Κυριακή του Θωμά ή του Αντίπασχα: λόγος Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, «εξήγηση του μυστηρίου του Σαββάτου και Κυριακής», Υμνολογική εκλογή, Παρακλητικός Κανών.

Εξήγηση του μυστηρίου του Σαββάτου και Κυριακής – Η Καλή» απιστία του Αποστόλου Θωμά (Απόσπασμα ομιλίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.)

Σε έξι μέρες ο Θεός κατασκεύασε και διακόσμησε όλο το αισθητό τούτο σύμπαν, επίσης έπλασε και ζωοποίησε το μόνο ζώο με αίσθηση και νου, τον άνθρωπο. Κατά την έβδομη μέρα κατέπαυσε από όλα τα έργα Του, όπως μας δίδαξε το άγιο Πνεύμα με τη γλώσσα του Μωυσή. «Και ευλόγησε ο Θεός την εβδόμη μέρα, και την αγίασε»
Πως λοιπόν ευλόγησε κι’ αγίασε αυτή την ημέρα, στην οποία δεν έπραξε τίποτα? Πως δεν ευλόγησε την «μία» την πρώτη που είναι υπερεξαίρετη, κατά την οποία
παρήγαγε το σύμπαν από το μη ον.
Πώς και δεν ευλόγησε κάποια άλλη επόμενη μέρα, είτε αυτή που στερέωσε τον ουρανό, είτε αυτή που συστάθηκε η γη? Γιατί δεν ευλόγησε μάλλον την έκτη που ανέδειξε τον άνθρωπο γνωστικό ζώο κατ’ εικόνα και ομοίωση Του?
Και όμως ευλόγησε την έβδομη μέρα, που είναι μέρα απραξίας.

Μερικοί εκθειάζουν τον αριθμό επτά (Ιώσηπος, Φίλων), γιατί λέγουν ότι είναι αγέννητος, αλλά και παρθένος αφού δεν γεννά. Όμως και η μονάδα είναι εντελώς
αγέννητη, αλλά και γεννητική κάθε αριθμού. Μιλάνε για τις επτά μέρες της εβδομάδος, επτά πλανήτες, σ’ επτά μέρες διχοτομείται η σελήνη, και σε άλλες επτά
γίνεται πανσέληνος κ.ο.κ.
Κάθε αριθμό αν τον εξετάσουμε, θα βρούμε κάτι καλό, και θαυμαστά ταιριαστό. Λόγου χάρη ο αριθμός έξη είναι πρώτος μεταξύ των τελείων αφού εξισώνεται πριν
από τους άλλους στα μέρη του, γι’ αυτό και το σύμπαν ολοκληρώθηκε σ’ αυτόν.
Όμως ο Μωυσής κατά κανένα τρόπο δεν εμφάνισε το Θεό ως επαινέτη του αριθμού. Λαμβάνοντας αφορμή από τα ίδια τα λόγια του Μωυσή, λέμε για πιο λόγο ευλόγησε
την εβδόμη μέρα. Λέγει ότι: «κατέπαυσε ο Θεός την έβδομη μέρα από όλα τα έργα του τα οποία άρχισε να εκτελεί». Επομένως υπάρχουν έργα του Θεού, που ούτε
άρχισε να εκτελεί, ούτε έπαυσε να εκτελεί.
Ευλόγησε λοιπόν και αγίασε την έβδομη μέρα κατά την οποία έπαυσε να πράττει τα αισθητά, σαν είδος επανόδου στο ύψος του θεοπρεπώς, που βέβαια ποτέ δεν
εγκατέλειψε, διδάσκοντας εμάς να βρεθούμε κατά δύναμην, σ’ εκείνην την κατάπαυση που είναι η κατά το νου μας θεωρία και ανύψωση προς το Θεό. Αυτό είναι το ένα αίτιο της ευλογίας της έβδομης ημέρας. Και παρήγγειλε ο Μωυσής να τηρείται αργία, αλλά μόνο από τα έργα που βοηθούν το σώμα, ενώ για τη ψυχή παρήγγειλε ενέργεια.

