Λίγες μέρες πριν την άλωση της Τριπολιτσάς, στις 10 Αυγούστου 1821, δόθηκε έξω από την πόλη η μάχη της Γράνας, που μαζί μ’ εκείνες του Βαλτετσίου και των Βασιλικών, που προηγήθηκαν, έκρινε οριστικά την τύχη της.
Οσο οι Τούρκοι κράταγαν μακριά από την πολιορκημένη Τρίπολη τους Ελληνες, οι γυναίκες τους και οι γέροι βγαίνανε και θέριζαν τα χωράφια γύρω από την πόλη.
Ο Κολοκοτρώνης για να εμποδίσει τους Τούρκους να βγαίνουν, πρόσταξε να φτιάσουν στο Μύτικα, ίσαμε μισή ώρα από την Τριπολιτσά, μια γράνα, δηλαδή ένα χαντάκι.
Στις 9 με 10 Αυγούστου, μια φεγγαρόλουστη νύχτα, εκστράτεψαν τρεις χιλιάδες Τούρκοι πεζούρα και καβαλαρία, με αρχηγό τον Κεχαγιάμπεη. Τράβηξαν προς τα χωριά Λουκά και Νεστάνη ν’ αρπάξουν ό,τι τροφές βρούν. Πέρασαν από την άκρη της γράνας και νομίζοντας πως ήταν σύνορα χωραφιών, κορόιδευαν τους Ελληνες:
-Ακόμα δεν έκαναν οι παλιοραγιάδες ζάφτι τον τόπο κι από τώρα τον μοιράζονται.
Με το γλυκοχάραμα πέσανε πάνω στο σώμα του Γιάννη Δαγρέ. Σκοτώνουν δεκατρείς δικούς μας κι ανάμεσα σ’ αυτούς τον αδελφό του Δαγρέ Θανάση. Οι άλλοι κλείστηκαν σε μια σπηλιά για να σωθούν .
Σαν άκουσε τη βροντή της μάχης ο Κολοκοτρώνης στα Τρίκορφα, καβαλικεύει τ’ άλογό του και μπήγει τη φωνή:
-Αιντεστε, βρε’Ελληνες!
Προστάζει να πιάσουνε τη γράνα. Ανάμεσα σ’ αυτούς που μπήκαν στο χαντάκι ήταν και καμιά τριανταριά εθελοντές από τα αγγλοκρατούμενα Ιόνια νησιά, προσωπική φρουρά του Κολοκοτρώνη. Οσο άναβε η μάχη τόσο τρέχανε από παντού να φτάσουν οι δικοί μας. Σε λίγο το ασκέρι του Κεχαγιάμπεη χτυπιόταν απ’ όλες τις πλευρές. Λυγάνε οι Τούρκοι. Δεν τους απόμενε πια άλλος δρόμος για να ξαναμπούν στην Τρίπολη, παρά εκείνος της γράνας. Παρατάνε τα ζώα με τα τρόφιμα που είχαν πάρει από τα χωριά και χύνεται πρώτη η καβαλαρία.
Πέρασε αφού έπαθε μεγάλη ζημιά. Επειτα προσπάθησαν να περάσουν οι πεζοί. Να πώς περιγράφει ο Φωτάκος στα απομνημονεύματά του τη συνέχεια της μάχης: “Επιάστηκαν με τους ‘Ελληνες χέρια με χέρια, άνθρωπος με άνθρωπο κάι όποιος ηδύνατο τον άλλον εσκότωνε. Τότε οι ευρεθέντες εκεί Ζακύνθιοι εστέκοντο όρθιοι εις το κεφάλι της γράνας κατά το μέρος του βουνού Μύτικα και πολεμούσαν φωνάζοντας:
-Αγά, κράτει το κεφάλι σου! κράτει το φέσι σου! Αγά, βάστα καλά το διάβολο της κεφαλής σου !
Αυτοί έκαμαν πολύ φόνο στους Τούρκους, διότι ήταν συνηθισμένοι στο τουφέκι ως κυνηγοί. ‘Οποιος δεν τους είδε και δεν τους άκουσε τότες τίποτε δεν γνωρίζει από τα αστεία του κόσμου”.
Γύρισαν οι Τούρκοι κατατσακισμένοι στην Τρίπολη. Ίσα- με τους τετρακόσιους έφταναν οι σκοτωμένοι και οι λαβωμένοι. ‘Οταν μπήκε τ’ ασκέρι στην πόλη ακολούθησε κλαθμός και οδυρμός από τις χανούμισσες. Η Τριπολιτσά ήτανε πια χαμένη για τους Τούρκους. Η μάχη της Γράνας ετελείωσε το έργο που άρχισε η μάχη στο Βαλτέτσι.
Γιάννης Μ. Ζαρόκωστας
