Τα Ελληνόπουλα στις αιχμαλωσίες
Μόνιμος και οδυνηρός συντελεστής φθοράς για τα Ελληνόπουλα της Τουρκοκρατίας ήταν και η πειρατεία με ζοφερά επακόλουθα τον όλεθρο και την ερήμωση σε μεγάλη έκταση και τη σκλαβιά στους Μπαρμπαρέζους. Τα νησιά και τα παράλια δοκιμάσθηκαν – έλιωσαν στην κυριολεξία κάτω από το βάρος αυτής της συμφοράς. Οι Βερβερίνοι επιδρομείς ή Βαρβαρέζοι είχαν αποβεί η μάστιγα των Ελληνικών χωρών και σε κάθε επιδρομή τους οι πηγές σημειώνουν: «παίδας διασπαρέντας αισχρώς επ’ αιχμαλωσία και δουλεία και ύβρει» δηλαδή τα Ελληνόπουλα διασκορπίζονταν κατά τρόπο άτιμο για να ζήσουν πλέον αιχμάλωτοι δούλοι με ατιμώσεις.
Τη μεγαλύτερη ανάμνηση τρόμου άφησε ο Χαϊρεδδίν Βαρβαρόσσας που έδρασε σε ολόκληρο το Αιγαίο και αιχμαλώτισε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Την ανάμνηση τρόμου απηχούν και οι στίχοι του δημοτικού τραγουδιού:
Και την ημέρα τη Λαμπρή και να ο Μπαρμπαρόσας
-Μάϊνα καράβι, τα πανιά, φωνάζει ο Μπαρμπαρόσας
-Δε μαϊνάρω τα πανιά, φωνάζει το καράβι.
Όταν κάποτε πρόσβαλε λοιμική νόσος το στόλο του, έρριξε όλους τους αιχμαλώτους στη θάλασσα: «έρριπτον εν τη θαλάσση και ην ιδείν τας ακτάς των αιγιαλών νεκρών σωμάτων πεπληρωμένους». Άλλοτε το υγιές ανθρώπινο υλικό διοχετευόταν σε διεθνείς αγορές δούλων, για την τύχη των οποίων πικρή ανάμνηση διατηρεί και η παροιμία – κατάρα: «σκλάβο να σε πουλήσουνε στης Μπαρμπαριάς τα μέρη».
Περιηγητές που ταξίδεψαν στην Ελλάδα την εποχή των επιδρομών του Μπαρμπαρόσσα γράφουν για την αιχμαλωσία των νέων των υποδούλων Λ.χ. ο Γάλλος Gassot το 1545 έγραψε ότι σε όλα τα παζάρια πωλούν και χριστιανούς νέους, μέχρι και ηλικίας τριών ετών. Ο – Nicolay – σημείωσε: «Είδα να γδύνουν και να εξετάζουν –προκειμένου να την αγοράσουν – μια μικρή χριστιανή τρεις φορές σε μια ώρα. Και εκείνη η φτωχούλα άφωνη σαν ψάρι ακολούθησε το νέο αφεντικό της με χαμηλωμένα μάτια και σβησμένο βλέμμα!».
Και οι διάδοχοι του Βαρβαρόσσα ήταν εξίσου βάρβαροι και άγριοι πειρατές. Το 1688 κατασπάραξαν και την Αττική. Οι Αθηναίοι κατέφυγαν στη Σαλαμίνα γράφοντας και στον Πατριάρχη Κων/πόλεως: «Και ην αιγιαλός Σαλαμίνος θορύβω τότε θρηνώδει κατάδουπος. Μητέρες κύουσαι δύστηνοι αωρί τας ωδίνας υπέμενον της γονής και νήπια, μητέρων επικουρίαν ψελιζούσαις φωναίς επικαλούντα κατηδαφίσθησαν πέτραις, και τυραννικής ακολασίας νεάνιδες ακμάζουσαι γεγόνασι θύμα δεινόν… Διέσπαρται πλειόνων τα έκγονα αλλοδαπή εν άκρα χθονός και του γένους τα φίλτατα ωμότητος βαρβάρων σκύλον κατέστη».