Άλλο αίτιο είναι η πρόβλεψη του δημιουργού, περι της εκτροπής του ανθρώπου προς το χειρότερο, μέχρι δηλ. καταστροφής και φυλακής στον Άδη, την αχρήστευση όλου του κόσμου, αλλά και το μελλοντικό ανακαινισμό του ανθρώπου. Αυτή η ανακαίνιση ενεργήθηκε με την ενανθρώπηση του Θεού, την κατάβαση στον Άδη του Χριστού δια
του θανάτου, και την ανάκληση των ψυχών από αυτόν το Σάββατο.
Τελείωση της εβδόμης μέρας είναι η όγδοη μέρα, η Κυριακή κατά την οποία έγινε η ανάσταση του Κυρίου. Δεν είναι μόνο όγδοη μέρα, αλλά και η πρώτη των μετ’ έπειτα
από αυτή, γι’ αυτό και ο Μωυσής την ονόμασε όχι «πρώτη», αλλά «μια», ως ανώτερη από τις άλλες, μα και ως προοίμιο της μιας και ανέσπερης μέρας του μέλλοντος
αιώνος.

Γι’ αυτό και ο Κύριος εμφανίσθηκε την Κυριακή, τη μέρα της αναστάσεώς του, στους μαθητές του, ενώ απουσίαζε ο Θωμάς. Και πάλι στην όγδοη μέρα, δηλαδή την
Κυριακή, (πού τιμάμε σήμερα). Στο ίδιο σπίτι με κλειστές τις πόρτες εμφανίζεται στο διστακτικό Θωμά, για να τον οδηγήσει στην πίστη. Από τότε διαρκώς η Εκκλησία
του Χριστού επιτελεί τις συνάξεις, κυρίως τις Κυριακές. Και γι’ αυτό δεν πρέπει κανείς να απουσιάζει από τις ιερές και θεοπαράδοτες συνάξεις, και εγκαταλειφθεί
δίκαια από το Θεό και πάθη κάτι παρόμοιο με το Θωμά, που δεν ήλθε στην ώρα του. Ο Θωμάς όταν ήταν απών από τη σύναξη, έγινε άπιστος, όταν δε επανήλθε με
τους πιστεύοντας, τότε δεν αστόχησε στη πίστη του. Επομένως να επισκεπτόμαστε συχνά την Εκκλησία τις Κυριακές, σχολάζοντας από τα επίγεια έργα μας, χωρίς
απουσίες για να λαβαίνουμε την ειρήνη και να αυξάνουμε τη πίστη μας.

Πηγή:
Απόσπασμα ομιλίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Υμνολογική εκλογή.

Απολυτίκιον Ήχος βαρύς.

Εσφραγισμένου του μνήματος, η ζωή εκ τάφου ανέτειλας, Χριστέ ο Θεός, καί τών θυρών κεκλεισμένων, τοίς Μαθηταίς επέστης η πάντων ανάστασις, πνεύμα ευθές δι’ αυτών εγκαινίζων ημίν, κατά τό μέγα σου έλεος.

Απόδοση.

Το μνήμα Σου ήταν σφραγισμένο, επειδή οι Ιουδαίοι φοβούνταν μήπως Αναστηθέις, και στρατιώτες το φρουρούσαν. Όμως Εσύ, που είσαι η Ζωή, σαν τον ήλιο που ανατέλλει, ανέτειλες από το μνήμα Σου. Οι θύρες του υπερώου, που βρισκόνταν οι μαθητές Σου, ήταν κλεισμένες. Εσύ όμως παρουσιάσθηκες μπροστά στους μαθητές Σου, αφού είσαι η Ανάσταση όλων των ανθρώπων. Τους έδωκες το Αγιο Πνεύμα, που είναι ευθές, και μέσω αυτών έδωκες το Αγιο Πνεύμα σε μας, για να μας κάνει καινούριους, σύμφωνα με το μέγα Σου έλεος.

