Ο Μύθος για ανίατη ασθένειά του Μεγάλου Κωνσταντίνου – Κωνσταντίνου Καραστάθη.

Ο Ζωναράς (12ος αιώνας) αφηγείται ότι, όταν ο Κων/νος ήταν ακόμα ειδωλολάτρης, παρουσίαζε εξανθήματα με πύον, από τα οποία οι γιατροί διέγνωσαν λέπρα. Οι ιερείς του Δία του συνέστησαν λούσιμο με αχνιστό παιδικό αίμα. Συγκέντρωσαν τα παιδιά στο καθορισμένο σημείο και κάλεσαν τον Κων/νο εκεί για τη θεραπεία. Περνώντας όμως ο αυτοκράτορας μπροστά από τις μητέρες των παιδιών και ακούγοντας τις σπαρακτικές κραυγές και τους θρήνους τους, αμέσως ακύρωσε τον τρόπο αυτόν της θεραπείας του λέγοντας: «Από τη μια η πράξη είναι φανερά εγκληματική, από την άλλη, το αποτέλεσμα είναι άγνωστο˙ αλλά και σίγουρο να ήταν, προτιμότερο είναι να υποφέρω και να δοκιμάζομαι εγώ από τις αρρώστιες παρά να καταδικάσω σε αφανισμό τόσα βρέφη και να διαπεράσω με τη ρομφαία της λύπης τις ψυχές των μητέρων τους». Και λέγοντας αυτά πρόσταξε ευθύς να επιστραφούν τα νήπια στις μητέρες τους και επιπλέον να δοθούν σ’ αυτές χρήματα, για να νιώσουν διπλάσια τη χαρά.

Μετά από αυτά, συνεχίζει το θρύλο ο Ζωναράς, ο Κων/νος ονειρεύτηκε τους αποστόλους Πέτρο και Παύλο να τον συμβουλεύουν ότι για τη θεραπεία του όφειλε να ζητήσει τη βοήθεια του επισκόπου Ρώμης Σιλβέστρου. Τέλος, ο επίσκοπος Σίλβεστος τον κατήχησε στο χριστιανισμό και ο Κων/νος στο λουτρό του βαπτίσματος θεραπεύτηκε από τη λέπρα.

Παραπλήσιες είναι και οι αναφορές των άλλων βυζαντινών ιστορικών, που προαναφέρθηκαν, επί του θέματος του βαπτίσματος του Κων/νου. Την εκδοχή αυτή είχε υποστηρίξει, πολύ νωρίτερα του Ζωναρά, ο χρονικογράφος άγιος Θεοφάνης, γράφοντας στη «Χρονογραφία» του ότι ο Κων/νος δε βαπτίστηκε από τον επίσκοπο Νικομηδείας Ευσέβιο, «ως τινές φασίν Αρειανόφρονες, όπερ ψευδές εστίν», αλλά από τον Σίλβεστρο. Και τα αναγραφόμενα από τον Κεδρηνό περί του βαπτίσματος του Κων/νου είναι ταυτόσημα με εκείνα του Θεοφάνους. Ο Κεδρηνός αναφέρει επιπλέον ότι το βάπτισμα και την ίαση του Κων/νου ακολούθησαν πολλά θαύματα από το Σίλβεστρο και ότι πολλοί τότε βαπτίστηκαν χριστιανοί, μεταξύ των οποίων και η αγία Ελένη. Και ο Κεδρηνός και ο Κάλλιστος δίνουν την πληροφορία ότι μαζί με τον Κων/νο βαφτίστηκε και ο γυιός του Κρίσπος.

Ο Κεδρηνός συνεχίζει φυσικότατα τον παραπάνω θρύλο με έναν άλλο μύθο, τελείως φανταστικό. Αφηγείται τον δια της προσευχής φόνο του τεράστιου δράκοντα, που είχε φωλιάσει στα έγκατα της γης κάτω από το Καπιτώλιο της Ρώμης, τριακόσια εξήντα πέντε σκαλιά κάτω από τα θεμέλιά του. Στο δράκοντα αυτόν θυσίαζαν καθημερινά οι ειδωλολάτρες και, εάν δε θυσίαζαν, έβγαινε έξω από την κρύπτη του και έκανε μεγάλες καταστροφές.

Φαίνεται όμως πως ο μύθος της παθήσεως του Μ. Κων/νου, που έφτασε ως τους χρόνους των μεγάλων παραχακτών της «Δωρεάς του Κων/νου» (8ος αιώνας) και «παραφουσκώθηκε» και αξιοποιήθηκε, όπως θα εξηγήσουμε πιο κάτω, έχει κάποια ιστορική βάση. Ο αυτοκράτορας στα νεανικά του χρόνια είχε προσβληθεί από κάποια δερματοπάθεια, όχι βέβαια ανίατη, η οποία όμως με τα διαγνωστικά μέσα της εποχής θεωρήθηκε ως λέπρα, αλλά που δεν ήταν τέτοια.

