω αυτώ σκοπώ. Επισκεφθείς συνάδελφον Μεγάλης Δυνάμεως ίνα ερωτήσω αυτόν εάν ήκουσέ τι σχετικόν, εύρον αυτόν κρατούντα σημείωμα εν τω οποίω αναφέρετο ότι το Βατικανόν είχε την πληροφορίαν ότι επίκειται κατάληψις της Κερκύρας. Την επιούσαν έλαβον επιστολήν Έλληνος εκ Φλωρεντίας ζητούντος θεώρησιν του διαβατηρίου του διότι υπήρχεν εκεί η πληροφορία ότι επίκειται επίθεσις καθ’ ημών. Χθες το απόγευμα επεσκέφθην τον Άγγλον Επιτετραμμένον όστις επίσης είχεν όμοια τηλεγραφήματα ενίων Άγγλων Προξένων εν οις οι του Παλέρμου και της Νεαπόλεως. Ο τελευταίος ωμίλει περί Κερκύρας ή Κρήτης ή νήσων του Αιγαίου και προσέθετε συναφώς ότι πλοία τινά ευρισκόμενα εις τον λιμένα της Νεαπόλεως ανεχώρησαν δια Τάραντα. Εν τω μεταξύ η πληροφορία είχε περιέλθη και εις τον άνθρωπον της συνοικίας, ούτως ώστε να δύναται να λεχθή ότι δεν υπάρχει σήμερον σημείον της Ιταλίας όπου να μη ηκούσθη αύτη.
Γεννάται νυν το ερώτημα ποία είναι η πηγή της ραγδαίας ταύτης διαδόσεως. Κατ’ εμήν αντίληψιν δεν πρόκειται περί σκέψεως εκπορευομένης εκ των συνήθων πολιτικοστρατηγικών συζητήσεων των καφενείων ή των κοσμικών κέντρων. Η ιταλική κοινή γνώμη διαιρείται εις δύο τάξεις, τους ενθουσιώδεις φασίστας και την βωβήν αντίδρασιν. Η ευφάνταστος μεγαλομανία των φασιστών εάν ήθελε να εκκολάψη τι το εντυπωτικόν δεν θα εσκέπτετο την μικράν Κέρκυραν, την καθ’ εαυτήν αμφιβόλου χρησιμότητος, αλλά θα εστρέφετο προς άλλα προσφιλή θέματα εις τα οποία εκ παλαιοτέρων συνθημάτων έχει προσηλωθή η προσοχή της. Η άλλη μερίς, απαισιοδόξως ή ηττοπαθώς διακειμένη έναντι του φασιστικού πολεμικού οργανισμού, θα ήτο φυσικώτερον να έχη τα βλέμματα εστραμμένα προς τα σημεία εκείνα όθεν εκπηγάζουσιν αι πραγματικαί της ανησυχίαι. Άλλως τε δεδομένου ότι, καθ’ α με διαβεβαίωσαν πολλοί συνάδελφοι, η είδησις εκυκλοφόρει εν τω στρατιωτικώ κύκλω, είναι φυσικώτερον να παραδεχθή τις ότι εκ του κύκλου τούτου εξεπήδησεν εις τους δρόμους παρά ότι εκ των δρόμων ανερριχήθη μέχρις εκείνου. Ουδ’ είναι δυνατόν να φαντασθή τις διάδοσιν ιδιωτικής πηγής εξικνουμένην αυθωρεί εις τα τέσσαρα πέρατα της Ιταλίας. Πιστεύω πολλώ μάλλον ότι η αρχή ευρίσκεται εν τίνι πολιτικώ ή στρατιωτικώ μαγειρείω. Και τότε τίθεται το έτερον ερώτημα, εάν πρόκειται περί έστω και προς στιγμήν γενομένης σοβαράς σκέψεως ή περί σκοπίμου άνωθεν διαδόσεως και εις τι αποβλέπει αύτη.
