Γι’ αυτό είναι καλό, αδελφοί μου, να ψάλλουμε χρησιμοποιώντας τροπάρια που συνέθεσαν οι Θεοφόροι Άγιοι, επειδή σ’ όλα αυτά πάντοτε προσπαθούν να μας διδάσκουν όσα συμβάλλουν στο φωτισμό των ψυχών μας. Έτσι, απ’ αυτά τα κατάλληλα για την περίπτωση λόγια, μας δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε και αυτό το βάθος και το νόημα της μνήμης που τελούμε, είτε Δεσποτική είναι, είτε αγίων Μαρτύρων, είτε Πατέρων, είτε οποιαδήποτε άλλη αγία και ονομαστή ημέρα. Οφείλουμε λοιπόν και εμείς να ψάλλουμε με πνευματική αγρύπνια και να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο βάθος και στο νόημα των λόγων των Αγίων, για να μη ψάλλει μόνο το στόμα, όπως λέει το Γεροντικόν, αλλά να ψάλλει και η καρδιά μαζί του.
Από το προηγούμενο τροπάριο
μάθαμε λίγα για το άγιο Πάσχα, ανάλογα με τις δυνάμεις μας. Ας δούμε τώρα τι θέλει να μας διδάξει ο άγιος Γρηγόριος και για τους αγίους Μάρτυρες. Γιατί λέει το αφιερωμένο σ’ αυτούς τροπάριο, που περιέχεται στους λόγους του αγίου Γρηγορίου και που προ ολίγου αναφέραμε:
«Ιερεία έμψυχα
ολοκαυτώματα λογικά κτλ».
Τί είναι τα «έμψυχα ιερεία»; «Ιερείον» είναι καθετί που προορίζεται για θυσία στον Θεό. Ας υποθέσουμε ένα πρόβατο ή ένα βόδι ή κάτι παρόμοιο. Γιατί όμως ονομάζει τους αγίους Μάρτυρες «ιερεία έμψυχα»; Διότι το πρόβατο που προσφέρεται για θυσία πρώτα σφάζεται και πεθαίνει. Μετά διαμελίζεται, κομματιάζεται και προσφέρεται στον Θεό. Οι άγιοι Μάρτυρες όμως διαμελίζονται ζωντανοί, αφού προηγουμένως τους έσχιζαν τις σάρκες, τους βασάνιζαν και τους κατακομμάτιαζαν. Πολλές φορές μάλιστα τους έκοβαν οι δήμιοι και τα χέρια και τα πόδια και τις γλώσσες και τους έβγαζαν τα μάτια. Τόσο πολύ δε τους έγδερναν τις πλευρές, ώστε να φαίνονται ακόμα και το σχήμα και η θέση που είχαν τα εντόσθιά τους. Αυτά όλα βέβαια τα υπέμειναν οι Άγιοι ενώ, όπως είπα, ήταν ζωντανοί ακόμα, ενώ ακόμα είχαν τις ψυχές μέσα στο σώμα τους και γι’ αυτό ονομάζονται «ιερεία έμψυχα».
Γιατί όμως ονομάζονται και «ολοκαυτώματα λογικά»; Επειδή άλλο πράγμα είναι η θυσία και άλλο το ολοκαύτωμα. Μερικές φορές δεν προσφέρουν όλο το πρόβατο, αλλά μόνο την «απαρχή» του, καθώς αναφέρεται στο Νόμο (Λευίτ. 3, 4). Δηλαδή τον δεξιό βραχίονα, τον λοβό από το συκώτι, τα δύο νεφρά και άλλα παρόμοια. Αυτοί που τα πρόσφεραν αυτά έκαναν θυσία, πρόσφεραν δηλαδή τις απαρχές. Αυτό λέγεται θυσία. Ολοκαύτωμα όμως είναι όταν φέρνουν ολόκληρο το πρόβατο ή το βόδι, ή ό,τι άλλο είναι αυτό που προφέρεται, και το καίνε, όπως λέει ο Νόμος: «Το κεφάλι με τα πόδια και τα εντόσθια» (Λευιτ. 8, 24). Πολλές φορές μάλιστα το κατακαίνε ολόκληρο μαζί με το δέρμα και την κοπριά του. Αυτό σημαίνει ολοκαύτωμα. Έτσι, σύμφωνα με το Νόμο, επιτελούσαν οι Ισραηλίτες και τις θυσίες και τις ολοκαυτώσεις.
