Εξήγηση μερικών ρητών του αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού που βρίσκονται μέσα σε τροπάρια που ψάλλονται το άγιο Πάσχα – Αββά Δωροθέου.

Με πολλή ευχαρίστηση θα σας μιλούσα λίγο για το νόημα των ύμνων που ψάλλουμε στην εκκλησία, για να μη σας απορροφά η μελωδία, αλλά να συμμετέχει ανάλογα και ο νους σας στη δύναμη και το βάθος των λόγων. Τί λοιπόν ψάλλαμε τώρα μόλις; Είναι ημέρα της Αναστάσεως. Ας προσφέρουμε ως δώρο τους ίδιους τους εαυτούς μας.

Επειδή στην παλιά εποχή οι Ισραηλίτες στις γιορτές, δηλαδή στα θρησκευτικά πανηγύρια, προσέφεραν, σύμφωνα με το νόμο, διάφορα δώρα στον Κύριο, όπως «θυσίες», «ολοκαυτώματα», «απαρχές» και άλλα παρόμοια, συμβουλεύει και εμάς ο άγιος Γρηγόριος να γιορτάσουμε για τον Κύριο όπως ακριβώς εκείνοι και μας προτρέπει λέγοντας: Είναι ημέρα της Αναστάσεως.

Αντί της αγίας ημέρας που γιόρταζαν οι Ισραηλίτες, έχουμε τώρα ημέρα θεϊκού πανηγυριού, την ημέρα του χριστιανικού Πάσχα. Τί είναι όμως το Πάσχα του Χριστού; Οι Ισραηλίτες γιόρταζαν το «Φασέχ», όταν έφυγαν από τη γη της Αιγύπτου. Το Πάσχα όμως που μας προτρέπει τώρα ο Άγιος να πανηγυρίσουμε, το γιορτάζει η ψυχή που βγαίνει από τη νοητή Αίγυπτο, δηλαδή από την αμαρτία. Γιατί, όταν διαβαίνει η ψυχή από την αμαρτία στην αρετή, τότε γιορτάζει το «Φασέχ» του Κυρίου, όπως είπε και ο Ευάγριος: «Το Πάσχα του Κυρίου είναι διάβαση, δηλαδή πέρασμα από το χώρο της κακίας στον χώρο της αρετής».

Σήμερα λοιπόν είναι Πάσχα του Κυρίου, ημέρα λαμπρής γιορτής, ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού, που πέθανε και αναστήθηκε και κάρφωσε στο σταυρό για χάρη μας την αμαρτία. Ας προσφέρουμε λοιπόν και εμείς στον Κύριο δώρα, θυσίες και ολοκαυτώματα, όχι βέβαια αλόγων ζώων που δεν τα θέλει ο Χριστός. Γιατί «θυσία και προσφορά αλόγων ζώων δεν θέλησες και ολοκαυτώματα μοσχαριών και προβάτων δεν σου είναι ευάρεστα» (Εβρ. 10, 5-6: Ψαλμ. 39, 7). Και ο Ησαΐας λέει: «Τί να τις κάνω τις πολλές θυσίας σας; λέει ο Κύριος κ.τ.λ.» (Ησ’. 1, 11). Αλλά ο Αμνός του Θεού θυσιάστηκε για μας, όπως λέει ο Απόστολος: «Πραγματικά, το δικό μας Πάσχα είναι ο Χριστός που θυσιάστηκε για μας» (Α’ Κορ. 5, 7), για να απαλλάξει τον κόσμο από την αμαρτία. Και «έγινε κατάρα για μας», όπως λέει η Αγία Γραφή: «Καταραμένος είναι όποιος κρεμιέται στο ξύλο», για να μας εξαγοράσει από την κατάρα του νόμου (Γαλ. 3, 13) και «για να αποκτήσουμε την υιοθεσία» (Γαλ. 4, 5). Γι’ αυτό οφείλουμε και εμείς να του προσφέρουμε ως δώρο κάτι από εκείνα που Του
είναι ευάρεστα.

Ποιο λοιπόν δώρο και ποια θυσία οφείλουμε να προσφέρουμε στον Χριστό, την αναστάσιμη αυτή ημέρα, για να ευαρεστηθεί, αφού δεν θέλει θυσίες αλόγων ζώων; Πάλι ο άγιος Γρηγόριος μας το διδάσκει. Γιατί αφού είπε: Αναστάσεως ημέρα, πρόσθεσε˙ Ας προσφέρουμε δώρο τους εαυτούς μας. Και ο Απόστολος λέει: «Προσφέρετε ως δώρο στον Θεό τα σώματά σας, θυσία ζωντανή, αγία, ευάρεστη στον Θεό, τη λογική λατρεία σας» (Ρωμ. 12, 1).

