Λόγος δέκατος.
Για τη μετοχή του Αγίου Πνεύματος και για την αγιοσύνη και την τέλεια απάθεια. Και ότι εκείνος που αγαπά τη δόξα, που προέρχεται από τους ανθρώπους, δεν ωφελείται διόλου από τις άλλες αρετές, και αν ακόμη τις κατόρθωσε όλες.
Αδελφοί και πατέρες, δεν βλέπετε πως εκείνοι που στέκονται κοντά στον επίγειο βασιλιά το θεωρούν αυτό οι ίδιοι ότι είναι μεγάλη δόξα και καμαρώνουν γι’ αυτό και γίνονται ζηλευτοί από τους ανθρώπους, που είναι στον κόσμο; Αν λοιπόν αυτοί αισθάνονται έτσι για φθαρτά και μάταια, πόσο περισσότερο εμείς, που στρατευθήκαμε στον επουράνιο Βασιλιά και αποδεχθήκαμε την υπηρεσία εκείνου, έχουμε χρέος να χαιρόμαστε και να ευφραινόμαστε, διότι αξιωθήκαμε ολοκληρωτικά να καταταχθούμε στην υπηρεσία εκείνου που προσκληθήκαμε στη λατρεία του ονόματός του; Αν μάλιστα αξιωθούμε κάποτε για για την προσωπική θέασή του και καταταχθούμε μ’ αυτούς που στέκονται μπροστά του, ποιόν έπαινο μακαριότητας δεν θα ξεπερνά αυτό; Αν πάλι γίνει κάποιος ένας από τους δικούς του δούλους και φίλους και αξιωθεί να ακούει τη δεσποτική ομιλία και φωνή, ποιος άραγε νους ανθρώπου και ποια γλώσσα θα μπορέσει να διηγηθεί το μέγεθος αυτής της δόξας και αξίας; Διότι, αν αυτά, που μάτι δεν είδε και αυτί δεν άκουσε και νους ανθρώπου δεν συνέλαβε, τα αγαθά δηλαδή που ετοίμασε ο Θεός γι’ αυτούς που τον αγαπούν,1 ξεπερνούν την ανθρώπινη αντίληψη και όλα τα ορατά αγαθά, πόσο περισσότερο ξεπερνά την ανθρώπινη αντίληψη ο ίδιος ο Θεός, που ετοίμασε αυτά˙ και όχι μόνο ο ίδιος ο Θεός, αλλά και αυτοί, που αξιώθηκαν να βλέπουν εκείνον τον ίδιο και να στέκονται μπροστά του και να μιλούν μαζί του και που έγιναν κοινωνοί και συμμέτοχοι της θεότητάς του και της δόξας του, ξεπέρασαν οπωσδήποτε τα αγαθά, που ετοιμάσθηκαν γι’ αυτούς από τον Θεό, επειδή κληρονόμησαν, καλύτερα, τον ίδιο τον Κύριο, που ετοίμασε τα αγαθά;
Ότι όμως αυτοί έγιναν τέτοια, αλλά και ως τώρα γίνονται τέτοιοι, δεν λέω μόνο μετά το θάνατο, αλλά όσο ακόμη ζουν στην παρούσα ζωή, διδάσκει από τη μία όλη η θεόπνευστη Γραφή, μαρτυρούν από την άλλη με τη βιοτή τους όλοι οι άγιοι μαζί και με τον ίδιο τον μακάριο πατέρα μας Συμεών τον Στουδίτη, που σήμερα έχουμε τη μνήμη του, αλλά και αυτοί ακόμη που εγκωμιάζουν τους αγίους με εγκωμιαστικούς λόγους. Διότι αυτός ο οσιότατος πατέρας μας Συμεών, που αναγνώσαμε τη ζωή και τη θεάρεστη βιοτή του, έζησε ασκητικά μέσα σε πόλη και το μέσο ξακουστής Μονής τέτοια ζωή και έδειξε τέτοια βιοτή, ώστε να ξεπεράσει ως προς το ύψος των αρετών και ως προς τα κατορθώματα, που ξεπερνούν την ανθρώπινη δύναμη, όχι μόνο αυτούς που έλαμψαν στην εποχή του, αλλά και πολλούς από τους παλαιούς πατέρες. Γι’ αυτό και επειδή αναδείχθηκε σ’ εμάς άξιος για πολλούς επαίνους και για πολλά εγκώμια, επαινείται και μακαρίζεται και εγκωμιάζεται από μας ανάλογα με τη δύναμή μας.