Εκείνες οι θυσίες και οι ολοαυτώσεις ήταν σύμβολα των ψυχών που θέλουν να σωθούν και να προφερθούν στον Θεό. Σας λέω λοιπόν και γι’ αυτές λίγα απ’ όσα είπαν οι Πατέρες, ώστε, όταν τα διαβάζετε, να ανυψώνεται λίγο η σκέψη σας και να τροφοδοτείται η ψυχή σας.
Ο βραχίονας αντιπροσωπεύει τη δύναμη. Τα δε χέρια, όπως πολλές φορές είπαμε, συμβολίζουν την πρακτική ζωή. Ο βραχίονας είναι η δύναμη του χεριού. Πρόσφεραν λοιπόν τη δύναμη του δεξιού χεριού, δηλαδή τη διάπραξη των καλών έργων. Γιατί το δεξί χέρι το θεωρούν σύμβολο του καλού. Και όλα τα άλλα που αναφέραμε είναι επίσης σύμβολα, δηλαδή ο λοβός από το συκώτι, το δύο νεφρά και το λίπος τους, η νεφραμιά και το λίπος που βρίσκεται επάνω στους μηρούς, η καρδιά, το στηθούρι και όλα τα άλλα. Γιατί όλα αυτά, όπως λέει ο Απόστολος (Α’ Κορ. 10, 110, ήταν «προτύπωση» και γράφτηκαν για να διδαχθούμε εμείς. Και σας λέω πως: Η ψυχή, όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος, αποτελείται από τρία μέρη. Έχει το «επιθυμητικό», το «θυμικό» και το «λογιστικό». Πρόσφεραν λοιπόν το λοβό από το συκώτι. Το συκώτι το θεωρούν οι Πατέρες σαν έδρα της επιθυμίας. Ο δε λοβός του συκωτιού είναι το ακρινό μέρος του. Πρόσφεραν λοιπόν εκείνα συμβολικά το ακρινό μέρος από το «επιθυμητικό», δηλαδή την «απαρχή» του, ου είναι το καλύτερο και
πολυτιμότερο μέρος του συκωτιού. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν αγαπά κανείς πια τίποτα περισσότερο από τον Θεό, ούτε έχει καμιά άλλη επιθυμία εντονότερη από την επιθυμία του Θεού, γιατί είπαμε ότι του πρόσφεραν το πιο πολύτιμο μέρος του «επιθυμητικού». Τα νεφρά και το λίπος γύρω από αυτά. Η νεφραμιά και το λίπος που βρίσκεται πάνω στους μηρούς, τα ίδια περίπου σημαίνουν με όσα είπαμε για το συκώτι. Γιατί εκεί λένε ότι έχει την έδρα της η επιθυμία. Αυτά λοιπόν είναι τα σύμβολα του «επιθυμητικού» μέρους της ψυχής. Του δε «θυμικού» σύμβολο είναι η καρδιά. Γιατί λένε ότι εκεί βρίσκεται ο θυμός και αυτό εννοεί ο Μέγας Βασίλειος όταν λέει: «Θυμός είναι η καύση και η κίνηση του αίματος που είναι γύρω από την καρδιά». Το στηθούρι είναι σύμβολο του «λογισμικού». Γιατί αυτή τη συμβολική σημασία δίνουν στο στήθος. Γι’ αυτό λένε ότι, όταν ο Μωυσής φόρεσε στον Ααρών το αρχιερατικό ένδυμα, τοποθέτησε το «λογείον»1 επάνω στο στήθος του, σύμφωνα με την εντολή του Θεού (Έξ. 28, 15).
Αυτά όλα λοιπόν, όπως είπαμε, είναι σύμβολα της ψυχής, που, με τη Χάρη του Θεού, καθαρίζεται και επανέρχεται στο «κατά φύσιν». Γιατί λέει ο Ευάγριος: «Κατά φύσιν ενεργεί η λογική ψυχή, όταν το επιθυμητικό μέρος της τείνει στην αρετή, το θυμικό αγωνίζεται γι’ αυτήν και το λογιστικό επιδίδεται στη θεωρία των γεγονότων (στην επιστημονική γνώση της φύσεως και της λειτουργίας των δημιουργημάτων).