Πρώτος ο γιατρός του τέταρτου μ. Χ. αιώνα Ορειβάσιος κάνει λόγο στα βιβλία του ότι ο Κων/νος κατά τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του προσβλήθηκε από λέπρα. Ο γιατρός Ορειβάσιος, που καταγόταν από την Κύπρο, κατά το θάνατο του Κων/νου ήταν 13 ετών και βρισκόταν, φυσικά, μακριά από την Ρώμη. Κατά τους χρόνους του Ιουλιανού του Παραβάτη βρέθηκε στην Ελλάδα και κοντά στον Ιουλιανό ,συνομήλικος, φίλος, προσωπικός γιατρός και φανατικός ομόθρησκός του στον παγανισμό. Και είναι εκείνος που στάλθηκε από τον Αποστάτη στο Μαντείο των Δελφών να ζητήσει χρησμό περί του μέλλοντος της εθνικής θρησκείας και ο οποίος του έφερε τη γνωστή απογοητευτική απάντηση των ιερέων. «Είπατε τω Βασιλεί: Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν, απέσβεστο και λάλον ύδωρ…!».

Ο Ορειβάσιος, από πληροφορίες που συνέλεξε μεταγενέστερα, κατέγραψε σε βιβλίο του τα συμπτώματα της δερματοπάθειας του Κων/νου και τη διάγνωσή του. Αλλά γεννιούνται τα ερωτήματα: Πόσο ήταν επιτυχής η διάγνωση της νόσου από τον Ορειβάσιο, εφόσον ουδέποτε είχε ιδεί με τα μάτια του τον ασθηνή; Μήπως, φανατικός παγανιστής και ο ίδιος όπως και ο μεγαλειότατος φίλος του, θέλησε να εναρμονιστεί στο πνεύμα εκείνου και στην πολεμική του κατά του Κων/νου;

Την απάντηση τη δίνει η σημερινή επιστήμη.

Οι δερματολόγοι Νικόλαος Γ. Σταυριανέας, Καθηγητής Δερματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και η Ευγενία Τούμπη – Ιωάννου, Λέκτωρ του ιδίου Πανεπιστημίου, συνέγραψαν και δημοσίευσαν δοκίμιο με τον τίτλο: «Μέγας Κωνσταντίνος και λέπρα: Μύθος ή πραγματικότητα»; Σχετικά με το δοκίμιό τους αυτό οι συγγραφείς σε υποσημείωσή τους αναφέρουν: «Αρχικά ο Καθηγητής Ιωάννης Λασκαράτος άρχισε το χειρόγραφο για αυτό το άρθρο, αλλά δυστυχώς πέθανε (σ.σ. το 2003) πριν από την ολοκλήρωσή του. Αφιερώνουμε αυτό το δοκίμιο στη μνήμη του».

Ο αείμνηστος Καθηγητής της ιστορίας της Ιατρικής Ιωάννης Λασκαράτος στη διδακτορική του διατριβή «Νοσήματα Βυζαντινών αυτοκρατόρων», 1995 σελ. 19, εξαντλώντας τις ιστορικές πηγές των βυζαντινών χρόνων, καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: «Δεν φαίνεται ορθή η «λέπρα», την οποία του απέδωσαν (του Μ. Κωνσταντίνου) ορισμένοι χρονογράφοι προφανώς, για λόγους ευνόητης θρησκευτικής, ακόμη και πολιτικής προπαγάνδας, όπως μαρτυρεί και το σχετικό χωρίο του Ζωναρά, που παρατέθηκε». Προφανώς ο μακαρίτης Καθηγητής στα τελευταία χρόνια της ζωής του συνέλεγε και νέα στοιχεία, για να τεκμηριώσει ακόμη περισσότερο το παραπάνω συμπέρασμά του για την ανύπαρκτη πάθηση του Μ. Κωνσταντίνου.

Οι δύο άλλοι επιστήμονες, συνεχίζοντας την έρευνα εκείνου, τη «βασισμένη σε γνήσια ελληνικά κείμενα βυζαντινών ιστορικών και χρονικογράφων καθώς και στη σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία», καθώς γράφουν, ολοκλήρωσαν τη συγγραφή του άρθρου συλλέγοντας και καταγράφοντας και άλλα ιστορικά στοιχεία (2009), και κατέληξαν στο συμπέρασμα: «Καμία από τις υπάρχουσες πηγές δεν έχει περιγράψει τον αυτοκράτορα ότι είχε τη σοβαρή πολυσυστηματική μορφή λέπρας. Ως εκ τούτου, με βάση την κλινική εικόνα του αυτοκράτορα και την ατμόσφαιρα της θρησκευτικής προπαγάνδας της εποχής του, είμαστε της γνώμης ότι η λέπρα του Μ. Κων/νου ήταν, κατά πάσαν πιθανότητα, ένας μύθος με θρησκευτικές και πολιτικές παραμέτρους».

Από το βιβλίο: Μέγας Κωνσταντίνος : Κατηγορίες και αλήθεια, του Κωνσταντίνου Καραστάθη. Αθήναι, Απρίλιος του 2012 Εκδόσεις «ΑΘΩΣ».

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Ιστορικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.