ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Κάποιος ευγενής άνδρας, ονόματι Θεόπροπος,1 είχε μεταστραφεί χάρις στην κατήχηση του πατρός Βενεδίκτου, ο οποίος για την καλή του ζωή είχε προς αυτόν παρρησία και απελάμβανε μεγάλης εμπιστοσύνης. Αυτός, όταν κάποια μέρα μπήκε στο κελλί του, τον βρήκε να κλαίει πικρότατα. Στάθηκε για πολλή ώρα κι έβλεπε πως τα δάκρυά του δεν τελείωναν, κι ούτε, όπως συνήθιζε, εκόπτετο ο άνθρωπος του Κυρίου προσευχόμενος, αλλά πενθώντας. Τότε ζήτησε να μάθει για ποια αιτία γινόντουσαν τέτοιοι θρήνοι. Του απάντησε τότε ο άνθρωπος του Θεού: «Ολόκληρο αυτό το μοναστήρι που έκτισα και όλα όσα ετοίμασα για τους αδελφούς, κατά το κρίμα του Παντοδυνάμου Θεού παραδόθηκαν στα έθνη. Μόλις που μπόρεσα να μου δοθεί το να μου χαρισθούν από αυτόν τον τόπο οι ψυχές των αδελφών».
Την κουβέντα αυτή ο Θεόπροπος απλώς την άκουσε, εμείς όμως είμαστε που την κατανοούμε, καθώς ξέρουμε πως πρόσφατα καταστράφηκε το μοναστήρι του από το έθνος των Λογγοβάρδων:2 Πριν λίγα χρόνια σε καιρό νύχτας κι ενώ ησύχαζαν οι αδελφοί, μπήκαν εκεί οι Λογγοβάρδοι. Τα άρπαξαν όλα, όμως ούτε έναν άνθρωπο δεν μπόρεσαν να πιάσουν εκεί, αλλά εκπλήρωσε ο Παντοδύναμος Θεός αυτό που είχε υποσχεθεί στον πιστό του δούλο Βενέδικτο, δηλαδή πως, και αν παράδινε τα πράγματα στα έθνη, όμως θα διαφύλαττε τις ψυχές. Σε αυτή την περίπτωση βλέπω πως ο Βενέδικτος υπήρξε διάδοχος του Παύλου, που ενώ το πλοίο του υπέστη ρίξιμο στη θάλασσα όλων των πραγμάτων, όμως στον ίδιο προς παρηγορίαν του χαρίσθηκε η ζωή όλων όσοι τον συνόδευαν.3
Το κρυμμένο φλασκί, που το κατάλαβε δια του Πνεύματος.
Κάποια πάλι φορά ο Εξιλαράτος4 ο γνωστός μας, που και συ γνωρίζεις αφότου μεταστράφηκε, είχε αποσταλεί από τον κύριό του για να φέρει στον άνθρωπο του Θεού δύο ξύλινα μικρά αγγεία, που κοινώς λέγονται φλασκιά,5 γεμάτα κρασί. Αυτός έφερε το ένα, ενώ το άλλο το έκρυψε στο δρόμο όπως ερχόταν. Όμως ο άνθρωπος του Κυρίου, από τον οποίο δεν διέφυγαν όσα γινόντουσαν εν απουσία του, δέχθηκε το ένα με πράξεις ευχαριστίας, και καθώς έφευγε το παιδί το νουθέτησε, λέγοντας: «Κοίτα, γιε μου, από εκείνο το φλασκί που έκρυψες, να μην πιείς πια, αλλά γείρε το προσεκτικά και θα βρεις τι έχει μέσα». Αυτός μπερδεμένος πολύ έφυγε από τον άνθρωπο του Θεού και στη επιστροφή του, θέλοντας να επιβεβαιώσει αυτό που άκουσε, έγειρε το φλασκί, και αμέσως βγήκε έξω ένα φίδι. Τότε ο μικρός Εξιλαράτος με αυτό που βρήκε μες στο κρασί κατατρόμαξε για το κακό που έκανε.
Τα πετσετάκια που δέχθηκε ο δούλος του Θεού.
Όχι μακριά από το μοναστήρι υπήρχε ένα χωριό, στο οποίο πολύ μεγάλο πλήθος ανθρώπων είχαν μεταστραφεί με την κατήχηση του Βενεδίκτου από τη λατρεία των ειδώλων στην πίστη του Θεού. Εκεί επίσης υπήρχαν και κάποιες γυναίκες μονάστριες και φρόντιζε ο δούλος του Θεού να στέλνει συχνά εκεί κάποιους από τους αδελφούς του για να κατηχούν τις ψυχές τους. Κάποια λοιπόν μέρα έστειλε κατά την συνήθεια έναν, αλλά αυτός ο μοναχός που στάλθηκε, όταν τελείωσε τη νουθεσία, τον παρακάλεσαν οι μονάστριες και δέχθηκε λίγα πετσετάκια,6 τα οποία έκρυψε στον κόλπο του.