Όταν λοιπόν πρόσφεραν για θυσία ένα πρόβατο ή ένα βόδι ή κάτι άλλο, αυτά τα σύμβολα τα έπαιρναν οι Ισραηλίτες από το ζώο που προφερόταν και τα έβαζαν στο θυσιαστήριο, ενώπιον του Θεού. Αυτό ονομαζόταν θυσία. Ολοκαύτωμα είναι, όταν πρόσφεραν ολόκληρο το ζώο που προοριζόταν για θυσία και το κατάκαιγαν. Έτσι, όπως ήταν ανέπαφο, ολόκληρο, τέλειο, όπως προηγουμένως είπαμε, είναι σύμβολο των τελείων, αυτών που λένε: «Να, εμείς τα αφήσαμε όλα και Σε ακολουθήσαμε» (Ματθ. 19, 27). Σ’ αυτά τα μέτρα προέτρεψε ο Κύριος να φθάσει εκείνος ο νέος που του είπε: «Όλα αυτά τα τήρησα από τα μικρά μου χρόνια». Και ο Κύριος του απάντησε: «Ένα ακόμα σου υπολείπεται». Ποιό; «Σήκωσε το σταυρό σου και ακολούθησέ με» (Λουκ. 18, 21 -22: , Ματθ. 16, 24). Οι άγιοι Μάρτυρες λοιπόν έτσι πρόσφεραν το σώμα και την ψυχή τους στον Θεό. Και όχι μόνο τους εαυτούς τους, αλλά και ό,τι είχαν και ό,τι υπήρχε γύρω τους. Γιατί άλλο είμαστε εμείς, όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, άλλο αυτά που μας ανήκουν και άλλο όσα μας περιβάλλουν.
Αυτά σας τα είπα και άλλοτε. Ο εαυτός μας λοιπόν είναι ο νους και η ψυχή. Αυτά που μας ανήκουν είναι το σώμα και αυτά που μας περιβάλλουν είναι τα κτήματα και τα υπόλοιπα υλικά αγαθά. Οι άγιοι λοιπόν πρόσφεραν τους εαυτούς τους στον Θεό με όλη την καρδιά τους, με όλη την ψυχή τους και με όλη τη δύναμή τους, όπως λέει η Γραφή: «Να αγαπήσεις τον Κύριο και Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλη σου τη διάνοια» (Ματθ. 22, 37). Και καταφρόνησαν όχι μόνο παιδιά, γυναίκες, δόξα, χρήματα και όλη την υπόλοιπη περιουσία τους, αλλά και αυτά τα ίδια τους τα σώματα. Γι’ αυτό ακριβώς λέγονται ολοκαυτώματα. Λογικά δε λέγονται επειδή ο άνθρωπος είναι λογικό ζώο. Λέγονται επίσης
και θύματα τέλεια για τον Θεό.
Μετά λέει τα εξής:
Πρόβατα που γνωρίζουν τον Θεό
Και γνωρίζονται απ’ Αυτόν.
Πώς γνωρίζουν τον Θεό; Όπως ακριβώς μας δίδαξε ο ίδιος ο Κύριος, όταν είπε: «Τα πρόβατά μου ακούνε τη φωνή μου και γνωρίζω τα δικά μου και αυτά με γνωρίζουν» (Ιωάν. 10, 27 και 14). Γιατί είπε «τα πρόβατά μου ακούνε τη φωνή μου»; Αντί να πει «υπακούουν στο λόγο μου, τηρούν τις εντολές μου και γι’ αυτό με γνωρίζουν»; Γιατί με την τήρηση των εντολών προσεγγίζουν οι άγιοι στον Θεό, και όσο Τον προσεγγίζουν, τόσο Τον γνωρίζουν και γνωρίζονται απ’ Αυτόν. Αφού όμως ο Θεός τα γνωρίζει όλα, και τα κρυφά και όσα είναι βαθιά μέσα μας και αυτά που δεν υπάρχουν, γιατί λοιπόν λέει για τους Αγίους ότι «γνωρίζονται από τον Θεό»; Επειδή, όπως είπα, Τον προσεγγίζουν με τις εντολές. Τον γνωρίζουν και γνωρίζονται απ’ Αυτόν. Γιατί βέβαια όσο πισωστρέφει κανείς και ξεμακραίνει από κάποιον, τόσο τον αγνοεί και αγνοείται απ’ αυτόν. Όπως ακριβώς και αυτός που προσεγγίζει κάποιον, τον γνωρίζει και γνωρίζεται απ’ αυτόν. Μ’ αυτή λοιπόν, την έννοια λέγεται ότι ο Θεός αγνοεί τους αμαρτωλούς, επειδή απομακρύνονται απ’ Αυτόν.
Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Κύριος είπε γι’ αυτούς: «Αληθινά, σας λέω, δεν σας γνωρίζω» (Ματθ. 25, 12). Οι άγιοι λοιπόν, όπως πολλές φορές είπα, όσο αποκτούν αρετές με την τήρηση των εντολών, τόσο γίνονται οικειότεροι στον Θεό. Και όσο γίνονται οικειότεροι, τόσο περισσότερο Τον γνωρίζουν και γνωρίζονται απ’ Αυτόν.
Αυτών που το μαντρί
είναι αδιάβατο για τους λύκους.
Μαντρί ονομάζεται ο τόπος που είναι ολόγυρα φραγμένος, όπου ο τσοπάνης μαζεύει και φυλάει τα πρόβατά του, για να μην τα αρπάξουν οι λύκοι ή να μην τα κλέψουν οι ληστές. Αν όμως η μάντρα είναι ετοιμόρροπη από κάποια πλευρά, τότε εινα ευκολοδιάβατη και εύκολα μπορούν οι λύκοι και οι ληστές να την παραβιάσουν. Το μαντρί όμως των αγίων είναι από παντού ασφαλισμένο και προφυλαγμένο, όπως είπε ο Κύριος: «Δεν το παραβιάζουν οι κλέφτες, ούτε το κλέβουν, ούτε τίποτε άλλο βλαβερό μπορούν να σχεδιάσουν εις βάρος του» (Ματθ. 6, 20). Ας προσευχηθούμε λοιπόν, αδελφοί μου, να αξιωθούμε να πάμε και εμείς στο ίδιο κοπάδι μ’ εκείνους και να βρεθούμε στον τόπο της μακαρίας απολαύσεως και της αναπαύσεως που θα τύχουν αυτοί. Γιατί, και αν ακόμα δεν φθάσαμε στην κατάσταση των αγίων και δεν είμαστε άξιοι να απολαύσουμε την ίδια δόξα μ’ εκείνους, όμως μπορούμε να μη χάσουμε τον Παράδεισο, αν ζούμε με πνευματική αγρύπνια και βιάζουμε λίγο τους εαυτούς μας, όπως λέει και ο άγιος Κλήμης:
«Και αν ακόμα δεν στεφανωθεί κανείς, ας φροντίσει τουλάχιστον να μη βρεθεί μακριά απ’ αυτούς που στεφανώνονται».
Σ’ ένα παλάτι υπάρχουν ανώτερες και λαμπρές τάξεις, όπως η Σύγκλητος, οι πατρίκιοι, οι στρατηλάτες, οι ύπαρχοι και οι σελεντιάριοι, που είναι οι τιμημένες τάξεις. Υπάρχουν όμως στο ίδιο το παλάτι και μερικοί άλλοι που είναι επιστρατευμένοι και εργάζονται με πολύ μικρό μισθό. Παρόλα όμως αυτά, θεωρούνται και αυτοί ότι είναι στην υπηρεσία του βασιλιά και βρίσκονται μέσα στο παλάτι. Και μολονότι δεν έχουν τη δόξα αυτών των μεγάλων, πάντως βρίσκονται εκεί μέσα. Πολλές φορές μάλιστα συμβαίνει να προοδεύουν σιγά – σιγά και αξιώνονται να καταταχθούν στις ανώτερες τάξεις και να πάρουν μεγάλα αξιώματα. Κατά τον ίδιο τρόπο και εμείς, ας φροντίσουμε να ξεφύγουμε από την έμπρακτη αμαρτία, για να γλυτώσουμε τουλάχιστον, από τον Άδη. Και έτσι να μπορέσουμε, χάρη στη φιλανθρωπία του Χριστού, να αξιωθούμε και αυτής της ίδιας της εισόδου του Παραδείσου, με τις ευχές όλων των Αγίων Του. Αμήν.