Η κατάληψις της Κερκύρας δεν δύναται να νοηθή ως αυτοτελής αντικειμενικός σκοπός. Δεδομένης της θέσεως ην σήμερον έχει η Ιταλία εν Αλβανία, η Κέρκυρα δεν είναι απαραίτητον στοιχείον δια την ασφάλειαν της Αδριατικής. Εξ άλλου η Ιταλία γνωρίζει ότι κατά πάσης τοιαύτης προσβολής θα αμυνθώμεν. Η Υμετέρα Εξοχότης έχει εμπράκτως άρη και την ελαχίστην περί τούτου αμφιβολίαν. Γνωρίζει επίσης η Ιταλία ότι η ιδική μας άμυνα συνεπάγεται αυτομάτως, δυνάμει της δοθείσης εγγυήσεως, την ανάμιξιν των Δυτικών Δυνάμεων. Σήμερον ακόμη, ως αυθεντικώς γνωρίζω, ο Στρατιωτικός Ακόλουθος της Αγγλίας υπενθύμισε το πράγμα εις το Ιταλικόν Επιτελείον. Κατόπιν τούτων η σκέψις περί καταλήψεως της Κερκύρας δεν δύναται να νοηθή ή ως στοιχείον ευρυτέρας ιταλικής αποφάσεως περί εισόδου εις τον πόλεμον.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 63
Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός των Εξωτερικών
προς την εν Ρώμη Β. Πρεσβείαν.
13 Απριλίου 1940
Πριν ή καλέσω τον Ιταλόν Πρεσβευτήν όπως επιστήσω την προσοχήν του επί της πληροφορίας περί ιταλικών προθέσεων κατά της Κερκύρας, εζήτησεν ούτος να με ίδη επί τη προόψει ολιγοημέρου μεταβάσεώς του εις Ρώμην και, φέρων αμέσως τον λόγον επί των κυκλοφορουρών και ενταύθα αναλόγων διαδόσεων, ετόνισε τας φιλικάς απέναντι ημών διαθέσεις της Κυβερνήσεώς του και παρετήρησεν ότι αι διαδόσεις αύται είναι αδικαιολόγητοι, τίθενται δε προφανώς εις κυκλοφορίαν παρά των Άγγλων οι οποίοι δεν αποβλέπουν συμπαθώς προς την ελληνοϊταλικήν φιλίαν, επιδιώκοντες παντοιοτρόπως όπως τας σχέσεις μεταξύ των δύο Κρατών διέπη αμοιβαία δυσπιστία. Απήντησα ότι ουδόλως αμφέβαλλον περί των απολύτως φιλικών διαθέσεων της Ιταλίας, άλλ’ ότι όσον αφορά τας ενταύθα κυκλοφορούσας διαδόσεις, των οποίων άλλωστε ανεγνώριζον το αβάσιμον, αύται απετέλουν απλήν ηχώ των κυκλοφορουσών εν Ιταλία εις τους κύκλους του Βατικανού και της Λέσχης των Δημοσιογράφων ως και εις το εξωτερικόν, και συγκεκριμένως εν Βουλγαρία και Ελβετία. Ήτο επομένως φυσικόν να προκαλούν ενταύθα αι τοιαύται διαδόσεις νευρικότητα και ανησυχίαν της κοινής γνώμης προς ζημίαν του κοινού συμφέροντος των δύο χωρών. Όσον αφορά την Αγγλίαν εβεβαίωσα τον κ. Γκράτσι κατηγορηματικώς ότι αύτη δεν έπαυσε να συνιστά την βελτίωσιν των σχέσεών μας μετά της Ιταλίας και ετόνισα την ζωηράν ικανοποίησιν την οποίαν είχεν εκδηλώση τόσον η Αγγλία όσον και η Γαλλία επ’ ευκαιρία της ανταλλαγής των γνωστών διακοινώσεων μεταξύ της Ελλάδος και της Ιταλίας κατά τον παρελθόντα Οκτώβριον. Ο Πρεσβευτής της Ιταλίας επέμεινεν εν τούτοις ότι η Αγγλική Κυβέρνησις δεν ήτο ειλικρινής, εις παρατήρησίν μου δε ότι η Ελλάς ήτο πολύ μικρά δια να προκαλή τόσην αντιζηλίαν απήντησεν ότι η γεωγραφική της θέσις είχε σπουδαιοτάτην σημασίαν τόσον δια την Αγγλίαν όσον και δια την Ιταλίαν.
Μεταξάς.
Αριθ. 64
Ο Μόνιμος Υφυπουργός των Εξωτερικών προς την
εν Ρώμη Β. Πρεσβείαν.