Πώς όμως οφείλουμε να προσφέρουμε στον Θεό τα σώματά μας θυσία ζωντανή και αγία; Με το να μην κάνουμε τα θελήματα που μας υπαγορεύει η σάρκα μας και ο λογισμός μας, αλλά ζώντας πνευματικά και μη εκπληρώνοντας κανένα σαρκικό μας θέλημα (Εφεσ’. 2, 3). Γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει το να νεκρώσουμε τα μέλη του σώματος που μας σπρώχνουν σε γήινες επιθυμίες (Κολ. 3, 5). Αυτή θεωρείται ζωντανή θυσία, αγία και ευάρεστη στον Θεό. Γιατί όμως ονομάζεται ζωντανή θυσία; Επειδή το άλογο ζώο που οδηγείται για θυσία, την ίδια στιγμή που θυσιάζεται, πεθαίνει. Οι άγιοι όμως που προσφέρουν τους εαυτούς τους στον Θεό, θυσιάζονται καθημερινά, ενώ ταυτόχρονα παραμένουν στη ζωή, όπως λέει ο Δαυίδ: «Για χάρη σου θανατωνόμαστε όλη την ημέρα, θεωρηθήκαμε σαν πρόβατα που προορίζονται για σφαγή» (Ψαλμ. 43, 23). Αυτό σημαίνει εκείνο που λέει ο άγιος Γρηγόριος: Ας προσφέρουμε τους εαυτούς μας. Δηλαδή, ας θυσιάσουμε τους εαυτούς μας, ας τους θανατώνουμε όλη την ημέρα, όπως όλοι οι Άγιοι, για τον Χριστό και Θεό μας, γι’ Αυτόν που
πέθανε για χάρη μας.

Πώς όμως οι Άγιοι θανάτωσαν τους εαυτούς τους; Έπαυσαν να αγαπούν τον κόσμο και τα εγκόσμια, όπως λέει ο άγιος Ιωάννης στις Καθολικές επιστολές (Α’ Ιωάν. 2, 15). «Αρνήθηκαν εντελώς τη σαρκική επιθυμία, την επιθυμία των ματιών και την υπερηφάνεια της κοσμικής ζωής, δηλαδή τη φιληδονία, τη φιλαργυρία, την κενοδοξία», «σήκωσαν το σταυρό τους, ακολούθησαν τον Χριστό» (Ματθ. 16, 24). Και «σταύρωσαν, όχι μόνο τους εαυτούς τους για τον κόσμο, αλλά και ό,τι κοσμικό είχαν μέσα τους» (Γαλ. 6, 14). Γι’ αυτό λέει κι ο Απόστολος: «Αυτοί που ανήκουν στον Ιησού Χριστό σταύρωσαν τη σάρκα μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες» (Γαλ. 5, 24). Να λοιπόν, έτσι θανάτωσαν τους εαυτούς τους οι Άγιοι.

Πώς όμως πρόσφεραν τους εαυτούς τους; ζώντας, όχι σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, αλλά σύμφωνα με τις εντολές του Θεού, υποτάσσοντας και εγκαταλείποντας τα θελήματά τους για χάρη της εντολής και της αγάπης του Θεού και του πλησίον, όπως είπε και ο απόστολος Πέτρος: «Να, εμείς τα αφήσαμε όλα και σε ακολουθήσαμε» (Ματθ. 19, 27). Τί άφησε; Μήπως είχε χρήματα ή κτήματα ή χρυσάφι ή ασήμι; Μόνο το δίχτυ είχε και αυτό παλιό, όπως είπε ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Άφησε όμως, όπως είπε, όλα τα θελήματά του, όλη την «προσπάθεια» αυτού του κόσμου. Και, όπως φαίνεται, και αν ακόμη είχε χρήματα ή περιουσία και εκείνα θα τα περιφρονούσε. Και αφού σήκωσε το σταυρό, ακολούθησε τον Χριστό, σύμφωνα μ’ αυτό που λέει ο απόστολος Παύλος: «Δεν ζω πια εγώ, αλλά μέσα μου ζει ο Χριστός (Γαλ. 2, 20). Να, έτσι πρόσφεραν για δώρα τους εαυτούς τους οι Άγιοι. Αφού νεκρώθηκαν, όπως είπαμε, από κάθε «προσπάθεια» και κάθε προσωπικό θέλημα, έζησαν δοσμένοι μόνο στον Χριστό και στις εντολές Του.

Έτσι λοιπόν και εμείς «ας προσφέρουμε τους εαυτούς μας», όπως διδάσκει ο άγιος Γρηγόριος. Γιατί εμάς εννοεί όταν λέει: «το πιο πολύτιμο δημιούργημα του Θεού».