Ερμηνεία τινών ρητών του αγίου Γρηγορίου ψαλλομένων εις τους αγίους μάρτυρας.
Δια τούτο καλόν εστίν, αδελφοί, το ψάλλειν εκ των λόγων των αγίων θεοφόρων, επειδή πανταχού σπουδάζουσιν αεί διδάσκειν ημάς πάντα τα συντείνοντα προς φωτισμόν των ψυχών ημών˙ εν οις και πρόκειται ημίν εξ αυτών των προσφόρων λόγων και αυτήν την δύναμιν της επιτελουμένης μνήμης αεί μανθάνειν, είτε Δεσποτική εστίν εορτή, είτε αγίων μαρτύρων, είπε Πατέρων, είτε απλώς οία δήποτε αγία και περιφανής ημέρα. Οφείλομεν ουν και ημείς μετά νήψεως ψάλλειν και τιθέναι τον νουν ημών εις την δύναμιν των λόγων των αγίων, ίνα μη μόνον το στόμα, καθώς λέγει εις το Γεροντικόν, άλλ’ ίνα και η καρδία ημών μετά του στόματος ψάλλη. Εμάθομεν εκ του προτέρου ψαλμού ολίγα κατά την δύναμιν ημών περί του αγίου Πάσχα˙ ίδωμεν πάλιν τι θέλει διδάξαι ημάς και περί των αγίων μαρτύρων ο άγιος Γρηγόριος. Λέγει γαρ και ο εις αυτούς ψαλμός ον είπομεν άρτι εκ των λόγων αυτού˙
Ιερεία έμψυχα
ολοκαυτώματα λογικά,
και τα εξής.
Τί εστίν ιερεία έμψυχα; Ιερείόν εστίν παν το αφιερωμένον εις θυσίαν Θεού, υπόθου πρόβατον ή βουν ή τι των τοιούτων. Δια τί ουν λέγει περί των αγίων μαρτύρων˙ Ιερεία έμψυχα; Ότι το πρόβατον το εις θυσίαν προσφερόμενον πρώτον σφάζεται και αποθνήσκει˙ ειθ’ ούτως μελίζεται και κατατέμνεται και προσάγεται τω Θεώ. Οι δε άγιοι μάρτυρες ζώντες κατετέμνοντο τας σάρκας ξεόμενοι, βασανιζόμενοι, μελοκοπούμενοι. Έσθ’ ότε γαρ και χείρας αυτών απέκοπτον οι δήμιοι και πόδας και γλώσσας, και οφθαλμούς εξώρυττον, και επί τοσούτον εξέοντο τας πλευράς, ώστε και αυτήν φαίνεσθαι την κατασκευήν και την αρμονίαν των εντοσθίων αυτών. Ταύτα δε πάντα, ως είπον, ζώντες υπέμενον οι άγιοι έτι έχοντες τας εαυτών ψυχάς, και δια τούτο λέγονται ιερεία έμψυχα.
Ολοκαυτώματα δε λογικά, δια τί; Επειδή άλλο εστί θυσία και άλλο εστίν ολοκαύτωμα. Εστίν ότε ου προσφέρουσιν όλον το πρόβατον, αλλά μόνον την απαρχήν αυτού, καθώς λέγει εν τω νόμω˙ Τον βραχίονα τον δεξιόν και τον λοβόν του ήπατος και τους δύο νεφρούς και τα όμοια τούτοις ταύτα οι προσφέροντες θυσίας προσήγον, οιονεί την απαρχήν προσέφερον˙ και αύτη λέγεται θυσία. Ολοκαυτώματα δε εστίν ότε όλον το πρόβατον ή τον βουν ή ει τι εστί το προσφερόμενον προσάγουσιν και καίουσιν όλον, ως λέγει εκεί˙ Κεφαλήν συν τοις ποσί και τοις εντοσθίοις έσθ’ ότε δε και την βύρσαν και την κόπρον και άπαξ απλώς όλον εξ όλου κατακαίουσιν. Αύτη λέγεται ολοκαύτωσις. Ούτως επετέλουν και τας θυσίας και τας ολοκαυτώσεις οι υιοί Ισραήλ κατά τον νόμον.