11 Μαΐου 1940
Ο Ιταλός Πρεσβευτής επέστρεψεν εκ Ρώμης κατόπιν ολιγοημέρου αδείας και με επεσκέφθη την 3 τρέχοντος. Μοι είπεν ότι, διατελών εν γνώσει των διαφόρων κυκλοφορησασών φημών περί εχθρικών απέναντι της Ελλάδος διαθέσεων της Ιταλίας, ουδόλως εφαντάσθη ότι ήτο ποτέ δυνατόν να έχωσιν αύται ληφθή παρ’ ημών σοβαρώς υπ’ όψιν. Ετόνισεν ότι επεθύμει να μοι μεταδώση τα συμπεράσματα των εν Ρώμη συνομιλιών του, καθ’ α η Ιταλία δεν είναι παντάπασι διατεθειμένη, επί του παρόντος τουλάχιστον, να εμπλακή εις τον πόλεμον. Όσον αφορά ειδικώτερον τα Βαλκάνια, η επιθυμία αυτής, προσέθηκεν, είναι όπως μη διαταραχθή κατ’ ουδένα τρόπον η εν αυτοίς ειρήνη. Άλλως, εννοείται, θα είχον τα πράγματα εν η περιπτώσει έτερός τις θα ανελάμβανεν οιανδήποτε πολεμικήν πρωτοβουλίαν, οπότε η Ιταλία θα ήτο ασφαλώς υποχρεωμένη να αμυνθή.
Επισκεφθείς την 6 τρέχοντος τον κ. Πρωθυπουργόν, ο κ. Γκράτσι επανέλαβε τα ανωτέρω προσθέσας τα εξής: Η Ιταλία ως Μεγάλη Δύναμις έχει και αυτή τας διεκδικήσεις της, ων την ικανοποίησιν θέλει εν καιρώ αξιώση, εκείνο όμως όπερ δύναται να διαβεβαιώση είναι ότι αι διεκδικήσεις αυταί δεν στρέφονται παντάπασι προς την Ελλάδα ούτε γενικώτερον προς τα Βαλκάνια. Και εν η ακόμη περιπτώσει η Ιταλία θα ενεπλέκετο εις πόλεμον προς την Αγγλίαν, δεν θα προσέβαλλε την Ελλάδα εφ’ όσον αύτη δεν καθίστατο αγγλική βάσις.
Μαυρουδής.
Αριθ. 65
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
15 Μαΐου 1940.
Εις τας διαβεβαιώσεις ας παρέσχεν ημίν ο Ιταλός Πρεσβευτής περιέχονται επιφυλάξεις αι οποίαι εξουδετερούσι την ουσίαν. Είμαι άλλως τε πεπεισμένος ότι εάν η Ιταλία εισέλθη εις τον πόλεμον θα ακολουθήση πιστώς, παρά πάσαν αντίθετον δήλωσιν, την μέθοδον του αιφνιδιασμού.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 66
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
24 Μαΐου 1940.
Ο Υπογραμματεύς της Φασιστικής Πανεπιστημιακής Οργανώσεως κ. Γκουΐντο Φαλλόττα εις προκήρυξίν του προς τους φοιτητάς, οίτινες έλαβον μέρος εις τους εν Τουρίνω διεξαχθέντας φοιτητικούς αγώνας, διακηρύσσει μεταξύ άλλων τα εξής:
«Από το Τουρίνον θα εκκινήσωμεν δια τον τελευταίον πόλεμον της απελευθερώσεώς μας, τον πόλεμον ο οποίος θα σπάση τας αλύσεις τας κρατούσας ακόμη δεσμίαν την πατρίδα μας, τον πόλεμον ο οποίος θα ανοίξη τελείως τας κιγκλίδας του Σουέζ και του Γιβραλτάρ και θα καταστήση εκ νέου την Μεσόγειον ιδικήν μας. Η ώρα των λογαριασμών έφθασε δια τας κρονολήρους πλουτοκρατίας, αι οποίαι ήλπιζον ότι θα μας κατεδίκαζον εις την πείναν και θα μας ετρομοκράτουν με τους στόλους των. Ο Μέγας Λογιστής ετοιμάζεται ήδη να κάμη το άθροισμα των λογαριασμών και να απαιτήση την πληρωμήν της συναλλαγματικής, την οποίαν υπέγραψαν το Λονδίνον και οι Παρίσιοι κατά το 1915, και των άλλων συναλλαγματικών, αι οποίαι εξεδόθησαν εις την Τύνιδα, την Νίκαιαν, την Κέρκυραν, το Τζιμπουτί και εις άλλα μέρη. Η πληρωμή θα γίνη εντός ολίγου και με όλους τους τόκους.»
Η προκήρυξις του κ. Φαλλόττα, η οποία σημειωτέον δημοσιεύεται με κτυπητούς τίτλους εις ολόκληρον τον ιταλικόν τύπον, καταλήγει με την φράσιν: «Συνάδελφοι όλων των ιταλικών Πανεπιστημίων: Εις το επανιδείν εις τους φοιτητικούς διαγωνισμούς του πολέμου».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 67.