Αληθινά, το πολυτιμότερο απ’ όλα τα ορατά κτίσματα, είναι ο άνθρωπος. Γιατί εκείνο μεν τα δημιούργησε ο Θεός μόνο με το λόγο Του, λέγοντας «να γίνει αυτό» και έγινε. Και πάλι «να φυτρώσει στη γη αυτό» και φύτρωσε. Ή «να βγάλουν τα νερά της θάλασσας ψάρια» (Γεν. 1, 3, 11, 20) και έβγαλαν˙ και όλα τ’ άλλα. Τον άνθρωπο όμως τον έπλασε με τα ίδια Του τα χέρια και τον καταστόλισε. Και όλα μεν τα κτίσματα τα δημιούργησε με το σκοπό να υπηρετούν και να αναπαύουν τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο όμως τον όρισε βασιλιά όλων αυτών των δημιουργημάτων και τον έπλασε για να απολαμβάνει την τρυφή του Παραδείσου. Και το πιο αξιοθαύμαστο είναι ότι, όταν αυτός ξέπεσε από τη θέση του, από δικό του λάθος, πάλι τον αποκατέστησε στην πρώτη του κατάσταση, με το Αίμα του Υιού Του του Μονογενούς, ώστε να είναι ο άνθρωπος το πολυτιμότερο απ’ όλα τα ορατά δημιουργήματα. Και όχι μόνο το πολυτιμότερο, αλλά και το τιμιότερο και το πιο οικείο.

Γιατί είπε: «Ας δημιουργήσουμε τον άνθρωπο, ¨κατ’ εικόνα ημερτέραν και καθ’ ομοίωσιν¨» (Γεν. 1, 26). Και ακόμα η Αγία Γραφή συμπληρώνει: «Δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο, ΄κατ’ εικόνα¨ Θεού τον δημιούργησε, και φύσηξε πάνω στο πρόσωπό του πνοή ζωής» (Γεν. 2, 7). Και ο ίδιος ο Κύριός μας, όταν σαρκώθηκε, πήρε ανθρώπινη μορφή, σάρκα ανθρώπου και ψυχή ανθρώπου. Και με λίγα λόγια, έγινε σε όλα άνθρωπος, εκτός από την αμαρτία, φέροντας μ’ αυτόν τον τρόπο κοντά Του τον άνθρωπο, κάνοντάς τον, όπως θα λέγαμε, δικό Του. Γι’ αυτό λοιπόν πολύ καλά και ταιριαστά είπε ο άγιος Γρηγόριος: «Το πιο πολύτιμο και το πιο οικείο δημιούργημα για τον Θεό είναι ο άνθρωπος». Μετά πιο καθαρά προσθέτει: Ας αποκαταστήσουμε την εικόνα που μας έδωσε ο Θεός στην αρχική της κατάσταση.

Πώς όμως θα γίνει αυτό; Μας το λέει ο απόστολος Παύλος: «Ας καθαρίσουμε τους εαυτούς μας από κάθε σωματικό και πνευματικό μολυσμό» (Β’ Κορ. 7, 1). Ας ξανακάνουμε καθαρή την εικόνα μας, όπως την παραλάβαμε. Ας την απαλλάξουμε από τη βρωμιά της αμαρτίας, για να φανεί με τις αρετές η ομορφιά της. Γι’ αυτή την ομορφιά προσευχόταν και ο Δαυίδ λέγοντας: «Κύριε, Συ θέλησες και έδωσες τόση δύναμη σε κάθε αγαθό και ωραίο που έχω μέσα μου» (Ψαλμ. 29, 8). Ας καθαρίσουμε λοιπόν το «κατ’ εικόνα» μας. Γιατί ο Θεός το θέλει από μας όπως ακριβώς μας το έδωσε, χωρίς κηλίδες ή ρυτίδες, ή κάτι παρόμοιο. Ας αποκαταστήσουμε στο αρχαίο κάλλος του το «κατ’ εικόνα»: Ας συνειδητοποιήσουμε τη μεγάλη αξία που μας έδωσε ο Θεός.

Ας μάθουμε πόσα μεγάλα αγαθά μας δωρήθηκαν. Ας μάθουμε «κατ’ εικόνα» τίνος πλαστήκαμε. Ας μην παραγνωρίσουμε τα μεγάλα δώρα που μας δωρήθηκαν απ’ Αυτόν, όχι για την αξία μας, αλλά μόνο και μόνο από την αγαθότητά Του. Ας μάθουμε ότι δημιουργηθήκαμε «κατ’ εικόνα» του ίδιου του Θεού που μας έπλασε.