Σύμβολα δε ήσαν αι θυσίαι εκείναι και αι ολοκαυτώσεις των ψυχών των θελουσών σωθήναι και εαυτάς προσενέγκαι τω Θεώ. Και λέγω υμίν και περί τούτων ολίγα εξ ων είπον οι Πατέρες, ίνα ότε αναγινώσκετε αυτά, ανάγητε μικρόν τα νοήματα υμών και πιαίνηται η ψυχή υμών.
Τον βραχίονα λέγουσιν είναι το σθένος αι δε χείρες εις την πρακτικήν λαμβάνονται, καθώς διαφόρως είπομεν. Ο ουν βραχίων η δύναμίς εστί της χειρός. Προσέφερον τοίνυν την δύναμιν της δεξιάς χειρός, τούτ’ εστί την των αγαθών έργων πράξιν˙ την γαρ δεξιάν εις το αγαθόν λαμβάνουσι. Και τα άλλα πάντα όσα είπομεν, οίον ο λοβός του ήπατος και οι δύο νεφροί και το στέαρ το απ’ αυτών και η οσφύς και τα στέαρ το επί των μηρών και η καρδία και το στηθήνιον και όσα τοιαύτα˙ ομοίως και ταύτα σύμβολά εισί. Ταύτα γαρ πάντα, ως λέγει ο Απόστολος, τυπικώς συνέβαινεν εκείνος εγράφη δε προς νουθεσίαν ημών. Και λέγω υμίν πως˙ Η ψυχή, ως λέγει ο άγιος Γρηγόριος, τριμερής εστίν. Έχει γαρ το επιθυμητικόν και το θυμικόν και το λογιστικόν. Προσέφερον ουν τον λοβόν του ήπατος. Το ήπαρ λαμβάνουσιν οι Πατέρες εις την επιθυμίαν˙ ο δε λοβός του ήπατός εστί το άκρον αυτού. Προσέφερον ουν εκείνοι συμβολικώς το άκρον του επιθυμητικού μέρους, τούτ’ έστι την απαρχήν αυτού, το καλλιστεύον και τιμιώτερον μέρος αυτού˙ όπερ σημαίνει το μηδέν
προ του Θεού αγαπάν, μηδέν εκ πάντων των επιθυμητικών προτιμάν της εις τον Θεόν επιθυμίας είπομεν γαρ ότι το τιμιώτερον αυτώ προσέφερον. Και οι νεφροί δε και το στέαρ το απ’ αυτών και η οσφύς και το στέαρ το επί των μηρών, το αυτό κατά αναλογίαν τινά σημαίνουσιν εκεί γαρ λέγουσιν είναι την επιθυμίαν. Ιδού ταύτα εστί τα σύμβολα του επιθυμητικού μέρους. Του δε θυμικού σύομβολόν εστίν η καρδία εκεί γαρ λέγουσιν είναι το θυμόν, και τούτο σημαίνει και ο άγιος Βασίλειος λέγων˙ Θυμός εστί ζέσις και κίνησις του περικαρδίου αίματος. Το δε στηθήνιον σύμβολόν εστί του λογιστικού το γαρ στήθος εις τούτο λαμβάνουσι. Δια τούτο και τον Μωυσήν λέγουσιν ενδύηοντα τον Ααρών το ένδυμα το αρχιερατικόν, επί του στήθους αυτού διδόναι το λόγιον κατά την του Θεού διαταγήν. Ταύτα ουν πάντα, ως είπομεν, σύμβολά εισί της ψυχής της δια της πρακτικής συν Θεώ καθαιρούσης εαυτήν και επί το κατά φύσιν επανερχομένης. Λέγει γαρ και ο Ευάγριος ότι κατά φύσιν ενεργεί ψυχή λογική, ότε το μεν επιθυμητικόν μέρος αυτής της αρετής εφίεται, το δε
θυμικόν υπέρ ταύτης αγωνίζεται, το δε λογιστικόν επιβάλλει τη θεωρία των γεγονότων.