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
29 Μαΐου 1940.
1.- Η επιστράτευσις, εν τη ευρυτέρα εννοία της προπαρασκευής της χώρας δι’ εμπόλεμον κατάστασιν, συνεχίζεται συστηματικώς. Αι προσκλήσεις δι’ ατομικών δελτίων συνεχίζονται. Τα σχολεία διετάχθησαν να κλείσουν τας θύρας των εις το τέλος Μαΐου, το Πανεπιστήμιον την 10 Ιουνίου. Οι κυανοί λαμπτήρες ετοποθετήθησαν εις τους δρόμους, οι απόπλοι των πλοίων ανεβλήθησαν. Σημαίνων ξένος Στρατιωτικός Ακόλουθος με διεβεβαίωσεν ότι με την υπάρχουσαν ήδη προπαρασκευήν η Ιταλία δύναται αμέσως να εισέλθη εις τον πόλεμον, της υπολειπομένης τοιαύτης δυναμένης να εκτελεσθή και μετά την έναρξιν των εχθροπραξιών.
2- Εξακολουθεί η έξαρσις των γερμανικών νικών εντονώτερον και θριαμβευτικώτερον παρά εάν επρόκειτο περί ιταλικών τοιούτων.
3-Συνεχίζεται η ενέργεια επί της κοινής γνώμης. Αύτη εμφανίζεται νυν ως ζητούσα τον πόλεμον και μόλις συγκρατουμένη. Αγορεύσεις των άνω προς τους κάτω και ψηφίσματα τούτων προς εκείνους συναγωνίζονται εις πολεμικόν μένος και εις πομπώδεις προειδοποιήσεις ότι οσονούπω θα εκραγή η ιταλική βόμβα.
4- Οι ρόλοι εμοιράσθησαν εις τα διάφορα όργανα της φασιστικής ορχήστρας. Παραπλεύρως των κατά της Αγγλίας χλευαστικών τοιχοκολλήσεων ετέθησαν προχθές ταινία με τας λέξεις «Corsica italiana». Το όργανον του κ. Μπλάμπο ανέλαβε την επίθεσιν κατά της Αιγύπτου. Ο κ. Γκάυντα ησχολήθη με τα Βαλκάνια εξαίρων πρώτον τα στρατιωτικά θέλγητρά των από Δαλματίας μέχρι Κρήτης και καταγγέλλων είτα αυτά ως μεταβληθέντα εις βάσιν του αγγλικού αποκλεισμού. Ο κόμης Τσάνο ανέλαβε να εκμαιεύση από τους Αλβανούς απολυτρωτικάς βλέψεις επί της Τσαμουριάς και του Κοσσόβου. Άλλα φασιστικά ψηφίσματα έσυραν συναλλαγματικάς επί της Τύνιδος, του Γιβραλτάρ και της Κερκύρας. Εν μια λέξει, διακηρύσσεται ότι η θύελλα έρχεται και ότι όλοι και όλα είναι έτοιμοι.
Και τοιαύτη μεν η πρόσοψις. Τί όπισθεν ταύτης συμβαίνει δεν δύναταί τις ή μόνον κατά προσέγγισιν να είπη. Η κοινή γνώμη, κατεπτοημένη, άτολμος και μοιρολατρική, αναμένει το μοιραίον νεύμα του Αρχηγού ως είδος ιδίας καταδίκης. Ο Αρχηγός εξ άλλου, έχων ασφαλώς επίγνωσι της καταστάσεως ταύτης, παρακολουθεί ώραν προς ώραν την γιγαντομαχίαν των Φλανδρών και καραδοκεί την στιγμήν της ευχερούς νίκης. Εάν και πότε θα δώση το σύνθημα εξαρτάται από την τύχην των γερμανικών όπλων. Πού πρώτον θα στραφή είναι ζήτημα τελείως ανοικτόν περί του οποίου ουδεμία δήλωσις, ουδεμία διαβεβαίωσις ως και ουδεμία άλλωστε απειλή δύναται να θεωρηθή ως αποτελούσα έστω και απλήν ένδειξιν.
Εν συμπεράσματι, κάθε ανησυχία αλλά και κάθε αμφιβολία είναι εξ ίσου δεδικαιολογημέναι ως προς τας ιταλικάς αποφάσεις. Η ιταλική πολιτική παίζεται εις τας Φλάνδρας.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 68
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
29 Μαΐου 1940.
