Συχνά, σε σύγχρονες συναντήσεις και συνέδρια Θρακικών συλλόγων, αναφέρεται ο όρος Βορεια Θράκη. Διαπιστώσαμε, όμως, ότι οι εκάστοτε ομιλούντες, ενίοτε πρόεδροι μεγάλων θρακικών σωματείων, έχουν πολύ ασαφή ιδέα περί του όρου αυτού και των ορίων του καθώς και περί των ορίων της Θράκης γενικά, με αποτέλεσμα να συρρικνώνουν, προφανώς άθελά τους, τα γεωγραφικά όρια, και ιδιαίτερα τα βόρεια, της μεγάλης αυτής περιοχής της πατρίδας μας. Στο παρόν άρθρο καταβάλλεται προσπάθεια να ορισθούν με άκρα συντομία και λιτότητα τα γεωγραφικά όρια της Θράκης. Στηριζόμαστε αποκλειστικά και μόνο στον αψευδή λόγο των αρχαίων ελληνικών και λατινικών πηγών, στις οποίες και παραπέμπουμε. Δεν καταγράφουμε τα κείμενα των πηγών, διότι η εργασία θα ξεπεράσει την επιτρεπόμενη από το περιοδικό έκταση.
Τα γεωγραφικά όρια της Θράκης, κατά την αρχαιότητα, ορίζονταν προς Βορράν από τον Δούναβη, όπως υπονοούν ο Ηρόδοτος (ΙV.80) και ο Θουκυδίδης (ΙΙ.96.1) τον 5ο αι. π.Χ. και μαρτυρεί ρητά και σαφέστατα ο γεωγράφος Στράβων (1ος αι. π.Χ. – αρχές 1ου αι. μ.Χ.) (Γεωγρ. 2.5.30), αλλά και ο Ρωμαίος γεωγράφος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (C. Plinius Secundus, 1ος αι. μ.Χ.) (Νat. Ηist. ΙV.44), προς Ανατολάς από τον Εύξεινο Ποντο, τον Βοσπορο ( Ηρόδ. ΙV. 83,89), την Προποντίδα και τον Ελλίσποντο ( Ομήρ. Ιλ. Β 844-845) και προς Νοτον από το Αιγαίο πέλαγος. Μεσα στα όρια της Θράκης περικλείονταν και τα κοντινά νησιά Θασος και Σαμοθράκη.
Εν παρενθέσει να πούμε στην παράγραφο αυτή ότι το βόρειο όριο της Θράκης, ο Δούναβης – εν ταυτώ είναι και το βόρειο όριο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – ουδέποτε αμφισβητήθηκε από κανένα γειτονικό λαο, ενώ οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες θεωρούσαν αυτονόητη υποχρέωσή τους να το υπερασπίζονται πάντοτε. Για παράδειγμα, ο Ιωάννης Τσιμισκής τον Ιούλιο του 971 εξεδίωξε πέρα από τον Δούναβη τούς Ρωσους του Σφενδοσθλάβου (Λεων Διάκονος 139.15 κ.ε., 150.21 κ.ε. κ.α.) και ο Βασίλειος Β´ ο Βουλγαροκτόνος ελευθέρωσε το 1004, μετά από οκτάμηνη πολιορκία, τη Βιδίνη, την αρχαία Βονωνία, στις όχθες του Δούναβη, στα βορειοδυτικά σύνορα της σημερινής Βουλγαρίας με τη Σερβία ( Ιω. Σκυλίτζης 346.44 κ.ε.).
Οσο για τούς Σλάβους και τούς Βουλγάρους, οι μεν πρώτοι, ως γνωστόν, διέβησαν τον Δούναβη το 578 μ.Χ., ενώ οι Βούλγαροι επιχείρησαν επιδρομές εναντίον των νοτίως του Δουνάβεως θρακικών επαρχιών για πρώτη φορά το 681 μ.Χ. Το Βυζαντινό Κράτος τούς αναγνώρισε αρχικά ως «φοιδεράτους» (υπόσπονδους). Στούς Βουλγάρους το Βυζάντιο παραχώρησε με συνθήκη την μεταξύ Αίμου και Δουνάβεως περιοχή μόλις το 1188, λίγο πριν από την Γ´ σταυροφορία.