Ας τιμήσουμε το Αρχέτυπο. Ας μην προσβάλλουμε την εικόνα του Θεού, σύμφωνα με την οποία πλαστήκαμε. Ποιός από εκείνους, που θέλουν να ζωγραφίσουν την εικόνα του βασιλιά, τολμά να χρησιμοποιήσει φθηνό και άχρηστο χρώμα και να προσβάλλει τον βασιλιά με κίνδυνο να τιμωρηθεί; Αντίθετα, χρησιμοποιεί όλα τα πολύτιμα και λαμπρά χρώματα, που είναι αντάξια της εικόνας του βασιλιά. Πολλές φορές μάλιστα τοποθετεί στην εικόνα των βασιλιάδων φύλλα χρυσού και φροντίζει να απεικονίζει, όσο είναι δυνατόν, όλα τα ενδύματα του βασιλιά, ώστε να περιέχει η εικόνα όλα τα βασιλικά χαρακτηριστικά˙ και όποιος τη βλέπει να νομίζει ότι βλέπει τον ίδιο τον βασιλιά, το ίδιο το Αρχέτυπο. Και τότε η εικόνα είναι πολύ όμορφη και λαμπρή. Και εμείς λοιπόν ας μην ατιμάσουμε το Αρχέτυπό μας. Δημιουργηθήκαμε «κατ’ εικόνα» του Θεού. Ας φτιάξουμε την εικόνα μας καθαρή και έντιμη, αντάξια του Αρχέτυπου. Γιατί, αν τιμωρείται εκείνος που πρόσβαλε την εικόνα του βασιλιά, που είναι και αυτός άνθρωπος, τί πρέπει να πάθουμε εμείς που καταφρονούμε
τη Θεία εικόνα που βρίσκεται μέσα μας;

Και όπως είπε ο Άγιος, «δεν ξαναδίνουμε στην εικόνα του Θεού που έχουμε μέσα μας ολόκληρη την αρχική της δόξα»; Ας τιμήσουμε λοιπόν το Αρχέτυπο». Ας μάθουμε του μυστηρίου τη δύναμη Και για χάρη τίνος πέθανε ο Χριστός.

Η δύναμη του μυστηρίου του θανάτου του Χριστού είναι αυτή: Επειδή αφανίσαμε μέσα μας με την αμαρτία το «κατ’ εικόνα» και γι’ αυτό νεκρωθήκαμε, όπως λέει και ο Απόστολος, «με τα παραπτώματα και τις αμαρτίες» (Εφεσ’. 2, 1), γι’ αυτό και ο Θεός που μας έπλασε «κατ’ εικόνα» Του, επειδή σπλαχνίσθηκε το πλάσμα και την ίδια την «εικόνα» Του, έγινε για μας άνθρωπος, και καταδέχθηκε να υποστεί το θάνατο για χάρη όλων των ανθρώπων, για να επαναφέρει εμάς τους νεκρωμένους στη ζωή, από την οποία ξεπέσαμε με την παράβαση της εντολής. Έτσι, αφού ανέβηκε πάνω στον άγιο σταυρό Του και σταύρωσε την αμαρτία, που εξαιτίας της βγήκαμε από τον Παράδεισο, «αιχμαλώτισε την αιχμαλωσία μας» (Ψαλμ. 67, 19: Εφεσ’. 4, 8).

Τί σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει ότι από τότε που ο Αδάμ παρέβηκε την εντολή του Θεού, μας αιχμαλώτισε ο εχθρός και μας είχε υπόδουλους. Όταν λοιπόν, οι ψυχές χωρίζονταν από τα σώματα των ανθρώπων, πήγαιναν στον Άδη, επειδή ήταν κλεισμένος ο Παράδεισος. Όταν όμως ο Χριστός ανέβηκε στο ύψος του αγίου και ζωοποιού Σταυρού, μας λύτρωσε, με το ίδιο Του το Αίμα, από τη σκλαβιά που μας είχε δεμένους ο εχθρός μας, ο διάβολος, εξαιτίας της παραβάσεως της εντολής. Δηλαδή μας άρπαξε πάλι από τα χέρια του εχθρού και κατά κάποιο τρόπο μας πήρε από την πρώτη σκλαβιά στη δική Του δουλεία, αφού νίκησε και κατατρόπωσε τον διάβολο, που μας είχε πριν σκλαβώσει. Γι’ αυτό λέγεται «αιχμαλώτισε αιχμαλωσία». Αυτή είναι η δύναμη του μυστηρίου. Γι’ αυτό ο Χριστός πέθανε για χάρη μας, για να ξαναφέρει στη ζωή εμάς, που είχαμε απονεκρωθεί, όπως είπε ο Άγιος. Λυτρωθήκαμε λοιπόν από τον Άδη με τη φιλανθρωπία του Χριστού και τώρα είναι στο χέρι μας να γυρίσουμε στον Παράδεισο. Γιατί δεν μας τυραννάει πια, ούτε μας έχει δούλους, όπως
πρώτα, ο εχθρός.