«Η Εφημερίς της Ιταλίας» δημοσιεύει σήμερον ανταπόκρισιν του εν Αθήναις απεσταλμένου της κ. Ούγκο Καντζάνο υπό τον τίτλον «Η ελληνική νεολαία και η παρούσα πολιτική κατάστασις».
Ο κ. Καντζάνο ισχυρίζεται ότι, παραστάς εις παρέλασιν ομάδων της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας, παρετήρησεν ότι οι παρελαύνοντες ουδεμίαν είχον νεανινίζει, μιας επαναστάσεως ικανής να δημιουργήση νέας ηθικάς αξίας στερεί όχι μόνον την Οργάνωσιν της Νεολαίας αλλά και την όλην κίνησιν του Καθεστώτος της 4ης Αυγούστου του ιδεολογικού εκείνου πυρήνος άνευ του οποίου η εθνική αύτη κίνησις φαίνεται εδραζομένη επί της άμμου.
Η αιτία της καταστάσεως ταύτης, εξηγεί περαιτέρω ο Ιταλός ανταποκριτής, οφείλεται εις το γεγονός ότι, παρά την 4ην Αυγούστου, η χώρα ολόκληρος εξακολουθεί να ευρίσκεται υπό τον εφιάλτην του τεκτονισμού, τον οποίον η επανάστασις της 4ης Αυγούστου δεν ετόλμησε να θίξη διότι πολλοί εκ των ηγετών της ανήκουν επίσης εις αυτόν. Τεκτονισμός δε εις την Ελλάδα σημαίνει αγγλικόν και γαλλικόν κεφάλαιον. Ήδη όμως αι περίλαμπροι νίκαι των Γερμανών ανοίγουν εις την ελληνικήν νεολαίαν νέους ορίζοντας εντός των οποίων δύναται αύτη να εύρη την θέσιν της.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 69
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
1 Ιουνίου 1940
Εις τα σημερινά φύλλα των εφημερίδων «Πόπολο ντι Ρώμα» και «Στάμπα» του Τουρίνου δημοσιεύεται ανταπόκρισις του εν Αθήναις απεσταλμένου των κ. Αντώνιο Λοβάτο, ο οποίος λέγει μεταξύ άλλων τα εξής:
«Εις την ελληνικήν θάλασσαν, μεταξύ των ελληνικών νήσων και εμπρός εις τους ελληνικούς όρμους διασταυρούνται κυρίαρχα τα αγγλικά πολεμικά. Εκτός των πολεμικών αυτών υπάρχουν αι στερλίναι. Ιδού με ολίγας λέξεις η πολιτική της Ελλάδος, χώρας πτωχής, χώρας εξαρτωμένης εξ ολοκλήρου από την θάλασσαν. Την ημέραν κατά την οποίαν άλλη σημαία θα αντικαθιστά την αγγλικήν εν τη κυριαρχία της Ανατολικής Μεσογείου, η ύπαρξις της Ελλάδος θα εξηρτάτο από την νέαν αυτήν σημασίαν, όπως ήδη κατά τους παρελθόντας αιώνας εξηρτάτο από την ημισέληνον. Καταφανές είναι όμως ότι μεταξύ των διαφόρων σημαιών αι συμπάθειαι των Ελλήνων στρέφονται προς την πλουσιωτέραν, ή μάλλον, δια να εκφρασθώμεν καλύτερα, προς την σημαίαν η οποία αντεπροσώπευε μέχρι τούδε την αυτοκρατορίαν της κυριάρχου στερλίνας. Ούτε δύνανται ακόμη οι Έλληνες να συνηθίσουν με την ιδέαν μιας Ανατολικής Μεσογείου και ενός Αιγαίου ελευθέρων από κάθε ηγεμονίαν σημαίας ή νομίσματος, πράγμα το οποίον θα έπρεπε να αποτελή ελληνικόν εθνικόν πόθον…
«Η ζωή λοιπόν του ελληνικού λαού εξαρτάται από την θάλασσαν˙ άλλ’ η σύγχρονος Ελλάς, από του Πάσχα του παρελθόντος έτους, παραλλήλως προς το κλασικόν ναυτικόν πρόβλημα αντιμετωπίζει και πρόβλημα ξηράς, διότι δια πρώτην φοράν ευρίσκεται συνορεύουσα με μεγάλην ευρωπαϊκήν Δύναμιν εις τα Βαλκάνια. Ένεκα τούτου λέγεται ότι διττή είναι σήμερον η αγωνιώδης προσπάθεια του κ. Μεταξά, προς την θάλασσαν και προς την ξηράν. Πράγματι, εάν είναι αληθές ότι η Ελλάς οφείλει εκούσα άκουσα να είναι φίλη της σημαίας της Δυνάμεως η οποία κυριαρχεί της θαλάσσης, εξ ίσου αληθές φαίνεται σήμερον εις τα όμματα των εν Αθήναις ιθυνόντων ότι η Ελλάς οφείλει να δειχθή όχι ολιγώτερον φίλη της σημαίας της Δυνάμεως με την οποίαν συνορεύει εις την Βαλκανικήν. Εάν αι δύο αύται σημαίαι συνεχωνεύοντο – τονίζεται ενταύθα – το δίλημμα των δύο πυρών μεταξύ θαλάσσης και ξηράς θα ελύετο επί τέλους προς όφελος ίσως της ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Εάν, τουναντίον, αι δύο αύται σημαίαι έχουν, όπως συμβαίνει σήμερον, διάφορον και αντίθετον χρώμα, η Ελλάς αναγκάζεται να ζη εις την ατμόσφαιραν του σπασμωδικού φόβου και της μεγάλης ανησυχίας, η οποία κατά τας τελευταίας ακριβώς ημέρας έφθασεν εις παροξυσμόν.