Μόλις γύρισε αυτός πίσω, ο άνθρωπος του Θεού άρχισε να τον επιπλήττει με σφοδρότατη πικρία, λέγοντας: «Με ποιο τρόπο μπήκε η αδικία στον κόλπο σου;» Αλλά εκείνος τα έχασε και ξέχασε τι είχε κάνει και δεν καταλάβαινε γιατί τον επιτιμούσε. Τότε του είπε: «Μήπως εγώ δεν ήμουν παρών, όταν εσύ δέχθηκες τα πετσετάκια από τις δούλες του Θεού και τα έβαλες στον κόλπο σου;». Αμέσως κυλίσθηκε στα ίχνη εκείνου, μετενόησε που φέρθηκε ανόητα και έρριξε κάτω τα πετσετάκια που είχε κρύψει στον κόλπο του.
Ο αλαζονικός λογισμός του παιδιού, που γνωρίσθηκε
δια του Πνεύματος.
Κάποια πάλι μέρα, ενώ ο ευσεβής πατήρ κατά τη εσπερινή ήδη ώρα7 κατέλυε την τροφή του σώματος, ήταν ένας μοναχός, γιος κάποιου δεφένσορος,8 ο οποίος κρατούσε τη λουσέρνα9 μπροστά στο τραπέζι. Ενώ ο άνθρωπος του Θεού έτρωγε και ο ίδιος παραστεκόταν με το διακόνημα της λουσέρνας, άρχισε με πνεύμα αλαζονείας να αναμοχλεύει σιωπηλά στον νου του και να λέει με το λογισμό του: «Ποιος είναι αυτός, που εγώ στέκομαι μπροστά του ενώ αυτός τρώει, του κρατάω τη λουσέρνα και σαν δούλος τον υπηρετώ; Ποιος είμαι εγώ να τον διακονώ;» Ο άνθρωπος του Θεού αμέσως στράφηκε προς αυτόν και άρχισε σφοδρότατα να τον επιπλήττει, λέγοντας: «Σταύρωσε την καρδιά σου». και καλώντας αμέσως τους αδελφούς, παρήγγειλε να του πάρουν τη λουσέρνα από τα χέρια, ενώ διέταξε να αφήσει ο ίδιος το διακόνημα και να καθήσει απόμερα λίγη ώρα ήσυχος.
Όταν ερωτήθηκε από τους αδελφούς τι είχε στην καρδιά του, τους διηγήθηκε με κάθε λεπτομέρεια πως είχε φουσκώσει από το πνεύμα της αλαζονείας και τι λόγια έλεγε σιωπηλά από μέσα του εναντίον του ανθρώπου του Θεού. Τότε διάφανα ξεκαθαρίστηκε σε όλους, πως τίποτε δεν μπορούσε να κρυφθεί από τον ευσεβή Βενέδικτο, στου οποίου τα αυτιά ηχούσαν ακόμα και τα λόγια της διανοίας.
Διακόσιοι μόδιοι αλεύρι σε καιρό πείνας,
που βρέθηκαν μπροστά στο μοναστήρι.
Μιαν άλλη φορά πείνα10 ενέσκηψε στην περιοχή της Καμπανίας και όλοι στριμώχθηκαν από τη μεγάλη έλλειψη τροφίμων. Και στο μοναστήρι του Βενεδίκτου ήδη το σιτάρι έλειπε και τα ψωμιά είχαν σχεδόν όλα καταναλωθεί: Στην ώρα της τράπεζας των αδελφών δεν μπόρεσαν να βρεθούν περισσότερα από πέντε. Ο ευσεβής πατήρ καθώς τους έβλεπε στενοχωρημένους, έσπευσε να διορθώσει την μικροψυχία τους επιπλήττοντάς τους μέτρια, και πάλι να τους ανεβάσει το ηθικό υποσχόμενος σε αυτούς: «Γιατί θλίβεται η ψυχή σας για την έλλειψη του ψωμιού; Σήμερα βέβαια είναι κάπως λίγο, αλλά αύριο θα το έχετε άφθονο».
