Η έκφραση δεν είναι δική μου. Την διάβασα σ’ ένα βιβλίο του συγγραφέα Αλέξανδρου Μιχαηλίδη, και με εντυπωσίασε. Με εντυπωσίασε, αλλά και με προβλημάτισε. Αναφερόταν σε έναν τόπο που είχε στο παρελθόν έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα, ενώ κατά την στιγμή που τον παρατηρούσε ο ήρωας, είχε μετατραπεί, κατά την γνώμη του, σε μία «αποστειρωμένη τουριστική παγίδα».
Το γεγονός ότι ένας τόπος, από ζωντανό πλαίσιο ζωής και δραστηριότητας, μπορεί να καταντήσει ένα απλό τουριστικό αξιοθέατο, μπορώ να το καταλάβω. «Πάντα γαρ πέφυκε και ελασσούσθαι» γράφει ο Θουκυδίδης. Δηλαδή,: «όλα τα πράγματα, είναι από την φύση τους καταδικασμένα να ξεπέφτουν, να παρακμάζουν, να μειώνονται δηλαδή, ως προς την αίγλη, τον πλούτο, την ομορφιά, την δύναμη, την επιρροή, ή το σφρίγος τους». Αυτή είναι η φυσική μοίρα όλων των πραγμάτων, ζωντανών και μη, σ’ αυτόν τον πρόσκαιρο κόσμο. Δεν μας ξενίζει αυτό. Για τον λόγο αυτό, δεν με ξενίζει και το γεγονός ότι, ένας τόπος, επειδή είναι ένδοξος, ή πάρα πολύ όμορφος, ελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και των περιηγητών, των «τουριστών» δηλαδή, όπως συνηθίζουμε να τους λέμε σήμερα.
Γιατί όμως «παγίδα»; Και γιατί «αποστειρωμένη»; Μπορεί άραγε, ένας τόπος, να έχει υπάρξει «κάτι» στο παρελθόν, και μετά, να καταλήξει μεν τουριστικό αξιοθέατο, αλλά όχι «παγίδα», και όχι «αποστειρωμένη»;
Νομίζω πως, ναι. Και η απάντηση που έδωσα, από την δική μου, προσωπική, οπτική γωνία, δεν με κολακεύει ιδιαίτερα ως Ελληνίδα.
Νομίζω, ότι ένας τόπος, μετατρέπεται σε τουριστική παγίδα με δύο τρόπους: ο πρώτος είναι μάλλον προφανής: Όταν, γνωρίζοντας ότι είναι, για κάποιον λόγο, ελκυστικός, προσπαθεί να προσελκύσει επισκέπτες και εισοδήματα απ’ αυτούς, αντλώντας πλούτο, δυσανάλογο προς την ποιότητα της ευχαρίστησης και άνεσης που προσφέρει. Όταν ισχύει αυτό, όπου ισχύει, και στον βαθμό που ισχύει. Και στην Ελλάδα, ισχύει συχνά, δυστυχώς.
Ο δεύτερος τρόπος όμως, είναι πιο συγκεκαλυμένος, γι’ αυτό και πιο επιλήψιμος: Παγίδα γίνεται ένας τόπος, όταν, συνειδητά ή ασυνείδητα, προκαλεί ή προσπαθεί να προκαλέσει, την ψευδαίσθηση ότι, όποιος τον επισκεφθεί σήμερα, όποιος το ζήσει σήμερα, θα «είναι σαν» να ζούσε τότε. Η εξαπάτηση έγκειται σ’ αυτό το «σαν». Ποτέ δεν μπορεί να είναι «σαν». Έχουν αλλάξει οι συνθήκες, οι περιστάσεις, οι άνθρωποι, οι ανάγκες. Η εξαπάτηση συνίσταται σ’ αυτήν καθ’ εαυτήν την καλλιέργεια της ψευδαίσθησης.
Τώρα καταλαβαίνω. Όταν ένας τόπος μετατραπεί, μερικώς ή ολικώς, σε «τουριστική παγίδα», τότε πολύ εύκολα μπορεί να γίνει και «αποστειρωμένος». Όταν κάτι είναι τεχνητό, σημαίνει ότι κατασκευάζεται σε συνθήκες εργαστηρίου, και βάσει προδιαγραφών. Δηλαδή, με βάση τις απαιτήσεις του χρήστη. Κι ας το παραδεχθούμε: οι σημερινοί χρήστες, είτε τρόφιμα επιλέγουν είτε τόπους, είτε σχέσεις, είτε επαγγέλματα, ακόμη και θρησκείες, έχουν βαθειά «μικροβιοφοβία». Είναι φοβικοί. Φοβούνται την βρώμα, την κούραση, τα λάθη, τις απογοητεύσεις, τις αποτυχίες, τις διαψεύσεις, την αρρώστεια, τον θάνατο. Δεν τολμούν, δεν εκτίθενται, δεν προσπαθούν, δεν πηγαίνουν σε νοσοκομεία, δεν πηγαίνουν σε κηδείες, δεν κολυμπούν σε άγνωστα νερά, δεν ξαπλώνουν σε «μη οργανωμένες» παραλίες. Δεν πιστεύουν και δεν προσεύχονται όταν δεν προσδοκούν εύκολες λύσεις. Δεν ερωτεύονται, δεν παντρεύονται, δεν γεννούν παιδιά. Δεν σκαρφαλώνουν σε βουνά, μην κουραστούν, μην καούν από τον ήλιο, μην τους τσιμπήσουν φίδια. Χάνουν θέες και δειλινά, χάνουν υπέροχες συναντήσεις. Προσπαθούν να προστατευτούν από τις αποτυχίες, και δεν ζουν ποτέ την έξαψη της επιτυχίας, της νίκης, του θριάμβου. «Προστατεύουν» τον εαυτό τους και τα παιδιά τους, από πιθανούς κινδύνους, αλλά τελικά, δεν εμποδίζουν τον κίνδυνο. Εμποδίζουν την ζωή.
Όταν ένας τόπος που κοιτάζουμε σήμερα ως τουρίστες, ήταν, κάποτε, τόπος ζωντανών ανθρώπων, τότε ήταν που έγινε όμορφος. Τον σμίλεψαν ο μόχθος και οι αγωνίες τους, οι χαρές και οι λύπες, οι ελπίδες και απογοητεύσεις, η εργασία τους, η πείνα τους, οι έρωτές τους, οι γεννήσεις, οι θάνατοι, τα σωστά και τα λάθη τους.
Αν τα αφαιρέσει κανείς όλα αυτά, κι ακόμη χειρότερα, προσθέσει και φωτεινές επιγραφές για «εξόδους κινδύνου», πυροσβεστήρες, και άλλα τέτοια, τότε δεν έχουμε τον ίδιον τόπο πια. Έχουμε μόνον έναν θλιβερό διάδρομο νοσοκομείο. Μόνον εκεί υπάρχει αποστείρωση. Σε νοσοκομεία. Και μάλιστα εν λειτουργία. Γεμάτα αρρώστους…
Στέλλα Ν. Αναγνώστου- Δάλλα.