«Μέσα εις την αγωνίαν της αυτήν και ωσάν δια να αποφύγη τον κίνδυνον, κατά το μάλλον ή ήττον φανταστικόν, κατά το μάλλον ή ήττον καρπόν ενδιαφερομένης ξένης προπαγάνδας, η Ελλάς έστρεψε τας ικέτιδας χείρας της προς την Ασίαν, και δη την Ασίαν εκείνην κατά της οποίας ηγωνίσθη πάντοτε επί αιώνας και επί χιλιετηρίδας. Οι Έλληνες του 1940 έφθασαν εις το σημείον να επικαλεσθούν τους Τούρκους ως συμμάχους των και εν ανάγκη ως ελευθερωτάς των και σωτήρας. Τρομακτική μεταστροφή της καταστάσεως ιστορικώς και πνευματικώς. Ο ελληνικός σταυρός επικαλείται την βοήθειαν, τον εναγκαλισμόν της ημισελήνου. Ο Τούρκος δεν ηρνήθη την χείρα του προς τον Έλληνα, ο οποίος επί τέσσαρας αιώνας τον περιεφρόνησε και τον κατεπάτησε, και περιβαλλόμενος από τα σχέδια των δημοκρατιών και προωθούμενος – άλλ’ όχι υπερβολικά – υπό του δυτικού χρυσού έθεσε την σπάθην του εις την διάθεσιν του ελληνικού λαού και δι’ ωρισμένην περίπτωσιν. Ή μάλλον ανέλαβε να την θέση. Η συνταγή είναι η εξής: Η Τουρκία θεωρεί το ελληνικόν έδαφος ως ιδικήν της ζώνην ασφαλείας και, επί τη βάσει του αγγλοτουρκικού συμφώνου της προσφάτου εποχής της δημοκρατικής αισιοδοξίας, η Τουρκία υπεχρεώθη, ως γνωστόν, να λάβη τα όπλα κατ’ εκείνου όστις θα καθίστατο ένοχος επιθέσεως κατά του εδάφους της ή κατά της τουρκικής «ζώνης ασφαλείας». Δεν γνωρίζομεν ακόμη εάν τα τελευταία γεγονότα επί του δυτικού μετώπου και η στρατιωτική κατάρρευσις των δημοκρατικών Δυνάμεων έκαμαν τους φρονίμους Τούρκους ιθύνοντας να μεταβάλουν τόνον, να αρκούνται εις μετριωτέρας αποφάσεις. Λέγεται ότι ναι. Οπωσδήποτε μίαν παρατήρησιν επιθυμούμεν να διατυπώσωμεν, την παρατήρησιν ότι από την μονομερή αυτήν εγγύησιν της Τουρκίας, εταίρου των επισήμων εγγυητών Αγγλίας και Γαλλίας, η Ελλάς δεν εξέρχεται με πολλήν τιμήν ως χώρα κυρίαρχος, άλλ’ εξέρχεται ως χώρα προστατευομένη και δη υπό του Τούρκου.