Όλος λοιπόν ο έπαινος και ο μακαρισμός των αγίων αποτελείται απ’ αυτά τα δύο, από την ορθόδοξη πίστη και την επαινετή ζωή, και από τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος και τα χαρίσματά του. Αυτά λοιπόν τα δύο ακολουθεί το επόμενο τρίτο˙ όταν δηλαδή κάποιος ζήσει ενάρετα και θεάρεστα με ορθόδοξο φρόνημα και χαριτωθεί από τον Θεό και δοξασθεί με τη δωρεά του Πνεύματος, τον ακολουθεί ο έπαινος και ο μακαρισμός από όλη την εκκλησία των πιστών και από όλους τους διδασκάλους της. Αν όμως δεν τοποθετείται συνεχώς ως θεμέλιο η πίστη και τα έργα της, είναι αδύνατο να παρουσιασθεί κάποτε το προσκυνητό και θείο Πνεύμα και να λάβει κάποιος από τους ανθρώπους τη δωρεά του˙ αν όμως δεν παρουσιασθεί αυτό μέσα στον άνθρωπο και δεν κατοικήσει συνειδητά μέσα του, είναι εντελώς ανάρμοστο να ονομάζεται κάποιος πνευματικός άνθρωπος.
Αυτός όμως που δεν έγινε πνευματικός άνθρωπος, πώς θα γίνει άγιος; Και αυτός που δεν έγινε άγιος, για ποιο άλλο έργο ή για ποια πράξη θα μακαρισθεί, αν η μακαριότητα είναι ο Θεός; Και αυτός που δεν έγινε κοινωνός του Θεού, ή, μάλλον, αυτός που δεν έχει μέσα του ολόκληρο τον ίδιο τον Θεό, πώς θα θεωρηθεί ότι είναι μακάριος; Με κανένα τρόπο! Διότι ο ήλιος χωρίς το φως πως θα ειπωθεί ήλιος; Και ο άνθρωπος χωρίς τη μετοχή του παναγίου Πνεύματος πώς θα ονομασθεί άγιος; Διότι ο Κύριος είπε: «Να γίνεσθε άγιοι, διότι εγώ είμαι άγιος»,2 σαν κατά κάποιο τρόπο να προτρέπει ο εύσπλαχνος Θεός να τον μιμηθούμε με τα έργα εμείς, που ελεγχόμαστε για τις αμαρτίες μας˙ και σαν να λέει: «Απομακρυνθείτε από τα κακά και εργασθείτε όλα τα καλά˙ ασχοληθείτε, όσο είναι δυνατόν σ’ εσάς, με κάθε αρετή και, όσο είναι κατορθωτό σ’ εσάς, γίνετε άγιοι, αν θέλετε βέβαια να έχετε κοινωνία μαζί μου. Διότι εγώ είμαι άγιος, είμαι δηλαδή καθαρός και αμόλυντος. Αυτά σ’ εμένα υπάρχουν από τη φύση μου, εσείς όμως τότε θα γίνετε άγιοι, όταν θα απέχετε από το μολυσμό των αμαρτιών και θα γίνετε με τη χάρη του Πνεύματος κοινωνοί της θεότητάς μου». Αυτό δηλαδή φανερώνει το «Να γίνεσθε άγιοι».