Δηλαδή, αντηχούσε τότε η παραλία της Σαλαμίνας από τον κοπετό των θρήνων. Δυστυχισμένες μητέρες που εγκυμονούσαν καταλαμβάνονταν πρόωρα από τους πόνους του τοκετού. Νήπια που ψέλλιζαν με ψιλές φωνές βοήθεια από τις μητέρες τους εκσφενδονίσθηκαν σε πέτρες. Και νέες βρισκόμενες στην πιο καλή ώρα της νιότης τους έγιναν θύματα για την ακολασία των ανήθικων τυράννων… Διασκορπίσθηκαν τα παιδιά των περισσοτέρων σε ξένες χώρες ως την άκρη της γης. Τα πολυτιμότερα και πιο αγαπητά μας, τα παιδιά, βρέθηκαν λάφυρο στην αγριότητα των βαρβάρων.
Η Εκκλησία, που τόσες ευχές περιέχει στις Ιερές Ακολουθίες «υπέρ αναρρύσεως των αιχμαλώτων», οι Κοινότητες των υποδούλων Ελλήνων και πολλοί ιδιώτες οργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία αλλεπάλληλες επιχειρήσεις για την ανεύρεση των αιχμαλώτων και για την εξεύρεση εκατομμυρίων για προσφορά λύτρων προς εξαγορά των αιχμαλώτων. Έφθασαν μέχρι τη Γερμανία επαινώντας χρήματα.
Τα Ελληνόπουλα Νεομάρτυρες.
Παρά την επίσημη αναγνώριση συνυπάρξεως Χριστιανών και Μωαμεθανών από τους Σουλτάνους και το Κοράνιο, στην πραγματικότητα υπήρξε καθημερινά ακήρυκτος πόλεμος και σκληρός διωγμός κατά των υποδούλων Χριστιανών. Επί πλέον οι Τούρκοι εφάρμοζαν και τη γενική αρχή: κάθε χριστιανός που είχε καταδικασθεί ακόμα και σε θάνατο για οποιοδήποτε έγκλημα, μπορούσε να απαλλαγεί από τη δίωξη και την καταδίκη, εάν προσερχόταν στον Ισλαμισμό.
Χιλιάδες αναδείχθηκαν οι μάρτυρες στην τουρκοκρατία, σμήνος ολόκληρο νέων παιδιών – μαρτύρων έλαμψε και εφώτισε το έρεβος της μακραίωνης δουλείας. Τα ελληνόπουλα – μάρτυρες βασανίσθηκαν, απαγχονίσθηκαν, καρατομήθηκαν, κατακρεουργήθηκαν, δηλητηριάσθηκαν, θηριομάχησαν, κατατεμαχίσθηκαν, παλουκώθηκαν, γδάρθηκαν σαν σφάγια ζωντανά, καταποντίσθηκαν, εν πάση περιπτώσει άφησαν την τελευταία τους πνοή μέσα σε φρικτούς πόνους και πολυώδυνα βασανιστήρια, αλλά εξωμότες δεν έγιναν, την πατροπαράδοτη πίστη στον Ιησού δεν αρνήθηκαν. Μολονότι η ζωή των υποδούλων στην Οθωμανοκρατία επανελάμβανε το «θανατούμενοι όλην την ημέραν», το μαρτύριο ήταν πραγματικός Γολγοθάς, καθόσον οι Τούρκοι υπήρξαν επινοητικότατοι και σκληρότατοι για άσκηση βασάνων ψυχικών και σωματικών, βασάνων που παρατείνονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα με βάρβαρη πεισμονή και απροσμέτρητη θηριωδία.
Θαύμα μέσα στην καρδιά του παγερού χειμώνα της Οθωμανοκρατίας και εαρινά μυροφόρα άνθη ελπίδας απετέλεσαν τα Ελληνόπουλα – νεομάρτυρες και συγκλόνισαν την οικουμένη με τον ενθουσιασμό τους, την αγνότητα αισθημάτων και τη φλογερή πίστη. Η ορθόδοξος εκκλησία μας με καύχηση προβάλλει τους νεομάρτυρες, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα το καθήκον μας να επιδιώξουμε με τη γνωριμία και τη μαθητεία πνευματική τροφοδοσία και εθνική συντήρηση. Γιατί ταυτόχρονα τα ελληνόπουλα εκείνα ήταν και εθνομάρτυρες, καθόσον η εθελοθυσία τους που ενσάρκωνε το δράμα του σκλαβωμένου ελληνισμού, κρατούσε διαρκώς αναμμένη την εθνική συνείδηση.
