Η τετραήμερη παραμονή στην Αθήνα (25-29 Δεκεμβρίου 1944) του πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας, Γουίνστον Τσώρτσιλ, άρχισε να αποδίδει καρπούς. Πρώτη μεγάλη αλλαγή την οποία επέβαλε ο Τσώρτσιλ στα κόμματα και στον βασιλιά Γεώργιο, ήταν η λειτουργία της αντιβασιλείας ως απαραίτητου θεσμού για τη λειτουργία του πολιτεύματος. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας επέλεξε και το πρόσωπο, δηλαδή τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Δαμασκηνό, ο οποίος ανακηρύχθηκε ως αντιβασιλεύς προτού ακόμα ορκιστεί.
Και τούτο συνέβη όταν προήδρευσε, στις 26 Δεκεμβρίου 1944, της μεγάλης συσκέψεως στην οποία μετείχαν οι εκπρόσωποι όλων των ελληνικών κομμάτων, οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, οι εκπρόσωποι της αγγλικής κυβέρνησης (Τσώρτσιλ, Ιντεν, Μακμίλαν), μαζί με τους Αγγλους στρατιωτικούς Σκόμπι, Αλεξάντερ κ.λπ. και τους πρεσβευτές στην Ελλάδα των ΗΠΑ, της Αγγλίας και της Σοβιετικής Ενωσης. Ηδη μετά τη σύσκεψη, ο αρχιεπίσκοπος ήταν αντιβασιλέας.
Επρεπε, όμως, να γίνει τυπικά και η ορκωμοσία. Η ορκωμοσία καθυστέρησε λίγο, γιατί έπρεπε να πειστεί και ο βασιλιάς Γεώργιος και να δώσει τη σχετική εντολή. Την υποχρέωση αυτή ανέλαβε προσωπικά ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας. Πράγματι, στις 30 Δεκεμβρίου 1944 ήρθε η εντολή από τον Γεώργιο και την επομένη έγινε η ορκωμοσία του Δαμασκηνού ως αντιβασιλέα της Ελλάδας.
Για την ιστορία πρέπει να πούμε ότι το τηλεγράφημα που έστειλε ο Γεώργιος διαβάστηκε στα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, στους εκπροσώπους των κομμάτων και στα μέλη της Ιεράς Συνόδου.
Η τελετή της ορκωμοσίας έγινε επίσημα στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου ήταν παρόντες ο πρωθυπουργός της χώρας, Γεώργιος Παπανδρέου, τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, οι εκπρόσωποι των πολιτικών κομμάτων, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, εκπρόσωποι των ενόπλων δυνάμεων, ο αρχιστράτηγος Σκόμπι και τα μέλη του διπλωματικού σώματος.
Μετά την ορκωμοσία του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ως αντιβασιλέως, άρχισε η διαδικασία για την αντικατάσταση του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Ηδη στο παρασκήνιο, από την ημέρα της αναχώρησης του Τσώρτσιλ από την Ελλάδα, λέγονταν πολλά. Μάλιστα κυκλοφορούσαν φήμες ότι ο Τσώρτσιλ είχε ορίσει και το διάδοχο του Παπανδρέου, που ήταν ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας.
Τυπικά, όμως, ο αντιβασιλέας έπρεπε να κάνει τις διαβουλεύσεις. Γι’ αυτό άρχισε να καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων με τους οποίους συζήτησε το θέμα της αντικατάστασης του Πρωθυπουργού. Ηδη, όμως, ο Δαμασκηνός είχε αποκρυσταλλωμένη γνώμη και συμφωνούσε με τους Αγγλους, οι οποίοι ήθελαν αλλαγή της κυβέρνησης, όπως ήθελαν και οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Ετσι έπρεπε να θυσιαστεί η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου για να επιτευχθεί κάποια συμφωνία με την Αριστερά. Στη βάση, όμως, αυτής της σκέψης, οι ευθύνες για τα Δεκεμβριανά θα βάραιναν την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, γι’ αυτό ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος πρότεινε στον Δαμασκηνό να ορκιστεί νέος πρωθυπουργός, αλλά αντιπρόεδρος να είναι ο Παπανδρέου, ώστε να υπάρξει συνέχιση της πολιτικής της προηγουμένης κυβέρνησης. Ωστόσο, ο Δαμασκηνός είχε πάρει τις αποφάσεις του και στις 2 Ιανουαρίου 1945 έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα. Στη νέα κυβέρνηση όχι μόνο δε μετείχε ο Παπανδρέου, αλλά και κανένας από τους υπουργούς της
προηγουμένης.
