Ο Μέγας Κωνσταντίνος δεν κατέστρεψε ούτε λεηλάτησε τις αρχαιότητες – Κωνσταντίνου Καραστάθη.

Οι κατηγορίες ότι ο Κων/νος κατέστρεψε ναούς της παλαιάς θρησκείας δεν επιβεβαιώνονται ούτε από την ιστορία ούτε και από την πολιτική σκέψη του Κων/νου, αφού μια τέτοια ενέργεια θα ήταν απροκάλυπτη επίθεση στα αισθήματα της πλειοψηφίας του λαού. Κατεδάφισε μονάχα το ιερό της Αφροδίτης στην Άφακο του Λιβάνου, όπου εκπορνεύονταν, όχι μονάχα γυναίκες, αλλά και άνδρες «γύννιδες» (θηλυπρεπείς), το ναό της Αφροδίτης στο λόφο του Γολγοθά, για να χτιστεί ο ναός της Αναστάσεως, και ένα ή δύο ναούς στη Φοινίκη, όπου η λατρεία της Αφροδίτης συνοδευόταν από ξεδιάντροπα πορνεία. Άλλ’ αυτά τα λιγοστά και συγκεκριμένα παραδείγματα καταστολής που αναφέρονται από τους ιστορικούς, σίγουρα δεν συνθέτουν καμία γενική προγραφή κατά της ειδωλολατρίας.
Όπου σημειώθηκαν τέτοιες καταστροφές, αιτία ήταν ο φανατισμός κάποιων χριστιανών ή αποφάσεις τοπικών παραγόντων.
Αντίθετα, ο Κων/νος επέτρεψε την ίδρυση ειδωλολατρικών ναών. Στην Ηλιούπολη της Φοινίκης, όπου υπήρχαν μονάχα γυναίκες ιερόδουλοι, περιορίστηκε να συστήσει στον πληθυσμό μεγαλύτερη εγκράτεια και να χτίσει μια εκκλησία.
Ο Ζώσιμος κατηγορεί τον Κων/νο ότι άρπαξε τα μαρμάρινα αγάλματα των Μουσών από τον Ελικώνα, και άλλοι, νεότεροι κυρίως συγγραφείς, μιλούν για καταστροφή ειδωλολατρικών ναών και για μια γενικευμένη αρπαγή αρχαιοτήτων απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδος και μεταφορά τους στην Κωνσταντινούπολη για τον εξωραϊσμό διαφόρων χώρων και κτισμάτων.
Άλλ’ όλα αυτά είναι υπερβολές. Τίποτε δεν πείραξε από τις αρχαιότητες της Αθήνας και των Δελφών. Μονάχα ο χρυσός τρίποδας με τον τρικέφαλο χάλκινο όφι αφαιρέθηκε από τους Δελφούς, κατά διαταγή του, για στολισμό του Ιππόδρομου και οι Ελικωνιάδες Μούσες από την κορυφή του Ελικώνα, για διακόσμηση των ανακτόρων της Κωνσταντινουπόλεως. Ως διακοσμητικά είχε ακόμα και ένα άγαλμα του Πύθιου Απόλλωνα και ένα του Πάνα.
«Τα γουν αγάλματα κόσμον τη Κωνσταντίνου πόλει προϋτίθει δημοσία», γράφει ο Σωκράτης ο Σχολαστικός.
Ο Ευσέβιος μαρτυρεί ότι συνέλεξε από τα διάφορα μέρη της Ελλάδας χάλκινα αγάλματα, για να διακοσμήσει τη νέα πρωτεύουσα. Άλλ’ αυτό δεν μπορεί να ερεθίζει τους σημερινούς Έλληνες, αφού ο Μ. Κων/νος κόσμησε με τον τρόπο αυτό τη «Βασιλίδα των πόλεων», τη χιλιόχρονη πρωτεύουσα του ελληνισμού. Άλλωστε οι αρχαίοι ναοί, αλλά και οι αρχαίες πόλεις, όλα είχαν καταστραφεί πολύ πριν οι Έλληνες ασπασθούν τη χριστιανική θρησκεία, καθώς επισημαίνει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος.