«Θα παραστώμεν αληθώς εν τη πράξει εις τουρκικόν προτεκτοράτον επί της Ελλάδος, δοθέντος ότι η τελευταία αύτη στηρίζεται περισσότερον εις την στρατιωτικήν βοήθειαν της Τουρκίας παρά των δημοκρατικών Δυνάμεων; Εις προτεκτοράτον, το οποίον επαναφέρει τον Τούρκον εις την Ευρώπην; Εις προτεκτοράτον, το οποίον παρέχει εις την μουσουλμανικήν Ασίαν εξουσίαν επί χριστιανικού σταυρού, έστω και ελληνικού; Οι Έλληνες επευφημούν μη έχοντες ίσως συνείδησιν της πράξεώς των».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 70
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
2 Ιουνίου 1940
Αισθάνομαι την ανάγκην να σας ανακοινώσω την ανησυχίαν την οποίαν μοι εμπνέει η παρατήρησις ότι η Ελλάς εγένετο κατά τας τελευταίας ημέρας ο στόχος ιταλικών ανταποκρίσεων και ειδήσεων αίτινες παριστούν την Ελλάδα έρμαιον των ξένων επιρροών και την ελληνικήν κυριαρχίαν ήδη μεμειωμένην. Είναι άξιον παρατηρήσεως ότι συμβαίνει τούτο καθ’ ην στιγμήν η Ιταλία πρόκειται να εισέλθη εις τον πόλεμον. Σημειωτέον ότι η Ελλάς υποκατέστησεν εν τούτω την Γιουγκοσλαβίαν ήτις έπαυσεν από τίνος να είναι αντικείμενον τοιούτων συκοφαντιών.
Η Ελλάς προφανώς αποτελεί εις την ιταλικήν αντίληψιν πεδίον ανοικτόν εις τους πολεμικούς συνδυασμούς της Ιταλίας. Δι ο και προπαρασκευάζεται δια του ιταλικού τύπου δικαιολογία δι’ ην περίπτωσιν θα εκρίνετο σκόπιμος ή αναγκαία η παραβίασις της κυριαρχίας της Ελλάδος.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 71
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών
3 Ιουνίου 1940
Χαρακτηριστικήν εκδήλωσιν της καλλιεργουμένης ενταύθα νοοτροπίας απετέλεσε προκήρυξις ήτις διενεμήθη και ετοιχοκολλήθη εν Ρώμη και εις άλλας πόλεις της Ιταλίας υπό της εθνικιστικής οργανώσεως «Όπερα Ατζούρρα». Η προκήρυξις αύτη περιέχει τα εξής αποσπάσματα άρθρου εν είδει συνθημάτων:
«Μοναδικός τρόπος ίνα καταστή η ειρήνη διαρκής εν Ευρώπη: οι μεγάλοι καταβροχθίζουν τους μικρούς».
«Επί τη βάσει των αναμφισβητήτων ιστορικών δικαιωμάτων ως και τούτων υπεροχής, ολόκληρος η κεντρική και μεσημβρινή Γαλλία, η λεκάνη της Μεσογείου, η Αδριατική, η Κροατία, η Δαλματία, η Ελλάς, η Κύπρος, η Αλβανία, η Ιερουσαλήμ ανήκουν εις την Ιταλίαν».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 72
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
3 Ιουνίου 1940.
Ο εν Γενούη ημέτερος Γενικός Πρόξενος τηλεγραφεί τα εξής:
«Ταυτοχρόνως προς τα επισήμως κυκλοφορούντα έντυπα, διάφορα πρόσωπα τοιχοκολλούν από προχθές, υπό τα όμματα των αρχών, χειρόγραφα με ύβρεις και απειλάς κατά των Δυτικών Δυνάμεων. Εις τοιούτους λιβέλλους, απαριθμούντας τας ιταλικάς αξιώσεις, αναφέρονται η Κέρκυρα και η Κύπρος. Όργανα του Φασιστικού Κέντρου περισυλλέγουν ανέργους και αλήτας προς δημιουργίαν θορύβου και διαδηλώσεων, εκ του Κέντρου δε τούτου τίθενται εις κυκλοφορίαν διαδόσεις περί σχεδίων καταλήψεως της Κορσικής, της Μάλτας, της Τύνιδος, της Αιγύπτου και της προελάσεως του εν Αλβανία στρατού μέχρι της Θεσσαλονίκης».
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 73
Ο εν Ουασιγκτώνι Πρεσβευτής προς το Β.
Υπουργείον των Εξωτερικών.