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος δέχτηκε την απόφαση του Δαμάσκηνου, αλλά έκανε και ένα πικρό σχόλιο λέγοντας τα εξής: «Με την απόφαση αυτή θα προβληθούμε στο παγκόσμιο κοινό εμείς -ο Παπανδρέου συγκεκριμένα και εγώ που είμαστε γνωστοί στο διεθνές κοινό- σαν εκείνοι που ήταν υπεύθυνοι για το κακό που έγινε και που η απομάκρυνση τους σώζει την Ελλάδα. Οι ΕΛΑΣίτες, που αυτές τις ημέρες τσακίζονται οριστικά εδώ στην Αθήνα (και τσακίζονται όχι μόνον από τον αγγλικό στρατό, αλλά και από την ταξιαρχία μας και τα τριάντα ελληνικά τάγματα που οργανώσαμε μέσα σε τρεις εβδομάδες), θα βρουν πιθανόν την ευπρόσδεκτη γι’ αυτούς διέξοδο για να πουν ότι παραδίδουν τα όπλα όχι γιατί νικήθηκαν, αλλά γιατί έλειψαν από την κυβέρνηση ο Παπανδρέου, ο Κανελλόπουλος και γενικά οι σημερινοί υπουργοί. Και εμείς, που οκτώ μήνες τώρα παλεύουμε (εγώ, μάλιστα, πολλά χρόνια, παίρνοντας επάνω μου τόσες ευθύνες), θα παραχωρήσουμε τη θέση μας στον όμιλο εκείνων των πολιτικών που συστηματικά απέφυγαν έως τώρα κάθε ευθύνη και που τίποτε άλλο
δεν έκαναν παρά να είναι αρνητικοί. Ας βγει αυτό σε καλό του τόπου και ας είναι πικρό το ποτήρι που πρόκειται να πιούμε».
Τελικά, παρά τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα ορκίσθηκε την 3η Ιανουαρίου 1945 με την ακόλουθο σύνθεση:
Πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας και προσωρινώς υπουργός Στρατιωτικών. υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Σοφιανόπουλος και προσωρινώς Τύπου και Διαφωτίσεως. Υπουργός Δικαιοσύνης ο Νικόλαος Κολυβάς. Περικλής Ράλλης υπουργός Εσωτερικών και προσωρινώς Παιδείας. Γεώργιος Σιδέρης υπουργός Οικονομικών και προσωρινώς Εφοδιασμού και Εργασίας. Ιωάννης Γκλαβάνης υπουργός Γεωργίας και προσωρινώς Εθνικής Οικονομίας. Λουκάς Σακελλαρόπουλος, υπουργός Δημοσίων Εργων και προσωρινώς
Μεταφορών και Ταχυδρομείων -Τηλεγράφων και Τηλεφώνων. Μιχαήλ Μαυροκορδάτος Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ. Γεώργιος Μελάς υφυπουργός Εσωτερικών. Λεωνίδας Σπαής υφυπουργός Στρατιωτικών. Θεόδωρος Κουντουριώτης υφυπουργός Ναυτών και Εμπορικής Ναυτιλίας και Παναγιώτης Βήλας υφυπουργός Αεροπορίας.
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Pelop.gr
Σημείωσις του orp.gr:
Η απόφαση του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού να αναλάβει αυτό το κοσμικό αξίωμα, παραπέμπει ευθέως στον εθναρχικό ρόλο της Εκκλησίας μας. Μόνον ως τέτοια μπορεί να γίνει αποδεκτή, και πράγματι, ως εθναρχική ευθύνη αντιμετωπίστηκε από το λαό.