Κοντάκιον Ήχος πλ. δ’

Τη φιλοπράγμονι δεξιά, τήν ζωοπάροχόν σου πλευράν, ο Θωμάς εξηρεύνησε Χριστέ ο Θεός, συγκεκλεισμένων γάρ τών θυρών ώς εισήλθες, σύν τοις λοιποίς Αποστόλοις εβόα σοι, Κύριος υπάρχεις καί Θεός μου.

Απόδοση.

Ο Θωμάς με το δεξί του χέρι, που πάντα αγαπάει να ψάχνει, για να μαθαίνει όλα για όσα έχει αμφιβολία, εξερεύνησε την πλευρά Σου, που χαρίζει τη ζωή, Χριστέ ο Θεός μας. Διότι ενώ οι θύρες ήταν καλά κλεισμένες, Εσύ εισήλθες στο υπερώο. Τότε ο Θωμάς μαζί με τους άλλους μαθητές φώναξε: Εσύ είσαι ο Κύριος και Θεός μας.

Ο Οίκος

Τίς εφύλαξε τήν τού Μαθητού παλάμην τότε αχώνευτον, ότε τή πυρίνη πλευρά προσήλθε τού Κυρίου; τίς έδωκε ταύτη τόλμαν, καί ίσχυσε ψηλαφήσαι φλόγεον οστούν, πάντως η ψηλαφηθείσα, είμη γάρ η πλευρά δύναμιν εχορήγησε πηλίνη δεξιά, πώς είχε ψηλαφήσαι παθήματα, σαλεύσαντα τά άνω καί τα κάτω; Αύτη η χάρις Θωμά εδόθη, ταύτην ψηλαφήσαι, Χριστώ δέ εκβοήσαι, Κύριος υπάρχεις καί Θεός μου.

Απόδοση.

Ποιος φύλαξε το χέρι του Θωμά τότε και δεν διαλύθηκε, όταν πλησίασε την φλογισμένη πλευρρά του Κυρίου? Ποιος έδωκε τέτοια τόλμη στην παλάμη του, και ψηλάφησε το φλογισμένο οστό του Δεσπότου Χρισττού? Πάντως αν η πλευρά του Κυρίου, που ψηλαφήθηκε από το Θωμά, δεν είχε χορηγήσει χάρη στο πήλινο χέρι του Θωμά, πώς θα μπορούσε να ψηλαφήσει τα παθήματα του Χριστού, που σάλευσαν τα πάνω και τα κάτω, δηλαδή τη γη και τον Αδη? Πάντως αυτή η χάρη δόθηκε στο Θωμά, να ψηλαφήσει δηλ. την πλευρά του Κυρίου και φώναξε στον Δεσπότη Χριστό: Εσύ είσαι και θα είσαι ο Κύριος και Θεός μου.

Συναξάριον

Τη αυτή ημέρα, Κυριακή δευτέρα από τού Πάσχα, τα εγκαίνια εορτάζομεν τής Χριστού Αναστάσεως, και την τού αγίου Αποστόλου Θωμά ψηλάφησιν.

Την δεύτερη Κυριακή μετά το Πάσχα εορτάζουμε τα εγκαίνια της Αναστάσεως του Χριστού και την ψηλάφιση του Αγίου αποστόλου Θωμά.

Στίχοι

• Ει νηδύος κλείς, ή τάφου μή κωλύει,
• Σήν Σώτερ ορμήν κλείς θυρών πώς κωλύσει;

Δεν Σε εμπόδισε τίποτε να γεννηθείς. Δεν Σε εμπόδισε τίποτε να αναστηθείς από τον τάφο. Ποιο εμπόδιο, ποιο κλειδί ποιας πόρτας θα εμποδίσει την ορμή Σου?

Ταις τού σού Αποστόλου Θωμά πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς. Αμήν.

Εκ του Κανόνος. Ωδή θ’
Ο Ειρμός

Σέ τήν φαεινήν λαμπάδα, καί Μητέραν του Θεού, τήν αρίζηλον δόξαν, καί ανωτέραν παντων τών ποιημάτων, εν ύμνοις μεγαλύνομεν.