Μόνο ας φροντίσουμε, αδελφοί μου, και ας φυλάξουμε τους εαυτούς μας από την έμπρακτη αμαρτία. Γιατί, όπως πολλές φορές σας είπα, κάθε αμαρτία που γίνεται έμπρακτα, μας ξανακάνει υπόδουλους στον εχθρό, επειδή με τη θέλησή μας παραδίνουμε και υποδουλώνουμε τους εαυτούς μας. Γιατί δεν είναι, αλήθεια, ντροπή και μεγάλη ταλαιπωρία, αφού ο Χριστός μας λύτρωσε από τον Άδη με το πανάγιο Αίμα Του και αφού τα ακούμε όλα αυτά, να ξαναγυρίσουμε και να ρίξουμε πάλι τους εαυτούς μας στον Άδη; Άραγε, δεν είμαστε τότε άξιοι για πιο χειρότερη και ελεεινότερη κόλαση; Ο φιλάνθρωπος Θεός ας μας ελεήσει και ας μας δώσει πνευματική αγρύπνια, για να έρθουμε σε συναίσθηση, να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας και να βρούμε λίγο έλεος την ημέρα της Κρίσεως.

Ερμηνεία τινών ρητών του αγίου Γρηγορίου Ψαλλομένων μετά τρόπου εις το Άγιον Πάσχα.

Ηδέως ελάλουν υμίν ολίγα περί των ψαλμών ων ψάλλομεν, ίνα μη απομετεωρίζησθε προς το μέλος, άλλ’ ίνα και αυτός ο νους υμών κατά αναλογίαν συμποιήται τη δυνάμει των λόγων. Τί ουν εψάλλομεν άρτι;

Αναστάσεως ημέρα˙
καρποφορήσωμεν ημάς αυτούς.

Επειδή το παλαιόν οι υιοί Ισραήλ εν ταις εορταίς ήγουν πανηγυρύρεσι προσέφερον δώρα τω Κυρίω κατά νόμον, οίον θυσίας, ολοκαυτώματα, απαρχάς, και όσα τοιαύτα, παραινεί και ημίν ο άγιος Γρηγόριος εορτάσαι ώσπερ εκείνοι τω Κυρίω, και παρακελεύεται λέγων˙

Αναστάσεως ημέρα˙
αντί του αγίας εορτής ημέρα, θείας πανηγύρεως ημέρα, του Πάσχα Χριστού ημέρα. Τί έστι Πάσχα Χριστού; Το Φασέχ εποίησεν οι υιοί Ισραήλ, ότε εξήλθον εκ γης Αιγύπτου˙ το δε νυν Πάσχα ο προτρέπεται ημάς ο άγιος εορτάσαι, η ψυχή επιτελεί, ή εξέρχεται από της νοητής Αιγύπτου, τούτ’ έστι της αμαρτίας. Ότε γαρ διαβαίνει η ψυχή από της αμαρτίας προς την αρετήν, τότε ποιεί το Φασέχ τω Κυρίω, ως είπεν Ευάγριος˙ Πάσχα Κυρίου, διάβασις από κακίας.

Σήμερον ουν Πάσχα Κυρίου, λαμπράς εορτής ημέρα, της Χριστού αναστάσεως ημέρα, του την αμαρτίαν ανασταυρώσαντος και υπέρ ημών αποθανόντος και αναστάντος. Προσενέγκωμεν ουν και ημείς δώρα τω Κυρίω θυσίας, ολοκαυτώσεις, μη αλόγων ζώων, ων Χριστός ου βούλεται˙ θυσίαν γαρ και προσφοράν αλόγων ουκ ηθέλησας και ολοκαυτώματα μόσχων και προβάτων ουκ ευδόκησας. Και ο Ησαΐας λέγει˙ Τί μοι πλήθος των θυσιών υμών; Λέγει Κύριος, και τα εξής. Άλλ’ επεί ο Αμνός του Θεού ετύθη υπέρ ημών, κατά τον Απόστολον λέγοντα˙ Και γαρ το Πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός, ίνα άρη την αμαρτίαν του κόσμου, και Κατάρα υπέρ ημών γέγονε κατά το γεγραμμένον˙ επικατάρατος πας ο κρεμάμενος επί ξύλου, ίνα ημάς εξαγοράση εκ της κατάρας του νόμου, και ίνα την υιοθεσίαν απολάβωμεν˙ οφείλομεν και ημείς τι ποτέ αρέσκον αυτώ προσενέγκαι των δώρων ημών. Ποίον ουν δώρον ή ποίαν θυσίαν οφείλομεν προσενέγκαι τω Χριστώ εν τη της αναστάσεως ημέρα, ίνα αρέση αυτώ, επειδή ου βούλεται αλόγων ζώων θυσίας; Αυτός πάλιν ο άγιος και τούτο διδάσκει ημάς˙ ειπών
γαρ˙
Αναστάσεως ημέρα επήγαγε˙

Καρποφορήσωμεν ημάς αυτούς˙

ως λέγει και ο Απόστολος Παραστήσατε τα σώματα υμών θυσίαν ζώσαν, αγίαν, ευάρεστον τω Θεώ την λογικήν λατρείαν υμών.