Τα δυτικά όρια της Θράκης είχαν υποστεί πολλές μεταβολές. Το βόρειο βέβαια τμήμα τους σταθερά τοποθετείται στην οροσειρά που χωρίζει σήμερα τη Βουλγαρία από τη Γιουγκοσλαβία (βλ. D. Kalapothakes, Τhracia 6-7 και Ρ. Soustal, Τhrakien 47). Το νότιο όμως τμήμα τους, δηλαδή τα σύνορα με τη Μακεδονία, εξ αιτίας της προοδευτικής επέκτασης του μακεδονικού κράτους προς Ανατολάς, υπόκειται σε μεταβολές. Η παράδοση τοποθέτησε τούς Θράκες αποίκους κατά την πρώιμη εποχή του σιδήρου στην περιοχή της νότιας Πιερίας (Θουκ. ΙΙ.29.3). Είναι, εξάλλου, πολύ πιθανόν ότι οι κάτοικοι της Πιερίας πριν ακόμη από τον Τρωικό πόλεμο (από τα 1300 περίπου) και ως τα 650 περίπου π.Χ. ήταν Θράκες (Στραβ., Γεωγρ. 10.3.17 – Παυσ. 9.30.6-7). Κατά τον 6ο και ως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. δυτικό όριο της Θράκης είναι ο ποταμός Αξιός. Περιλαμβάνεται σ’ αυτήν και η Χαλκιδική (βλ. Ν.G.L. ammond Α´, 68, 75), καθώς και η περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου ( Εκατ. Μιλ. στον St., Byzanz, Ethnika 679. 4-7). Το 479 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Α´ προσάρτησε στο μακεδονικό κράτος τα εδάφη μεταξύ Αξιού και Στρυμόνα ποταμού (Θουκ. ΙΙ.99.4 και Στραβ., Γεωγρ. 7.7.4). Δυτικό όριο της Θράκης στον Νοτο αποτελεί πλέον επί σειρά ετών, ως τα μέσα του 4ου αι. π.Χ., ο Στρυμόνας. Ο Θουκυδίδης βέβαια, καθώς εξιστορεί τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου, εξακολουθεί να αποκαλεί θρακικές, περιοχές και πόλεις, όπως η Χαλκιδική, η Ποτείδαια και η Αμφίπολη, οι οποίες ήδη ανήκουν στη Μακεδονία (Θουκ. Ι.59.1). Παντως, λίγα χρόνια αργότερα, ο Ξενοφώντας στα Ελληνικά του, χαρακτηρίζει την Ολυνθο ως πόλη της Θράκης (5.2.12 και 5.3.18). Προφανώς στις περιπτώσεις αυτές οι δυο ιστορικοί χρησιμοποιούν την ονομασία Θράκη με τη γεωγραφική της σημασία.
Στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. με τις κατακτήσεις του Φιλίππου Β´, τα θρακομακεδονικά διοικητικά όρια μετατοπίσθηκαν ανατολικότερα, στον Νεστο (Στραβ. Γεωγρ. 7.7.4).
Κατά τα έτη 335 και 334 η Αμφίπολη, στις όχθες του Στρυμόνα, υπήρξε το ανατολικότερο άκρο της Μακεδονίας και σημείο αφετηρίας των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου προς τον Δούναβη ( Αρρ. 1.1.5 και 11.3). Και ο γεωγράφος Πλίνιος (1ος αι. μ.Χ.) ως δυτικό όριο της Θράκης θεωρεί τον Στρυμόνα (Ρlin., Νat. Ηist. ΙV.Χ.38 και 42, καθώς και ΧΙ.40).
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, συνοψίζοντας τις διαπιστώσεις των πηγών, ορισμένες μόνο από τις οποίες αναφέραμε, με επιγραμματικό και σαφή τρόπο ορίζει τα γεωγραφικά όρια της Θράκης ως εξής• «Ιta finit Hister a septentrione, ad ortu Pontus ac Propontis, a meridie Aegaeum mare, cuius in ora a Strymone…» (Ρlin., Νat. Ηist. ΧΙ.42).
Αυτά είναι λοιπόν, επαναλαμβάνουμε κι εμείς, τα γεωγραφικά όρια της Θράκης: Ο Δούναβης στον Βορρά, ο Εύξεινος Ποντος στην Ανατολή, το Αιγαίο και η Προποντίδα στον Νοτο, ο Στρυμόνας και η νοητή του προέκταση ως τη Βιδίνη, στις όχθες του Δούναβη, στη Δυση.
Από το περιοδικό: «Η δράση μας», τεύχος Μαρτίου 2009.