Τις αρχαιότητες προστάτευσε με αποφάσεις της και η Εκκλησία δια της Συνόδου της Ελβίρας το 306, που συμπίπτει με το χρόνο ανάρρησης του Κων/νου στο θρόνο.
Η σύνοδος της Ελβίρας (306), προκειμένου ν’ αποθαρρύνει τους χριστιανούς από το πάθος της καταστροφής των ειδώλων, πολλά από τα οποία ήσαν έργα τέχνης, στον 60ο Κανόνα ορίζει τα εξής: «Εάν κάποιος συντρίβει ένα είδωλο και τιμωρείται έπειτα με θάνατο, δεν μπορεί να εγγραφεί στον κατάλογο των μαρτύρων, δεδομένου ότι τέτοια δράση δεν εγκρίνεται από τις ιερές Γραφές ή από τους Αποστόλους».
Την ήπια τακτική του Μ. Κων/νου προς τους ειδωλολάτρες ακολούθησαν και οι διάδοχοί του. Στην ίδια διαπίστωση προβαίνει και ο Gibbon: «Η μαρτυρία των γεγονότων και τα μνημεία που ακόμα είναι σε ύπαρξη, αποδεικνύουν τη δημόσια εξάσκηση της παγανιστικής λατρείας καθ’ όλη τη βασιλεία των γυιών του Κων/νου. Γράφει ο Παπαρρηγόπουλος ότι από τον Κωνστάντιο Β’ θεσπίστηκαν σκληροί νόμοι κατά των παγανιστών, άλλ’ ουδέποτε ενεργοποιήθηκαν μέχρι τα χρόνια του Θεοδοσίου.*
*Όλοι οι Έλληνες μεγάλοι πατέρες της εκκλησίας, εκείνον τον κρίσιμο 4ο αιώνα μ. Χ. καθώς και τα επόμενα χρόνια, ήταν συνειδητά αντίθετοι με την πρόκληση καταστροφών των αρχαιοτήτων και πάσχιζαν με νουθεσίες και συστάσεις να πείσουν και τους ακραίους ζηλωτές της πίστης να σέβονται τα ειδωλολατρικά μνημεία. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει: «Ουκ αρετή γαρ το βία γινόμενον». Ο Μ. Βασίλειος γράφει ότι ο Θεός δεν αγαπά αυτό που γίνεται αναγκαστικά, άλλ’ αυτό που κατορθώνεται με την αρετή. «Αρετή δε εκ προαιρέσεως και ουκ εξ ανάγκης γίνεται». Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Ουκ εννοείς ότι ύβρις εστίν εις τον Θεόν, το αιτείν κατά των εχθρών τον Θεόν; Ο ίδιος θεωρεί καύχημα των χριστιανών ότι πολλά εθνικά βιβλία τα έσωσαν από τον αφανισμό οι ίδιοι. Ο άγιος Αυγουστίνος αποτρέπει τους χριστιανούς της Καρθαγένης από την εισβολή στις ιδιοκτησίες των εθνικών, προκειμένου να καταστρέψουν τα είδωλά τους. Το ίδιο κάνει και ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (κατά Ιουλιανού λόγος στηλιτευτικός Β’, 36). Περιττό, βέβαια, να τονίσουμε πόσο οι Μεγάλοι πατέρες έκριναν αναγκαία την ελληνική παιδεία για τους χριστιανούς.

Παράβαλε και:
Κατηγορίες κατά του Μεγάλου Κωνσταντίνου για διωγμό των παγανιστών και καταστροφή και λεηλασία αρχαιοτήτων – Κωνσταντίνου Καραστάθη.

Από το βιβλίο: Μέγας Κωνσταντίνος : Κατηγορίες και αλήθεια, του Κωνσταντίνου Καραστάθη. Αθήναι, Απρίλιος του 2012 Εκδόσεις «ΑΘΩΣ».

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Θαυμαστά γεγονότα, Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια, Λογοτεχνικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.