Πώς ουν οφείλομεν παραστήσαι τα σώματα ημών θυσίαν ζώσαν, αγίαν τω Θεώ; Τω μηκέτι ποιείν τα θελήματα της σαρκός και των διανοιών ημών, αλλά πνεύματα περιπατείν και επιθυμίαν σαρκός μη εκτελείν. Τούτο γαρ εστί το νεκρώσαι τα μέλη τα επί της γης. Αύτη λέγεται θυσία ζώσα, αγία και ευάρεστος τω Θεώ. Δια τί δε λέγεται θυσία ζώσα; Επειδή το άλογον το εις θυσίαν απαγόμενον εν ταυτώ θυσιάζεται και αποθνήσκει. Οι δε άγιοι εαυτούς καρποφορούντες τω Θεώ, ζώντες θυσιάζουσιν εαυτούς καθ’ εκάστην ημέραν, ως λέγει ο Δαβίδ˙ Ότι ένεκά σου θανατούμεθα όλην την ημέραν, ελογίσθημεν ως πρόβατα σφαγής. Τούτό εστίν ο λέγει ο άγιος Γρηγόριος˙

Καρποφορήσωμεν ημάς αυτούς,
τούτ’ έστι θυσιάσωμεν ημάς εαυτούς, θανατώσωμεν εαυτούς όλην την ημέραν, καθάπερ και οι άγιοι πάντες, ένεκεν Χριστού του Θεού ημών, ένεκεν του υπέρ ημών αποθανόντος. Πώς δε εθανάτωσαν εαυτούς; Μη αγαπήσαντες τον κόσμον μηδέ τα εν τω κόσμω, καθώς λέγει εν ταις Καθολικαίς˙ άλλ’ αποταξάμενοι τη επιθυμία της σαρκός και τη επιθυμία των οφθαλμών και τη αλαζονεία του βίου, τούτ’ έστι φιληδονίας, φιλαργυρίας, κενοδοξίας, και άραντες τον σταυρόν και ακολουθήσαντες τω Χριστώ και τον κόσμον εαυτοίς σταυρώσαντες και εαυτούς τω κόσμω. Περί τούτου λέγει ο Απόστολος. Οι δε του Χριστού Ιησού την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις. Ιδού ούτως εθανάτωσαν εαυτούς οι άγιοι.

Πώς δε και εκαρποφόρησαν εαυτούς; Μη ζήσαντες εαυτοίς, αλλά ταις εντολαίς του Θεού εαυτούς καταδουλώσαντες και αφέντες τα θελήματα αυτών τη εντολή και τη αγάπη του Θεού και του πλησίον, καθώς είπεν ο άγιος Πέτρος. Ιδού ημείς αφήκαμεν πάντα και ηκολουθήσαμέν σοι. Τί αφήκε; Μη γαρ χρήματα είχεν ή κτήματα ή χρυσίον ή αργύριον˙ μόνην είχε την σαγήνην και αυτή πεπαλαιωμένην, ως είπεν ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, και αφήκεν, ως είπε, πάντα τα θελήματα αυτού, πάσαν προσπάθειαν του αιώνος τούτου, ως είναι δήλον ότι και χρήματα ει είχεν ή περιουσίαν, κακείνων κατεφρόνει, και άρας τον σταυρόν, ηκολούθησε τω Χριστώ κατά το Ζω δε, ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός. Ιδού ούτως εκαρποφόρησαν εαυτούς οι άγιοι νεκρώσαντες εαυτούς, ως είπομεν, από πάσης προσπαθείας και ιδίου θελήματος, και μόνω Χριστώ και ταις εντολαίς αυτού ζήσαντες.

Ούτως ουν και ημείς
καρποφορήσωμεν ημάς αυτούς,
ως διδάσκει ο άγιος Γρηγόριος ημάς γαρ θέλει το τιμώτατον Θεώ κτήμα.

