Περί κατεχνιάς και συννέφων.
Ήκουσες έως τώρα, είπα προς τον νέον, ότι αι αναθυμιάσεις δεν είναι άλλο, παρά μία διάλυσις του νερού με το μέσον του αέρος, εις την οποίαν ακόμη και άλλαι περιστάσεις πρέπει να βοηθήσουν, ήγουν η κίνησις της ηλεκτρικής ύλης και η ταχύτης του αέρος. Ήκουσες έτι ότι η διάλυσις της υγρότητος ζητεί ζεστόν αέρα, επειδή και αυτός έχει πολλά μεγαλυτέρους πόρους από τον ψυχρόν και επομένως ημπορεί να κρύψη μέσα του περισσοτέραν υγρότητα.
Περί ανέμων.
Εφθάσαμεν τώρα εις ένα φαινόμενον της φύσεως, είπα προς τον μαθητήν μου, περί του οποίου δεν ημπορούμεν να ειπούμεν τίποτες με βεβαιότητα˙ θέλει ομιλήσομεν όμως με πιθανότητα περί πολλών ειδών ανέμων.
Οι βίαιοι άνεμοι όχι μόνον σχηματίζουν λόφους και υψώματα εις τα περιγιάλια και εις τους μεσογείους τόπους, άλλ’ εμποδίζουν συχνά το τρέξιμο των ποταμών και τους κάμνουν να γυρίσουν οπίσω, τους κάμνουν να αλλάξουν αυλάκι, υψώνουν την γεωργημένην γην, ξερριζώνουν τα δένδρα, αναποδογυρίζουν τα σπίτια και πνίγουν από άμμον, δια να ειπώ έτζι, ολόκληρους τόπους. Έχομεν ένα παράδειγμα τοιούτου αμμώδους κατακλυσμού εις την Φράντζαν, οπού έγινεν εις την Βρετανίαν και εσκέπασεν έναν τόπον εις το κάστρον ονομαζόμενον Άγιος Παύλος, έξι ώρας το πλάτος και δεκατέσσαρας το μάκρος, πλην εις μέρη είναι στενότερος. Η ιστορία της Ακαδημίας του αψκβ’ (= 1722) έτους τον διηγείται.
Η δύναμις του ανέμου αρκεί να σηκώση ολόκληρα βουνά άμμου και εκ τούτου, από μίαν ευφορωτάτην γην, να καταστήση μίαν τρομεράν και αυχμηράν έρημον. Έχομεν παραδείγματα τας ερήμους της Λιβύας και Αραβίας. Εις το καδηλίκι της Βλαχίας Ρωμανάτζι, ευρίσκεται ένα υψηλόν μέρος γης σκεπασμένον από άμμον, και δια να εξηγηθή το φαινόμενον ή πρέπει να ειπούμεν πως ο γειτνιάζων Δούναβης είχε ποτέ το τρέξιμόν του, ή βίαιος άνεμος εσήκωσεν εκείνην την άμμον από τας όχθας του και την εκούντησεν εκεί.
Ο σίφων είναι σύννεφον συντεθλιμμένον, του οποίου ένα μέρος, ευρισκόμενον εις κίνησιν κυκλικήν, προξενουμένην από πολλούς ανέμους φυσώντας εναντίως, ή δύο αντικρύ, πίπτει κάτω εις την επιφάνειαν της γης από την βαρύτητά του, και λαμβάνει σχήμα κολόνας ποτέ μεν κωνικής, ποτέ δε κυλινδρικής, η βάσις της οποίας κρατείται άνωθεν, η δε κορυφή της κοιτάζει κάτω. Χύνει βροχήν ραγδαίαν, επειδή και τα υγρά μόρια του συννέφου ορμούν πανταχόθεν προς τον σίφωνα. Συμβαίνει εις ξηρόν και θερμόν καιρόν, είναι κοχλιοειδή ωσάν τον σίφωνα του Αρχιμήδους. Δεν στέκεται εις ένα μέρος, αλλά τρέχει όπου η βία του υπερνικώντος ανέμου τον κουντήξη˙ είναι τριγύρω του πυκνή ομίχλη, μερικές φορές χύνει και χάλαζαν. Φαίνεται συχνά εις τα ακρωτήρια της Λαοδικείας, του Γραίκο και του Καρμήλου. Εις την γην ξερριζώνει δένδρα και σπίτια, εις την θάλασσαν καταποντίζει πλεούμενα. Οι ναύται όμως τον κόπτουν, ρίχνοντες πολλές κανονιές με μπάλες.
Ο τύφων είναι εναντίον τω σίφωνι. Ούτος ανεβαίνει από την θάλασσαν βιαίως εις τα νέφη, κάμνοντας να βράζη το νερόν με συριγμόν και να ανασηκώνεται δύο πιθαμές γύρω – τριγύρω του. Το κουντώμενον όμως εν τω ίσια με το χόνδρος του ανθρωπίνου ποδός τύφωνι νερόν, υψούται έως εις την κορυφήν του, οπού εγγίζει κανένα νέφος. Ανεβάζει πλήθος θειωδών αναθυμιάσεων και κιτρινίζει τον ουρανόν ωσάν πάφιλον. Γίνεται από τας υπογείους φλόγας οπού εις τον πάτον της θαλάσσης ανάπτουν. Όθεν και στέκεται εις τον ίδιον τόπον, ή πολλά ολίγον ξεμακραίνει από την πρώτην βάσιν του. Πολλάκις φαίνονται ενταυτώ δύο και τρεις τυφώνες. Εις την θάλασσαν της Κίνας και του Περσικού κόλπου ακολουθούν συχνά.
Από το βιβλίο: Ρήγα Βελεστινλή. Απάνθισμα κειμένων. Έκδοσις της Βουλής των Ελλήνων, Σεπτέμβριος του 1998.
Επιμέλεια και επιλλογή κειμένων, Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, Ομοτ. Καθηγητού του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπ. Αθηνών.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