Ο άνθρωπος λοιπόν με την αποχή των κακών και με την εργασία των καλών γίνεται άγιος, όχι, οπωσδήποτε, επειδή αγιάζεται με τα έργα – διότι δεν θα δικαιωθεί από τα έργα του νόμου κανείς άνθρωπος-,3 αλλά επειδή με την εργασία αυτών των πράξεων γίνεται οικείος με τον άγιο Θεό. Αυτό άλλωστε φρονώ ότι το είπε ο Κύριος περισσότερο σ’ αυτούς που έλαβαν πια τη χάρη του Πνεύματος, προς τους οποίους, παραγγέλλοντάς τους, να μην ξεθαρρεύουν στη δωρεά και να μην επιστρέφουν με τη ραθυμία στα κακά, έλεγε κατά κάποιο τρόπο αυτά τα λόγια: «Μην παραδώσεις τον εαυτό σου στην αργία, πνευματικέ άνθρωπε, εσύ που έλαβες τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, και που μ’ αυτή έλαβες εμένα. Διότι η αργία γεννά την πονηρία, και η πονηρία με τη σειρά της γεννά κάθε είδους κακίας. Γίνε λοιπόν άγιος με την καθημερινή εργασία των εντολών, αν θέλεις να είμαι εγώ μέσα σου και μαζί σου, και εσύ να είσαι μέσα μου και μαζί μου». Επειδή όμως ο νους είναι πράγμα που κινείται αδιάκοπα και δεν μπορεί διόλου να μείνει αργός, πρέπει ο ίδιος να φροντίζει και να δείχνει προθυμία στην εργασία των εντολών του Θεού. Έτσι δηλαδή συμβαίνει να είναι και όλη η ζωή των ανθρώπων γεμάτη από μέριμνες και φροντίδες, και να μην μπορεί να μείνει αργή από όλα τα πράγματα, αν και πολλοί αγωνίσθηκαν να το κάνουν αυτό, ξεπερνώντας την ικανότητα και τη δύναμή τους. Αλλά και ο άνθρωπος που την αρχή δημιουργήθηκε τέτοιος˙ διότι ο Αδάμ, όταν ήταν στον παράδεισο, προστάχθηκε να τον καλλιεργεί και να τον φυλάγει,4 και γι’ αυτό η κίνηση της εργασίας προς τα καλά είναι μέσα μας φυσική.
Αυτοί λοιπόν που παραδίδουν τους εαυτούς τους στην αργία και στη ραθυμία, όποιοι και αν είναι, πνευματικοί και άγιοι, ρίχνουν τους εαυτούς τους στην παρά φύση κυριαρχία των παθών. Διότι, όπως μία πηγή που αναβλύζει αδιάκοπα τα νερά της, αν σταματήσει για λίγο, στερεύει και δεν είναι πηγή, αλλά μεταβάλλεται σε μία λακκούβα, έτσι και εκείνος που καθαρίζει διαρκώς τον εαυτό του με την εργασία των εντολών, και που καθαρίζεται και αγιάζεται από τον Θεό, αν απομακρυνθεί για λίγο από την εργασία τους, απομακρύνεται ανάλογα και από την αγιότητα. Αλλά και εκείνος που παρασύρεται συνειδητά, έστω και από μία αμαρτία, απομακρύνεται ολοκληρωτικά από την καθαρότητα, όπως ακριβώς και ένα αγγείο με νερό μολύνεται εντελώς από λίγη ακαθαρσία. Δεν εννοώ αμαρτία μόνο αυτή που γίνεται με το σώμα, αλλά εννοώ και τα άλλα πάθη, τα εσωτερικά, που εκδηλώνονται μέσα μας αόρατα με τη σύμπραξή μας.