Αληθώς πάντων των ορωμένων κτισμάτων τιμιώτερον ο άνθρωπος. Εκείνα μεν γαρ λόγω παρήγαγεν ο δημιουργός ειπών˙ Γενηθήτω τόδε, και εγένετο˙ και πάλιν εξαγαγέτω η γη τόδε, και εγένετο˙ και εξαγαγέτω τα ύδατα και όσα τοιαύτα. Τον δε άνθρωπον ιδίαις χερσίν έπλασε και κατεκόσμησε˙ και πάντα μεν εκείνα εις υπηρεσίαν και ανάπαυσιν του ανθρώπου έταξεν, αυτόν δε και βασιλέα τούτων πάντων κατέστησε και της τρυφής του παραδείσου απολαύειν εποίησε. Και το θαυμασιώτερον, ότι και εκπεσόντος αυτού εκείθεν δια ιδίας αμαρτίας, πάλιν δια του αίματος του μονογενούς αυτού Υιού ανεκαλέσατο, ώστε πάντων των ορωμένων τιμιώτατον Θεώ κτήμα ο άνθρωπος, και ου μόνον τιμιώτατον, ως είπεν ο άγιος, αλλά και οικειότατον.

Ποιήσωμεν γαρ άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν. Και πάλιν˙ Εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, εν εικόνι Θεού εποίησεν αυτόν και ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής. Και αυτός δε ο Κύριος ημών επιδημήσας προς ημάς, ανθρώπου μορφήν ανέλαβε, σάρκα ανθρώπου και νουν ανθρώπου, και απλώς ειπείν, πάντα γίνεται πλην της αμαρτίας άνθρωπος, προσοικειωσάμενος δια τούτου τον άνθρωπον, οίον ειπείν ιδιοποιησάμενος. Καλώς ουν και αρμοδίως είπεν ο άγιος˙ Το τιμιώτατον Θεώ κτήμα ο άνθρωπος και
οικειότατον.

Είτα έτι σαφέστερον επιφέρει˙
Αποδώμεν τη εικόνι
το κατ’ εικόνα.

Πώς και τούτο; Παρά του Αποστόλου μάθωμεν λέγοντος˙ Καθαρίσωμεν εαυτούς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος˙ ποιήσωμεν καθαράν την εικόνα ημών, καθώς και ελάβομεν αυτήν˙ αποσμύξωμεν αυτήν του ρύπου της αμαρτίας, ίνα φανή το κάλλος αυτής δια των αρετών. Περί τούτου του κάλλους ηύχετο ο Δαβίδ λέγων˙ Κύριε, εν τω θελήματί σου παρέσχου τω κάλλει μου δύναμιν. Εκκαθάρωμεν ουν το κατ’ εικόνα ημών˙ θέλει γαρ αυτό παρ’ ημών ο Θεός, καθώς και έδωκε μη έχον σπίλον ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων.

Αποδώμεν τη εικόνι
το κατ’ εικόνα˙
γνωρίσωμεν ημών το αξίωμα.

Μάθωμεν ποίων μεγάλων αγαθών ηξιώθημεν˙ μάθωμεν κατ’ εικόνα τίνος γεγόμαμεν˙ μη αγνοήσωμεν τα μεγάλα τα παρ’ αυτού δωρηθέντα ημίν δια μόνην την αυτού αγαθότητα, ου δια την ημετέραν αξίαν˙ γνώμεν ότι κατ’ εικόνα γεγόναμεν Θεού του ποιήσαντος ημάς.

Τιμήσωμεν το αρχέτυπον.

Μη καθυβρίσωμεν του Θεού την εικόνα καθ’ ην γεγόναμεν. Τις βουλόμενος εικόνα γράψαι βασιλικήν τολμά βάλλειν χρώμα σαπρόν εν τη εικόνι και ατιμάσαι τον βασιλέα και τιμωρηθήναι; Αλλά βάλλει πάντα τα χρώματα έντιμα και λαμπρά άξια της του βασιλέως εικόνος. Έσθ’ ότε δε και πέταλα χρυσά εντίθεται ταις εικόσι των βασιλέων και σπουδάζουσι πάσας τας εσθήτας του βασιλέως, καθό ενδέχεται, ενθείναι τη εικόνι, ίνα βλέπη τις την εικόνα περιέχουσαν όλον τον βασιλικόν χαρακτήρα και νομίζη ότι σχεδόν αυτόν τον βασιλέα βλέπει, αυτό το αρχέτυπον. Έστι γαρ η εικών ένδοξος και λαμπρά. Και ημείς ουν μη ατιμάσωμεν το αρχέτυπον ημών˙ Θεού κατ’ εικόνα γεγόναμεν˙ αλλά καθαράν και έντιμον την ιδίαν εικόνα ποιήσωμεν, αξίαν του αρχετύπου. Ει γαρ ο την εικόνα του αισθητού και ομοιογενούς βασιλέως ατιμάσας κολάζεται, τι οφείλομεν ημείς παθείν καταφρονούντες της εν ημίν θείας εικόνος και μη καθαρόν, ως είπεν ο άγιος, τη εικόνι το κατ’ αποδιδόντες; Τιμήσωμεν ουν το αρχέτυπον.