Ότε ουν προσέφερον πρόβατον ή βουν ή άλλο τι τοιούτον εις θυσίαν, ταύτα ελάμβανον οι υιοί Ισραήλ εκ του προσφερομένου και επετίθουν επί το θυσιαστήριον έναντι Κυρίου, και λέγεται θυσία. Ολοκαυτώματα, δε έστιν, ότε όλον εξ όλου το ιερείον προσέφερον και κατέκαιον αυτό˙ ούτως ως εστί σώον, ολόκληρον τέλειον, καθώς και ανωτέρω είπομεν, τούτο των τελείων εστί σύμβολον, τούτο των λεγόντων εστί το Ιδού ημείς αφήκαμεν πάντα και ηκολουθήσαμέν σοι. Εις τούτο το μέτρον ο Κύριος προετρέπετο ελθείν εκείνον τον ειπόντα αυτώ ότι˙ Ταύτα πάντα εφύλαξα εκ νεότητός μου. Απεκρίνατο γαρ αυτώ λέγων ότι˙ Έτι εν σοι λείπει. Ποίον; Το Άρον τον σταυρόν σου και δεύρο ακολούθει μοι. Οι ουν άγιοι μάρτυρες ούτως προσήνεγκαν όλους εαυτούς τω Θεώ, και ου μόνον εαυτούς, αλλά και τα εαυτών και τα περί εαυτούς. Άλλο γαρ εσμέν ημείς, καθώς λέγει ο άγιος Βασίλειος, και άλλο τα ημέτερα και άλλο τα περί ημάς ταύτα και άλλοτε είπον υμίν. Ημείς μεν ουν εσμέν ο νους και η ψυχή, ημέτερον δε το σώμα˙ τα δε περί ημάς, κτήματα και αι λοιπαί ύλαι.
Προσήνεγκαν ουν εαυτούς οι άγιοι τω Θεώ όλη καρδία, όλη ψυχή, όλη ισχύι, κατά το γεγραμμένον˙ Αγαπήσεις εν όλη τη διανοία σου. Ου μόνον γαρ τέκνων και γυναικών και δόξης και χρημάτων και της λοιπής πάσης περιουσίας κατεφρόνησαν, αλλά και αυτών των ιδίων σωμάτων˙ και δια τούτο λέγονται ολοκαυτώματα. Λογικά δε, επειδή λογικόν ζώον ο άνθρωπος, και θύματα τέλεια Θεώ. Είτα το εξής˙
Θεόν γινώσκοντα και
Θεώ γινωσκόμενα Πρόβατα
Πώς Θεόν γινώσκοντα; Ως αυτός ο Κύριος εδίδαξεν ειπών˙ Τα πρόβατα τα εμά της φωνής μου ακούουσι, και γινώσκω τα εμά, και γινώσκομαι υπό των εμών. Δια τί είπε˙ Τα πρόβατα τα εμά της φωνής μου ακούουσι; Αντί του˙ Τω λόγω μου υπακούουσι, τας εντολάς μου φυλάττουσι και δια τούτο γινώσκουσί με˙ δια γαρ της φυλακής των εντολών εγγίζουσιν οι άγιοι τω Θεώ, και όσον εγγίζουσιν αυτώ, τοσούτον γινώσκουσιν αυτόν και γινώσκονται υπ’ αυτού. Επεί ο Θεός τα πάντα γινώσκει και τα κρυπτά και τα βαθέα και τα μη όντα, δια τι ουν λέγει περί των αγίων˙ Θεώ γινωσκόμενα; Ότι, καθώς είπον, δια των εντολών εγγίζοντες αυτώ, γινώσκουσιν αυτόν και γινώσκονται υπ’ αυτού. Όσον γαρ αποστρέφεταί τις και μακρύνει εαυτόν από τινός, τοτούτον λέγεται αγνοείν αυτόν και αγνοείσθαι υπ’ αυτού, ώσπερ και ο εγγίζων ομοίως λέγεται γινώσκειν και γινώσκεσθαι˙ κατά τούτο ουν λέγεται και ο Θεός αγνοείν τους αμαρτωλούς, καθό μακρύνουσιν εαυτούς απ’ αυτού. Δια τούτο και αυτός ο Κύριος τοις τοιούτοις λέγει˙ Αμήν λέγω υμίν, ουκ οίδα υμάς.