Απόδοση.

Εσένα Παναγία Παρθένε, που είσαι η φωτεινή λαμπάδα και Μητέρα του Θεού, Εσένα που είσαι η μεγαλύτερη και πιο αξιοζήλευτη δόξα στον κόσμο, και για τούτο ανώτερη από όλα τα δημιουργήματα του Θεού, οι πιστοί με ύμνους μεγαλύνουμε.

Τροπάρια.

Σού την φαεινήν ημέραν, καί υπέρλαμπρον Χριστέ, την ολόφωτον χάριν, εν ή ωραίος κάλλει τοίς Μαθηταίς σου, επέστης μεγαλύνομεν.

Απόδοση.

Την φωτείνήκαι ολόλαμπρη ημέρα Σου και την ολόφωτη Χάρη Σου, Κύριε, με την οποία ωραίος ως προς το κάλλος της Υπάρξεώς Σου παρουσιάσθηκες στους μαθητές Σου, οι πιστοί, με ύμνους μεγαλύνουμε.

Σέ τόν χοϊκή παλάμη, ψηλαφώμενον πλευράν, καί μή φλέξαντα ταύτην, πυρί τώ τής αϋλου θείας ουσίας, εν ύμνοις μεγαλύνομεν.

Απόδοση.

Εσένα, που ψηλαφήθηκες με τη χωματένια παλάμητου Θωμά, και δεν την κατάφλεξες με το πυρ της θεικής ουσίας Σου, οι πιστοί με ύμνους μεγαλύνουμε.

Σέ τόν ως Θεόν εκ τάφου, αναστάντα Χριστόν, ου βλεφάροις ιδόντες, αλλά καρδίας πόθω πεπιστευκότες, εν ύμνοις μεγαλύνομεν.

Απόδοση.

Εσένα που επειδή είσαι Θεός, αναστήθηκες από τον τάφο, αν και δεν Σε είδαμε με τα βλέφαρά μας, αλλά σε πιστεύσαμε με τον πόθο της καρδιάς μας, οι πιστοί με ύμνους μεγαλύνουμε.

Εξαποστειλάρια Ήχος γ’
Ο ουρανόν τοίς άστροις

Εμών μελών χειρί σου, εξερευνήσας τάς πληγάς, μή μοι Θωμά απιστήσης, τραυματισθέντι διά σέ, σύν Μαθηταίς ομοφρόνει, καί ζώντα κήρυττε Θεόν.

Απόδοση.

Αφού εξερεύνησες τις πληγές μου με το χέρι σου, μην απιστήσεις πλέον σε Εμένα,Θωμά, που τραυματίσθηκα για σένα. Να βρίσκεσαι λοιπόν πάντα μαζί με τους άλλους μαθητές Μου, και να έχεις την ίδια γνώμη με εκείνους, και να κηρύττεις μάλλιστα, πως ο Χριστός είναι ζωντανός.

Σήμερον έαρ μυρίζει, καί καινή κτίσις χορεύει, σήμερον αίρονται κλείθρα, θυρών καί τής απιστίας, Θωμά τού φίλου βοώντος, ο Κύριος καί Θεός μου.

Απόδοση.

Σήμερα η Ανοιξη ευωδιάζει, και η καινούργια Κτιση χορεύει, – χαίρει πνευματικά. Σήμερα σηκώνονται και εξαφανίζονται τα κλειδιά των θυρών αλλά και της απιστίας. Ο Θωμάς, ο φίλος και απόστολος του Χριστού, φωνάζει δυνατά: Εσύ είσαι ο Κύριος και Θεός μου.

Απόδοση, Ελένης Χρήστου.

Παρακλητικός Κανών εις την Ψηλάφησιν του Αγίου Αποστόλου Θωμά και Βίος του.rar

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε και σχετική ομιλία του εν Αγίοις πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου, πατώντας εδώ.

Κατηγορίες: Αγιολογικά - Πατερικά, Ιερές Ακολουθίες, Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.