Γνώμεν του μυστηρίου την δύναμιν, και υπέρ τίνος Χριστός απέθανεν.

Η δύναμις του μυστηρίου του θανάτου του Χριστού, αύτη εστίν˙ επειδή το κατ’ εικόνα ημών ηφανίσαμεν δια της αμαρτίας και δια τούτο ενεκρώθημεν, ως λέγει ο Απόστολος, τοις παραπτώμασι και ταις αμαρτίαις, ο κατ’ εικόνα εαυτού ποιήσας ημάς ο Θεός, οικτειρήσας το ίδιον πλάσμα και την ιδίαν εικόνα, δι’ ημάς γέγονεν άνθρωπος και τον υπέρ πάντων κατεδέξατο θάνατον, ίνα ημάς τους νεκρωθέντας επαναγάγη προς την ζωήν, εξ ης εξεπέσαμεν δια της παραβάσεως. Αυτός γαρ εν τω αγίω αυτού σταυρώ αναβάς και ανασταυρώσας την αμαρτίαν, δι’ ην και εξεβλήθημεν εκ του παραδείσου, ηχμαλώτευσεν αιχμαλωσίαν, καθώς γέγραπται.

Τί έστιν ηχμαλώτευσεν αιχμαλωσίαν; Ότι από της παραβάσεως του Αδάμ ηχμαλώτευσεν ημάς ο εχθρός και υποχειρίους είχεν ημάς. Λοιπόν ουον εξερχόμεναι αι ψυχαί από του σώματος των ανθρώπων εις τον άδην απήεισαν˙ εκέκλειστο γαρ ο παράδεισος. Αναβάς ουν ο Χριστός εις το ύψος του αγίου και ζωοποιού σταυρού, της αιχμαλωσίας ης ηχμαλώτευσεν ο εχθρός δια της παραβάσεως, ερρύσατο ημάς δια του ιδίου αίματος, τούτ’ έστιν αφήρπασε πάλιν ημάς εκ της χειρός του εχθρού και οιονεί αντηχμαλώτευσεν ημάς νικήσας και καταβαλών τον αιχμαλωτεύσαντα ημάς. Δια τούτο λέγεται αιχμαλωτίζειν αιχμαλωσίαν˙ αύτη εστίν η δύναμις του μυστηρίου˙ δια τούτο ο Χριστός υπέρ ημών απέθανεν, ίνα ημάς τους νεκρωθέντας, ως είπεν ο άγιος, επαναγάγη προς την ζωήν. Ερρύσθημεν ουν εκ του άδου δια της φιλανθρωπίας του Χριστού και εν ημίν εστί το απελθείν εις τον παράδεισον. Ουκέτι γαρ τυραννεί καθώς το πρότερον, ουδέ έχει δεδουλωμένους ημάς ο εχθρός.

Μόνον φροντίσωμεν, αδελφοί, και φυλάξωμεν εαυτούς από της κατ’ ενέργειαν αμαρτίας. Προείπον γαρ ημίν πολλάκις ότι πάσα η κατ’ ενέργειαν αμαρτία πάλιν υποχειρίους ημάς ποιεί τω εχθρώ, επειδή εκόντες εαυτούς καταβάλλομεν και καταδουλούμεν εαυτούς. Ουκ έστι γαρ αισχύνη και μεγάλη ταλαιπωρία μεθ’ ο ελυτρώσατο ημάς εκ του άδου ο Χριστός δια του ιδίου αίματος και μεθ’ ο ακούομεν ταύτα πάντα, εάν πάλιλν απέλθωμεν και εμβάλλωμεν εαυτούς εις τον άδην; Άρα ουκ εσμέν άξιοι και έτι χείρονος και ελεεινοτέρας κολάσεως; Ο Θεός ο φιλάνθρωπος ελεήση ημάς και δώση ημίν νήψιν του συνιέναι και βοηθήσαι εαυτοίς, ίνα εύρωμεν μικρόν έλεος εν τη ημέρα της κρίσεως.

Από το βιβλίο: Αββά Δωροθέου – Εργα Ασκητικά.
Εκδόσεις, Ετοιμασία. Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Καρέα. Δεκέμβριος 2014.

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Αγιολογικά - Πατερικά, Θαυμαστά γεγονότα, Κυριακοδρόμιο (προσέγγιση στο Ευαγγέλιο και τον Απόστολο της Κυριακής και των Μεγάλων Εορτών), Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια, Λογοτεχνικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.