7 Ιουνίου 1940
Ο Υφυπουργός των Εξωτερικών κ. Ουέλλες με επληροφόρησεν ότι η είσοδος της Ιταλίας εις τον πόλεμον αναμένεται ενταύθα εντός των προσεχών ημερών, το πολύ εντός εβδομάδος. Αι διαβεβαιώσεις, αίτινες εδόθησαν χθες υπό του κόμητος Τσάνο εις τους Πρεσβευτάς Ελλάδος και Γιουγκοσλαυΐας ότι η Ιταλία θα σεβασθή τα δύο αυτά κράτη και θα στραφή κατά της Γαλλίας, θεωρούνται ενταύθα ειλικρινείς εν συνδυασμώ προς την προκειμένου περί Βαλκανίων στάσιν της Σοβιετικής Ρωσίας.
Κ. Διαμαντόπουλος.
Αριθ. 74
Ο Μόνιμος Υφυπουργός των Εξωτερικών προς την
εν Ουασιγκτώνι Β. Πρεσβείαν.
8 Ιουνίου 1940
Δύνασθε να ανακοινώσητε εις τον Υφυπουργόν των Εξωτερικών ότι δεν είναι ακριβής η πληροφορία καθ’ ην ο κόμης Τσάνο έδωκε χθες εις τον Έλληνα εν Ρώμη Πρεσβευτήν νέας διαβεβαιώσεις ότι η Ιταλία θέλει σεβασθή την Ελλάδα. Εκτός των δοθεισών ήδη ημίν σχετικών διαβεβαιώσεων τόσον υπό του κ. Τσάνο όσον και υπό του εν Αθήναις Ιταλού Πρεσβευτού, ο Ιταλός Υπουργός των Εξωτερικών δεν προέβη χθες εις νέας τοιαύτας προς τον κ. Πολίτην.
Μαυρουδής.
Αριθ. 75
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
8 Ιουνίου 1940
Πληροφορούμαι εκ καλής πηγής ότι αι εφημερίδες είχον λάβη παρά του Υπουργείου της Λαϊκής Μορφώσεως οδηγίας να καλλιεργήσουν τα εξής θέματα:
1) Εις την Ελλάδα οι ιθύνοντες, καθ’ ο υποχείριοι της μασωνίας, είναι υπέρ των Δυτικών Δυνάμεων, ενώ ο λαός και ιδίως οι νέοι είναι υπέρ του Άξονος.
2) Επειδή οι Σύμμαχοι και η Τουρκία προτίθενται να καταλάβουν τας νήσους και την Θεσσαλονίκην, η Ιταλία θα ευρεθή εις την ανάγκην να υπερασπίση την Ελλάδα.
3) Η ελληνική κοινή γνώμη, κουρασμένη από τας πιέσεις των Αγγλογάλλων, επιθυμεί την προστασίαν της Ιταλίας.
Σημειωτέον ότι από προχθές έπαυσεν ο τύπος απασχολούμενος με την Ελλάδα. Ίσως συνετέλεσεν εις αυτό η προειδοποίησις της Σοβιετικής Ρωσίας.
Ι. Πολίτης.
Αριθ. 76
Ο εν Ρώμη Πρεσβευτής προς το Β. Υπουργείον των Εξωτερικών.
10 Ιουνίου 1940
Ο Υπουργός των Εξωτερικών μοι επεβεβαίωσεν ότι είναι ειλημμένη η απόφασις του πολέμου και με αφήκε να εννοήσω ότι πρόκειται πλέον περί αμέσου εκτελέσεως. Τον ηρώτησα εάν δύναμαι να βασίζωμαι επί των προσφάτων διαβεβαιώσεων της Ιταλίας προς την Κυβέρνησίν μου ότι τούτο ουδένα αντίκτυπον θα έχη δια τα Βαλκάνια και ειδικώς δια την Ελλάδα. Απήντησε ότι δύναμαι να είμαι βέβαιος ότι εμμένει εις όλας τας διαβεβαιώσεις του και ότι η πρόθεσις της Ιταλίας όπως διατηρηθή η ειρήνη εις τα Βαλκάνια είναι σταθερά. Προσέθηκεν ότι περί τούτου η Ιταλία έδωκε διαβεβαιώσεις και εις την Γιουγκοσλαυΐαν και εις την Τουρκίαν, την οποίαν ουδένα έχει λόγον να θίξη εφ’ όσον δεν λάβη η ιδία διάφορον στάσιν. Ως προς την Γιουγκοσλαυΐαν μοι υπεγράμμισεν ότι, τη απαιτήσει της, εδόθησαν αυτή διαβεβαιώσεις πλέον εκτεταμέναι των συνήθων.
Ι. Πολίτης.
Από το βιβλίο: Η Ιταλική επίθεσις κατά της Ελλάδος.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
ΑΘΗΝΑΙ 1940
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη
