Α’ Ο νέος διδάσκαλος.
Εις εν χωρίον της Ελλάδος προ δεκαετίας περίπου διωρίσθη νέος διδάσκαλος, τον οποίον με πολλήν χαράν υπεδέχθησαν οι κάτοικοι.
Εφιλοξενείτο κατά τας πρώτας ημέρας εις την οικίαν αγαθού χωρικού. Εκεί δε εκάστην εσπέραν συνηθροίζοντο οι γείτονες και συνωμίλουν μετά του διδασκάλου περί διαφόρων ζητημάτων του χωρίου των.
-Δυστυχώς, κύριε διδάσκαλε, λέγει εις γέρων χωρικός, ήλθατε εις εποχήν παρακμής και δυστυχίας του χωρίου μας.
-Ποία είναι η δυστυχία σας; Ηρώτησεν ο διδάσκαλος.
-Είδατε την μεγάλην πεδιάδα μας; Οι καρποί της ηδύναντο να θρέψουν πλουσίως το χωρίον μας και τα τρία άλλα γειτονικά χωρία˙ και όμως σήμερον οι καρποί της είναι μηδαμινοί.
– Διατί γίνεται αυτό; Μήπως δεν καλλιεργείται η πεδιάς;
-Βεβαίως δεν καλλιεργείται όπως άλλοτε, διότι, εκτός των άλλων κακών, από ολίγων ετών έχομεν και ελώδεις πυρετούς, τους οποίους άλλοτε δεν είχομεν˙ ένεκα τούτου λοιπόν η εργασία ηλαττώθη. Άλλ’ οπωσδήποτε καλλιεργείται. Το κακόν είναι, ότι δεν παράγει.
-Ενώ άλλοτε παρήγε! Πού αποδίδετε την αιτίαν;
-Ποίος γνωρίζει; Ίσως διότι μερικαί εκ των πέριξ πηγών εστείρευσαν, άλλων δε το ύδωρ ηλαττώθη.
-Ώστε εστείρευσαν και πηγαί; Δεν πίπτουν βροχαί και χιόνες ως άλλοτε;
-Ολιγώτεραι, αλλά πίπτουν. Το δυσάρεστον είναι, ότι από τας βροχάς και τας χιόνας έχομεν κατ’ έτος καταστροφάς˙ διότι σχηματίζονται χείμαρροι, οι οποίοι παρασύρουν τα χώματα των καλλιεργημένων κτημάτων, εκριζώνουν δένδρα και κρημνίζουν τους αγροτικούς οικίσκους. Ευτύχημα δε είναι, ότι δεν διευθύνονται προς το χωρίον.
-Αρχίζω ν’ ανακαλύπτω την αιτίαν όλων των κακών, είπεν ο διδάσκαλος. Δεν μου λέγετε, σας παρακαλώ, οι πυρετοί από πόσων ετών βασανίζουν το χωρίον;
-Από 30 ετών περίπου.
-Έχετε λιμνάζοντα ύδατα;
-Έχομεν πάντοτε εις τα χαμηλότερα μέρη της πεδιάδος, ενώ παραδόξως αι πηγαί εστείρευσαν! Τί αλλόκοτα πράγματα!
-Καθόλου αλλόκοτα, τουναντίον φυσικώτατα! Ενόησα πλέον τι συμβαίνει. Στοιχηματίζω ότι προ 40 ή 50 ετών εις το κατάγυμνον όρος, το άνωθεν του χωρίου, θα υπήρχε δάσος, το οποίον εκάη ή κατεστράφη από τους υλοτόμους.
-Πράγματι, υπήρχε δάσος απέραντον, είπεν ο γέρων, εντός του οποίου εκυνήγουν κατά την νεότητά μου πέρδικας, δορκάδας, λαγωούς, αλώπεκας και άλλα, έκοπτον δε και ξύλα. Αλλά πώς το γνωρίζετε; Σας το είπε κανείς;
-Όχι, αλλά το ενόησα εκ των κακών, τα οποία μου είπετε, ότι συμβαίνουν ενταύθα. Η αφορία της πεδιάδος, η στείρευσις των πηγών, οι χείμαρροι, τα λιμνάζοντα ύδατα και οι εκ τούτων πυρετοί είναι αποτελέσματα της καταστροφής του δάσους. Είμαι βέβαιος ότι και το κλίμα θα μετεβλήθη˙ θα είναι πολλή θερμότης το θέρος και πολύ ψύχος τον χειμώνα.
-Περίεργον! Ανεφώνησαν οι χωρικοί. Τόσην δύναμιν έχουν τα δάση;
-Και ακόμη μεγαλυτέραν! Είπεν ο διδάσκαλος. Θα εκπλαγήτε, φίλοι μου, όταν μάθετε τας μεγάλας ωφελείας των δασών.
-Θα μας υποχρεώσετε, κύριε διδάσκαλε, να μας φωτίσετε εις το ζήτημα αυτό.
-Πολύ ευχαρίστως, είπεν ο διδάσκαλος˙ και προσέθεσεν:
Από τα δένδρα των δασών πίπτουν φύλλα, τα οποία σήπονται και μεταβάλλονται εις λίπασμα.
Μέρος του λιπάσματος τούτου μένει εις αυτό το δάσος και λιπαίνει τα δέντρα, μέρος δε παρασύρεται από τας βροχάς, κατέρχεται και λιπαίνει τα πεδινά μέρη.
Η λίπανσις αύτη της πεδιάδος σας έλειψε μετά την καταστροφήν του δάσους και επήλθεν η αφορία.
Έπρεπεν όμως να λιπαίνεται δι’ άλλων λιπασμάτων, αφού έλειψεν η αδάπανος λίπανσις εκ του δάσους.
-Εβαρυνόμεθα την δαπάνην και τους κόπους, είπον οι χωρικοί.
-Τότε μη παραπονήσθε δια την αφορίαν.
-Αλλά ποίαν σχέσιν έχουν τα δάση προς το ύδωρ των πηγών;
-Το ύδωρ των πηγών εξέρχεται εκ της γης. Πώς ευρίσκεται εκεί; Μέρος του ύδατος των βροχών και των χιόνων διαπερνά το έδαφος και συναθροίζεται εντός της γης. Το ύδωρ τούτο λαμβάνει διαφόρους κατευθύνσεις. Όπου δε εύρη μαλακόν το έδαφος, διατρυπά αυτό και εξέρχεται εις την επιφάνειαν και τότε σχηματίζεται πηγή. Όταν η πηγή παύση, σημαίνει ότι εντός της γης το ύδωρ εξέλιπε.
Τα δάση τώρα αφ’ ενός μεν προκαλούν περισσοτέρας βροχάς και χιόνα, αφ’ ετέρου δε διευκολύνουν την απορρόφησιν του ύδατος υπό του εδάφους. Η απορρόφησις γίνεται, διότι το ύδωρ παραμένει περισσότερον χρόνον επί του δασικού εδάφους, το δ’ επί του εδάφους τούτου παχύ στρώμα των φύλλων απορροφά ως σπόγγος το ύδωρ. Το ύδωρ σιγά σιγά διαπερνά το έδαφος και κατέρχεται εντός. Εάν όμως δεν ήσαν τα φύλλα να το συγκρατήσουν, θα εξέφευγε ταχέως εκ της επιφανείας, χωρίς να απορροφηθή από το έδαφος.
-Οι χείμαρροι πάλιν ποίαν σχέσιν έχουν προς τα δάση;
-Οι κορμοί των δένδρων και τα φυλλώματα των θάμνων, τα οποία συναντά το κατερχόμενον ύδωρ, το διασκορπίζουν και τοιουτοτρόπως κατέρχεται ησυχώτερον, χωρίς να συσσωρεύεται και να σχηματίζη χειμάρρους.
Οι χείμαρροι καταστρέφουν δύο εδάφη, το επικλινές, το οποίον απογυμνούσι, και το πεδινόν, το οποίον κατακαλύπτουν.
Παραλείπω τας άλλας καταστροφάς, τας οποίας προξενούν: τας πλημμύρας των ποταμών, την κατακρήμνισιν των οικιών, τον πνιγμόν ζώων και ανθρώπων και άλλας.
Αλλά και τα έλη ένεκα της ελλείψεως των δασών σχηματίζονται. Το ύδωρ, το οποίον θα απερροφάτο υπό του δασικού εδάφους, δεν δύναται πλέον να παραμείνη, αλλά κατέρχεται ως χείμαρρος και καταλαμβάνει τα χαμηλά εδάφη, όπου λιμνάζει και προκαλεί τους ελώδεις πυρετούς.
Η καταστροφή των δασών έφερε και του κλίματος την μεταβολήν. Είμαι βέβαιος ότι, όταν υπήρχε το δάσος, ούτε το ψύχος του χειμώνος ήτο όσον είναι σήμερον, ούτε η θερμότης του θέρους, ούτε οι άνεμοι ήσαν τόσον σφοδροί.
Το γυμνόν έδαφος, ιδίως αι πέτραι, είναι σώματα ευθερμαγωγά, απορροφούν ευκόλως την θερμότητα. Τα δένδρα όμως είναι δυσθερμαγωγά, ήτοι απορροφούν ολίγην θερμότητα, ολιγωτέραν εκείνης, την οποίαν θα απερρόφα το έδαφος, αν ήτο γυμνόν. Επομένως ο εκ των δασών αήρ είναι δροσερώτερος το θέρος.
Άλλ’ είναι συγχρόνως και θερμότερος τον χειμώνα, διότι τα δένδρα ναι μεν απορροφούν ολίγην θερμότητα, αλλά διατηρούν αυτήν περισσότερον χρόνον, όπως όλα τα δυσθερμαγωγά σώματα.
Ο αήρ των γυμνών μερών είναι ψυχρότερος τον χειμώνα, διότι είναι ευθερμαγωγά, δια τούτο δε απορροφούν μεν πολλήν θερμότητα, εφ’ όσον θερμαίνονται υπό του ηλίου, άλλ’ ευθύς αποβάλλουν ταύτην, όταν παύσουν θερμαινόμενα.
Οι άνεμοι είναι μετριώτεροι εις τα δασώδη μέρη, διότι ανακόπτεται η ορμή των από τους κορμούς και τα φυλλώματα, ως και η ορμή του ύδατος.
Ως βλέπετε, κύριοι, είπεν ο διδάσκαλος, πάντα τα κακά προήλθον εκ της καταστροφής του δάσους.
-Αυτό είναι βέβαιον, απεκρίθη ο γέρων, διότι προ 40 ετών ουδέν τοιούτον κακόν υπήρχεν εις το χωρίον μας, ουδέ εις τα γειτονικά.
Αφ’ ότου ο κατηραμένος εκείνος άνθρωπος προ 15 ετών ήναψε πυρ και εκάη το δάσος, πάντα τα κακά συνεσωρεύθησαν. Άλλ’ είναι ανάγκη, κύριε διδάσκαλε, οι λόγοι σας να ακουσθούν από όλους τους κατοίκους.
-Ακριβώς σκέπτομαι την προσεχή Κυριακήν να ομιλήσω εις την εκκλησίαν δια το ζήτημα τούτο.
Β’. Το κήρυγμα του διδασκάλου.
Την επομένην Κυριακήν ο διδάσκαλος, κατά την υπόσχεσίν του, ωμίλησεν εις την εκκλησίαν περί των συμβάντων κακών ένεκα της καταστροφής του δάσους. Κατόπιν προσέθεσεν:
-Αν θέλετε, κύριοι, υγείαν και πλούτον, γεωργίαν και κτηνοτροφίαν, ύδωρ και δροσερόν αέρα, αγαπήσατε τα δάση! Χώρα, της οποίας καθημερινώς τα δάση ελαττούνται, αντί να αυξάνωνται, βαδίζει προς την καταστροφήν.
Αλλά πλην της υγείας και τόσων άλλων αγαθών, όσα τα δάση παρέχουν εις ημάς, παρέχουν ακόμη και ξύλα δια τας διαφόρους ημών ανάγκας και καρπούς χρησιμωτάτους: τα βαλανίδια, τα ξυλοκέρατα, τα κάστανα, καθώς και πολυτίμους φλοιούς και ρητίνας, εκ των οποίων πολλά χρήματα δύνανται να εισπράττουν οι κάτοικοι των χωρίων σας.
Ανάγκη πάσα να αναδασωθή το όρος.
Οι υπάρχοντες θάμνοι εντός ολιγίστων ετών θα γίνουν δένδρα, αν παύσετε να οδηγήτε τας αίγάς σας προς βοσκήν εις το όρος.
Τα ωραιότερα μέρη δύνανται να πυκνωθούν δια σποράς δασικών δένδρων. Ποία δένδρα χρειάζονται, θα υποδείξη εις ημάς εις φίλος μου δασοκόμος.
Καλόν μάλιστα είναι αι αίγες να αντικατασταθούν δια προβάτων. Το πολύ δύναται να κρατήση εκάστη οικογένεια μίαν ή δύο εξ αυτών, αι οποίαι όμως να μη πλησιάζουν εις το δάσος.
Τοιουτοτρόπως μετά 5-6 έτη θα έχωμεν το πρώτον ευεργέτημα, το ωραίον και ευεργετικόν πράσινον χρώμα.
Μετά δέκα έτη τα δέντρα θα δίδουν καρπούς, το ύδωρ των πηγών θα αυξηθή, το ψύχος και ο καύσων θα ελαττωθούν και η γονιμότης της πεδιάδος θα επανέλθη.
Μετά είκοσιν έτη το δάσος θα είναι εις την ακμήν του.
Αν το όρος δεν είχεν απογυμνωθή, η ανάπτυξις του δάσους θα εγίνετο ταχύτερον.
Τίποτε δεν απαιτούν παρ’ ημών τα δάση, ει μη μόνον να μη τα βλάπτωμεν! Βλάπτοντες τα δάση τιμωρούμεθα σκληρώς!
Πρέπει όμως να γίνη και κάτι άλλο: να αποξηρανθούν τα έλη.
Τα είδον και νομίζω, ότι η αποξήρανσις αυτών δεν είναι δύσκολος. Εις μερικά εξ αυτών θ’ ανοίξωμεν τάφρους και εις αυτάς θα αποστραγγισθή το ύδωρ. Αι τάφροι πρέπει να φθάσουν μέχρι της κατωφερείας και εκεί το ύδωρ θα διασκορπίζεται. Τα άλλα έλη είναι μικρά κοιλώματα, τα οποία θα γεμίσωμεν με χώμα.
Θα εξετάσωμεν πόθεν είναι δυνατόν να συλλέξωμεν χώμα και άμμον, αλλά και ολίγην άσβεστον. Εκ της αναμείξεως αυτών με το έδαφος θα βελτιωθή η ποιότης της γης.
Πριν προβώμεν εις την αποστράγγισιν των ελών δια των τάφρων, πρέπει να ρίψωμεν εις την επιφάνειάν των ολίγην άσβεστον. Εκ ταύτης θα έχωμεν διπλήν ωφέλειαν. Πρώτον θα καταστρέψη τα μιάσματα, τα οποία θα μολύνουν τον αέρα κατά τας πρώτας ημέρας της αφαιρέσεως του ύδατος. Έπειτα θα βελτιώση την ποιότητα του εδάφους χάριν της καλλιέργειας.
Εύχομαι, είπεν εις το τέλος ο διδάσκαλος, ο Ύψιστος να βοηθήση ημάς να κατορθώσωμεν το δύσκολον αυτό έργον.
Γ’. Τα αποτελέσματα της ομιλίας του διδασκάλου.
Οι λόγοι του διδασκάλου έκαμον βαθυτάτην εντύπωσιν εις τους χωρικούς, διότι πρώτην φοράν ήκουσαν τόσον ωφέλιμον διδασκαλίαν.
Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας και καθ’ όλην την ημέραν ουδεμία άλλη ηκούετο ομιλία˙ όλοι εσκέπτοντο πως θα κατορθωθούν όσα είπεν ο διδάσκαλος.
Απεφασίσθη την επομένην Κυριακήν να προσκληθούν οι κάτοικοι και των λοιπών χωρίων και να γίνη συλλαλητήριον, δια να ζητηθή η συνδρομή της Κυβερνήσεως εις το έργον.
Αλλά φρονίμως εις εκ των κατοίκων αντέτεινεν εις τούτο.
-Τα συλλαλητήρια, είπεν, είναι καλά και αρμόζουν εις ελευθέρους πολίτας, ζητούντας παρά του Κράτους ορθά και κοινωφελή πράγματα. Αλλά ας ομολογήσωμεν, κύριοι, ότι εις τον τόπον μας γίνεται κατάχρησις συλλαλητηρίων, εις τα οποία σπανίως ακούονται φρόνιμοι λόγοι! Δια τούτο έχασαν την αξίαν των.
Καλύτερον είναι να βασισθώμεν εις τας δυνάμεις μας! Μόνον οι ανίκανοι και οι οκνηροί θέλουν να φροντίζουν άλλοι περί αυτών! Ωραίον θα ήτο να αποξηρανθούν τα έλη από άλλους και ημείς να συνεζητούμεν εις τα καφενεία! Ωραία θα ήτο η αναδάσωσις, αρκεί να μη εργασθώμεν δι’ αυτήν!
Προτείνω, κύριοι, το έργον να εκτελεσθή δι’ εράνου και της ατομικής εργασίας των κατοίκων των τεσσάρων χωρίων του δήμου μας. Είμεθα περίπου 800 οικογένειαι. Αν αφαιρέσωμεν 200, αι οποίαι δε δύνανται να δώσουν χρηματικήν βοήθειαν, μένουν 600 δυνάμεναι να προσφέρουν ανά 10.000. Ούτω συναθροίζομεν εξ εκατομμύρια δραχμών, δια των οποίων δυνάμεθα να κατορθώσωμεν θαύματα! Δι’ αυτών δυνάμεθα να προσκαλέσωμεν δασοκόμον και γεωπόνον, να αγοράσωμεν σπόρους δένδρων κα μικρά φυτά χάριν της αναδασώσεως και άσβεστον δια την αποξήρανσιν των ελών. Τα άλλα δυνάμεθα να τα εκτελέσωμεν δια της ιδίας ημών εργασίας.
Ας σχηματισθή επιτροπή αποτελουμένη εκ του Δημάρχου, του Ειρηνοδίκου, του Διδασκάλου και ενός γέροντος εξ εκάστου χωρίου, ήτις να συλλέξη και διαχειρισθή τα χρήματα.
Θα ορίση φύλακας εκ των νέων του χωρίου αμίσθους. Ούτοι εκ περιτροπής δεν θα επιτρέπουν την αιγοβοσκήν και θα επιτηρούν τους ξυλευομένους, ώστε να κόπτουν θάμνους, ουχί δε τα δενδρύλλια, τα οποία θα γίνουν δένδρα.
Η εργασία – εξηκολούθησεν ο γέρων χωρικός – θα εκτελήται υπό πάντων κατά τας Κυριακάς και εορτάς.
Άνδρες, γυναίκες, και παιδία θα περατώσωμεν το έργον, εάν εργασθώμεν δέκα εορτασίμους ημέρας από του Οκτωβρίου μέχρι του Μαρτίου.
Αν μείνη υπόλοιπον, εκτελείται κατά το επόμενον έτος.
Τοιουτοτρόπως θα εκτελεσθή το έργον ταχέως άνευ δαπάνης του Δημοσίου.
Σκεφθήτε, κύριοι, ότι εκάστη οικογένεια εξ ημών θα δαπανήση 10.000 δραχμών ποσόν δηλαδή ασήμαντον, το οποίον δύναται να οικονομήση εκ των καθημερινών της εξόδων.
Η ατομική ημών εργασία δεν πρέπει να υπολογισθή, διότι δεν θα εργασθώμεν ημέρας εργασίμους. Μετά την θείαν λειτουργίαν, αντί να διευθυνθώμεν εις τα καπηλεία, διευθυνόμεθα εις εργασίαν κοινωφελή, ηθικήν, χριστιανικήν, την οποίαν ο Θεός θα ευλογήση.
Και όμως η τόσον ελαφρά δι’ ημάς δαπάνη και εργασία εις το δημόσιον θα εστοίχιζε μεγάλα ποσά. Διότι θα εχρειάζετο να καταβληθούν χιλιάδες ημερομισθίων, να πληρωθούν μηχανικοί, να κερδίσουν οι εργολάβοι κλπ.
Οι πολίται πρέπει να θεωρούν το δημόσιον χρήμα ως ιδικόν των.
Οι λόγοι του ομιλήσαντος έπεισαν όλους τους χωρικούς.
Όσα είπεν εφηρμόσθησαν και επέτυχον!
Παρήλθον από τότε δέκα έτη και τα χωρία εκείνα μετέβαλον όψιν.
Η επιτυχία της πρώτης εκείνης εργασίας παρεκίνησε τους χωρικούς να εκτελέσουν και άλλα κοινωφελή έργα.
Εκάλεσαν γεωπόνον, όστις εδίδαξεν εις αυτούς πλείστα είδη καλλιεργείας˙ ακόμη δε κτηνοτροφίαν, μελισσοκομίαν και σηροτροφίαν, εις την οποίαν καταγίνονται μετά ζήλου αι γυναίκες.
Εκτός όμως της ωφελείας αυτής ανεπτύχθη και η αγάπη και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των χωρικών.
Τας ασθενείας και την πείναν διεδέχθη η χαρά και η ευτυχία. Τα νοσογόνα έλη διεδέχθησαν αι δροσεραί πηγαί και τα διαυγή ρυάκια και το άρωμα του δάσους! Το ελεεινόν κόασμα των βατράχων διεδέχθη το κελάδημα της αηδόνος!
Από το βιβλίο: Αναγνωστικόν της πέμπτης τάξεως του δημοτικού σχολείου. Ν. Κοντοπούλου – Δ. Κοντογιάννη, Γ. Καλαματιανού Θ. Γιαννοπούλου. Αθήναι 1952
Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