Την επομένη ημέρα διακόσιοι μόδιοι11 αλεύρι μέσα σε σάκκους βρέθηκαν μπροστά στις πύλες του μοναστηριού, τους οποίους μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστο ποιους έστειλε ο Παντοδύναμος και τους κουβάλησαν. Σαν το είδαν αυτό οι αδελφοί, ανέπεμψαν ευχαριστίες στον Κύριο και έμαθαν πια, ακόμα και στην έσχατη ένδεια, να μην αμφιβάλλουν για την επάρκεια των αναγκαίων.
Πότε φωτίζει το άγιο Πνεύμα.
ΠΕΤΡΟΣ. Πες μου, σε παρακαλώ: άραγε πρέπει να πιστέψουμε πως σε αυτόν τον δούλο του Θεού ενυπήρχε πάντοτε το πνεύμα της προφητείας, ή κατά χρονικά διαστήματα εγέμιζε τον νου του;
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Το πνεύμα της προφητείας, Πέτρε, δεν ακτινοβολεί πάντοτε μέσα στον νου των προφητών, γιατί, όπως έχει γραφεί για το Άγιο Πνεύμα ότι «όπου θέλει πνει»,12 έτσι πρέπει να ξέρουμε και ότι όταν θέλει πνέει. Από αυτό είναι που ο Νάθαν, όταν τον ρώτησε ο βασιλιάς αν είναι δυνατόν να κτίσει τον ναό, στην αρχή συναίνεσε και μετά τον εμπόδισε.13 Από αυτό είναι που ο Ελισαίος όταν είδε την γυναίκα να κλαίει και αγνοούσε την αιτία, είπε στο παιδί που την εμπόδιζε: «άφες αυτήν, ότι η ψυχή αυτής κατώδυνός εστίν, και Κύριος απέκρυψεν απ’ εμού και ουκ ανήγγειλέ μοι».14
Αυτό το κανόνισε έτσι ο Παντοδύναμος Θεός κατά οικονομίαν της μεγάλης ευσπλαγχνίας Του. Καθώς άλλοτε δίδει πνεύμα προφητείας και άλλοτε το αφαιρεί, τον νου των προφητευόντων και τον σηκώνει στα ύψη και τον φυλάσσει στην ταπεινοφροσύνη, ούτως ώστε και όταν δέχονται το πνεύμα να ανακαλύπτουν τι γίνονται εκ Θεού, και πάλι όταν δεν έχουν πνεύμα προφητείας να έχουν επίγνωση τι είναι από μόνοι τους.
ΠΕΤΡΟΣ. Το μεγάλο δίκιο κραυγάζει πως έτσι έχει το πράγμα, όπως τα λες. Αλλά, παρακαλώ, διηγήσου ο,τιδήποτε ακόμα σου έρχεται στη θύμηση για τον ευσεβή πατέρα Βενέδικτο.
Υποσημειώσεις.
1. Βλ. και 34, 4
2. Το 577, επί ηγουμένου Βοντίου, διαδόχου των Κωνσταντίου, Σιμπλικίου και Βιταλιου διαδοχικά. Οι αδελφοί διασώθηκαν και κατέφυγαν στο Λατερανό της Ρώμης. Το μοναστήρι επαναλειτούργησε 140 χρόνια μετά.
3. Πράξ. 27, 22-24
4. Exhilarates: υπάλληλος του Πατριαρχείου επί Γρηγορίου. Επί Βενεδίκτου ήταν ακόμα παιδί.
5. Flascomes: αγγεία οίνου.
6. Mappula: μικρό χειρόμακτρο, εγχείριον για καθημερινές χρήσεις.
7. Κατά το τυπικόν του αγίου εσπερινή (βραδυνή) τράπεζα γίνεται κατά την Μ. Τεσσαρακοστή, ή ως δεύτερη τράπεζα τις αρτύσιμες ημέρες του καλοκαιριού. Τις άλλες μέρες και όλον τον χειμώνα έχει μία μόνο απογευματινή τράπεζα στης ενάτη ώρα.
8. Βλ. Ι, 4, 12 και σημ.
9. Lucerna: λυχνία.
10. Φαινόμενο σύνηθες στην Ιταλία του Νότου, λόγω ξηρασίας. Μαρτυρούνται πολλές σιτοδείες μεταξύ 535 και 538, όμως εδώ κυρίως πρέπει να πρόκειται για την πείνα που αναφέρει ο Προκόπιος για τον χειμώνα 538 – 539.
11. Modius, μόδιος, μέτρον ξηρών, ιδίως σιτηρών, ίσο με 83/4 λίτρα. Άρα εδώ πρόκειται για 1750 λίτρα.
12. Ιωάν. 3,8
13. Βασιλειών Β’ 7, 1-17
14. Βασιλειών Δ’ 4, 27. Το παιδί είναι ο Γιεζί.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