Και μην απιστήσετε, αδελφοί, σ’ εμένα που τα λέω, αλλά να γνωρίζετε αυτό, ότι δηλαδή, αν εργασθούμε κάθε αρετή και κάνουμε θαύματα, και αν ακόμη δεν παραλείψουμε τίποτε από την αρετή, μικρό ή μεγάλο, αλλά ποθήσουμε μόνο τη δόξα, που προέρχεται από τους ανθρώπους, και την επιδιώξουμε με τη συμπεριφορά μας, με οποιοδήποτε τρόπο, και σπεύσουμε να τη λάβουμε, στερούμαστε την ανταμοιβή για όλες τις άλλες αρετές. Διότι, αν δεχόμαστε τη δόξα των ανθρώπων και δεν προτιμούμε τη δόξα του Θεού, θα κριθούμε ως ειδωλολάτρες, επειδή λατρεύουμε την κτίση αντί για τον Κτίστη.5 Αλλά και όταν προσφέρεται η επίγεια δόξα, εκείνος που τη δέχεται με ευχαρίστηση και χαρά, και καμαρώνει μ’ αυτή, και ευφραίνεται με την καρδιά του, θα καταδικασθεί ως πόρνος. Διότι ένας τέτοιος μοιάζει με άνθρωπο που αποφάσισε να ζήσει παρθενική ζωή και απαρνήθηκε τη συνεύρεση με τις γυναίκες και δεν προστρέχει σ’ αυτές και δεν επιθυμεί να ζει μαζί τους, αν όμως έρθει σ’ αυτόν κάποια γυναίκα, τη δέχεται ευθύς με ευχαρίστηση και πραγματοποιεί την ηδονή της σαρκικής συνεύρεσης. Αυτό άλλωστε γίνεται και με κάθε άλλη επιθυμία και με κάθε άλλο πάθος. Διότι, είτε παραδώσει κάποιος τον εαυτό του εκούσια στο φθόνο, είτε στη φιλαργυρία ή στη ζήλεια ή στη φιλονεικία ή σε κάποια άλλη κακία, δεν θα μπορέσει να λάβει το στεφάνι της δικαιοσύνης.6
Επειδή δηλαδή ο Θεός είναι δίκαιος, δεν ανέχεται να έχει κοινωνούς του τους άδικους, και επειδή είναι καθαρός, δεν μολύνεται μαζί με τον ακάθαρτο, και επειδή είναι απαθής, δεν συγκατοικεί μ’ αυτούς που ρέουν στα πάθη, και επειδή είναι άγιος, δεν μπαίνει σε ψυχή μολυσμένη και κακή˙ κακός άλλωστε είναι εκείνος που δέχθηκε μέσα στην καρδιά του το σπόρο του κακού σποριά,7 και καρποφορεί για τον διάβολο αγκάθια και τριβόλια, τα προσανάμματα της αιώνιας φωτιάς, που είναι ο φθόνος, το μίσος, η μνησικακία, η ζήλεια, η εριστικότητα, η οίηση, η κενοδοξία, η υπερηφάνεια, ο δόλος, η περιέργεια, η συκοφαντία, και όποιο άλλο βδελυκτό σωματικό πάθος εκτελείται με ευχαρίστηση και μολύνει τον εσωτερικό μας άνθρωπο,8 σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου.
Αλλά να μη συμβεί ποτέ, αδελφοί, να καρποφορήσουμε τέτοια ζιζάνια, με το να δεχθούμε από ραθυμία μέσα στις καρδιές μας τον σπόρο του πονηρού. Αλλά μακάρι να καρποφορήσουμε για τον Χριστό, τριάντα και εξήντα και εκατό φορές,9 αυτά που καλλιεργούνται μέσα μας με το Πνεύμα˙ αυτά δηλαδή που είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η χρηστότητα, η αγαθοσύνη, η μακροθυμία, η πίστη, η πραότητα, η εγκράτεια.10 Αλλά και να τραφούμε με τον άρτο της γνώσης και να αυξηθούμε με τις αρετές και να φθάσουμε σε τέλειο άνδρα, στο μέτρο της τελειότητας του αναστήματος του Χριστού,11 στον οποίο αρμόζει κάθε δόξα, στους αιώνες. Αμήν.
Υποσημειώσεις.
1. Α’ Κορ. 2, 9
2. Α’ Πέτρ. 1, 16
3. Ρωμ. 3, 20. Γαλ. 2, 16
4. Πρβ. Γέν. 2, 15
5. Πρβ. Ρωμ. 1, 25
6. Πρβ. Β’ Τιμ. 4, 8
7. Πρβ. Ματθ. 13, 28
8. Πρβ. Ματθ. 15, 11
9. Πρβ. Μάρκ. 4, 8
10. Γαλ. 5, 22-23
11. Πρβ. Εφ. 4, 13
Από το βιβλίο: Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου – Έργα (Νεοελληνική απόδοση).
Εκδόσεις: Περιβόλι της Παναγίας. Μάιος 2017
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