Ξεχωρίζουν: Ο 14χρονος Ιωάννης από τη Θάσο, που καταγγέλθηκε ψευδώς από κάποιον Εβραίο ότι ύβρισε τη μουσουλμανική πίστη. Συνελήφθη, ανακρίθηκε και επειδή αρνήθηκε να εξωμόσει, αποκεφαλίσθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1652 στην Κων/πολη. Στις 6 Οκτωβρίου 1590 εμαρτύρησε στην Προύσα ο 18χρονος Μακάριος, διότι δεν αποδέχθηκε να εξισλαμισθεί, μολονότι τον παρακινούσε και ο πατέρας του. Στις 12 Μαΐου 1662 μαρτύρησε ο 15χρονος Ιωάννης από τη Βλαχία. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1672 αποκεφαλίσθηκε ο νεαρός Νικόλαος από το Καρπενήσι. Θέλοντας ο πατέρας του να μάθει την Τουρκική γλώσσα, τον παρέδωσε μαθητή σε τούρκο λόγιο. Αλλά ο τούρκος δάσκαλος κατέστρωσε ύπουλο σχέδιο. Μια ημέρα, παρόντων και άλλων τούρκων, του έδωσε να διαβάσει από χειρόγραφο τη μουσουλμανική ομολογία πίστεως. Ο Νικόλαος ανύποπτος διάβασε και τότε οι παρευρεθέντες τούρκοι υποστήριζαν ότι είχε γίνει μουσουλμάνος. Επειδή αρνήθηκε ο Νικόλαος υποβλήθηκε σε σκληρές ηθικές και σωματικές βασάνους, κλείσθηκε για 65 ημέρες στη φυλακή και τελικά απέθανε ανυποχώρητος.
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1767 μαρτύρησε και η αγία Ακυλίνα από τη Θεσσαλονίκη. Την επίεζαν φορτικά οι τούρκοι να προσχωρήσει στον Ισλαμισμό, όπως είχε κάνει και ο πατέρας της, ο οποίος, επειδή σκότωσαν έναν τούρκο, εξισλαμίσθηκε για να αποφύγει την καταδίκη σε θάνατο. Η Ακυλίνα έμεινε πιστή χριστιανή μέχρι θανάτου. Στις 21 Οκτωβρίου 1773 μαρτύρησε στη Λάρισα ο 15χρονος Ιωάννης ο Μονεμβασιώτης, υιός μάρτυρος ιερέως, αφού αρνήθηκε σταθερά να αλλαξοπιστήσει, όταν ο τούρκος αφέντης του που τον είχε αγοράσει μαζί με τη μητέρα του, του επρότεινε υιοθεσία, τιμές και πλούτη υπό την προϋπόθεση να γίνει μουσουλμάνος.
Υποστηρίζουν σήμερα μερικοί ιστορικοί και συγγραφείς ότι εκείνο που εκίνησε τον Έλληνα στους αγώνες και στις θυσίες του ήταν το μεράκι της ελευθερίας πρώτα και ύστερα κάθε τι άλλο. Αλλά τα Ελληνόπουλα – νεομάρτυρες κραυγάζοντας αποδεικνύουν ότι η χριστιανική πίστη η εκκλησία με τα ανάλογα αισθήματα και βιώματα εμψύχωσε και εκίνησε το λαό των ραγιάδων. Σε όλο το διάστημα της τουρκοκρατίας η εκκλησία με τη θριαμβευτική υμνογραφία και αγιογραφία, με τις αναστάσιμες ακολουθίες, με τις μορφές αγίων στρατιωτικών, όπως του αγίου Δημητρίου, και του αγίου Γεωργίου (είχε γεμίσει η Ελλάδα από εξωκκλήσια προς τιμήν του αγίου Γεωργίου) και με τη μουσική – ψαλμωδία, άλλοτε χαρούμενη (για να ελπίζει και να τολμά), άλλοτε θρηνητική (για να υπομένει και να πονεί με εγκαρτέρηση) εμψύχωνε, κατήρτιζε και κινούσε την ψυχή του ραγιά. Τα τροπάρια, όπως «τη Υπερμάχω», «Σώσον Κύριε τον λαόν σου», «Αναστήτω ο Θεός», «ως των αιχμαλώτων», κ.ά. ήταν τα πατριωτικά τραγούδια του ραγιά. Η παρουσία των Ελληνόπουλων – Νεομαρτύρων αγίων
στολίζει και πλουτίζει την Ελληνική ιστορία και τη χριστιανική λατρεία με τη χριστιανική και εθνική αντίσταση και θυσία.
Από το βιβλίο: Ιστορικές γραμμές, του Φιλολόγου – Ιστορικού, Εκπαιδευτικού Μ.Ε., Ιωάννου Ν. Παπαϊωάννου.
Τόμος Γ’. Λάρισα 1979
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