Οι ουν άγιοι, καθώς πολλάκις είπον, όσον κτώνται δια των εντολών τας αρετάς, τοσούτον προσοικειούνται τω Θεώ, και όσον προσοικειούνται αυτώ, τοσούτον γινώσκουσιν αυτόν και γινώσκονται υπ’ αυτού.
Ων η μάνδρα
λύκοις ανεπίβατος.
Μάνδρα λέγεται τόπος περιπεφραγμένος, ένθα συνάγει ο ποιμήν τα πρόβατα και φυλάττει, ίνα μη διαραπαγώσιν υπό λύκων ή υπό ληστών συληθώσιν. Εάν δε η μάνδρα από οιουδήποτε μέρους σαθροτέρα, ευρίσκεται ευεπίβατος, και ευχερώς επιβουλεύεται και υπό των λύκων και υπό των ληστών. Η ουν μάνδρα των αγίων πανταχόθεν ησφάλισται και πεφύλακται, ώσπερ είπεν ο Κύριος˙ Ένθα κλέπται ου διορύσσουσιν, ουδέ κλέπτουσιν, ούτε άλλο τι των βλαβερών επιβουλεύσαι δύνανται. Ευξώμεθα ουν, αδελφοί, ίνα και ημείς αξιωθώμεν συμποιμανθήναι αυτοίς και ευρεθήναι καν εν τω τόπω της μακαρίας τρυφής εκείνης και της αναπαύσεως αυτών˙ καν γαρ ουκ εφθάσαμεν την κατάστασιν των αγίων και ουκ άξιοί εσμέν του είναι εν τη δόξη αυτών, αλλά δυνάμεθα μη εκπεσείν του παραδείσου, εάν νήφωμεν και βιάζωμεν εαυτούς μικρόν, ως λέγει και ο άγιος Κλήμης˙ Καν μη στεφανώταί τις αλλά σπουδάση μη μακράν ευρεθήναι των στεφανουμένων. Ώσπερ γαρ εν τω παλατίω εισί μεγάλαι και λαμπραί στρατιαί, υπόθου την σύγκλητον, τους πατρικίους, τους στρατηλάτας, τους
υπάρχους, τους σελεντιαρίους εισί γαρ αύται πολύτιμαι στρατιαί. Εισί δε και άλλοι τινές εν τω αυτώ παλατίω στρατευόμενοι ολίγων νομισμάτων, και ομώς λέγονται και αυτοί στρατεύεσθαι τω βασιλεί, και εισίν έσω εν τω παλατίω, καν τη δόξαν των μεγάλων εκείνων ουκ έχωσιν˙ αλλά τέως έσω εισί. Συμβαίνει δε ότι και κατά μικρόν προκόπτοντες, τυγχάνουσι και αυτοί μεγάλων στρατιών και λαμπρών αξιωμάτων. Ούτως και ημείς σπουδάσωμεν εκφυγείν την κατ’ ενέργειαν αμαρτίαν, ίνα τέως εξειλήσωμεν του άδου˙ και ούτως δυνάμεθα δια της του Χριστού φιλανθρωπίας και αυτής της εισόδου του παραδείσου τυχείν ευχαίς πάντων των αγίων αυτού. Αμήν.
Υποσημείωση.
1. Λογείον: επιστήθιο μεταλλικό θυλάκιο της επωμίδας του Ιουδαίου Αρχιερέα που συγκρατιόταν με χρυσούς κρίκους και ήταν στολισμένο με διάφορους πολύτιμους λίθους και επιγραφές των δώδεκα φυλών του Ισραήλ σε τέσσερις στίχους. Αυτό περιείχε τα «Ουρείμ» και τα «Τουμείμ» δια μέσου των οποίων δίδονταν στις δύσκολες περιστάσεις οι θείοι χρησμοί. Γι’ αυτό και το θυλάκιο αυτό ονομαζόταν «λογείον των κρίσεων» (Έξ. 28, 15-30, 36, 15 κ. έξ. 39, 8-21 Λευιτ. 8, 8 Σοφ. Σειρ. 54, 10 Πρβλ. επίσης στη Θ.Η.Ε. 8, 323).
Από το βιβλίο: Αββά Δωροθέου – Εργα Ασκητικά.
Εκδόσεις, Ετοιμασία. Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Καρέα. Δεκέμβριος 2014.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
