Σήμερα η εκκλησία μας εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη τριών αγίων μοναχών, του Δαλμάτου, του Ισαακίου και του Φαύστου. Πρέπει να ξεχωρίσουμε και να πούμε πως κάτι άλλο είναι ασκητισμός και άλλο ο μοναχισμός. Ο ασκητισμός και ο μοναχισμός δεν είναι βέβαια δυο αντίθετα πράγματα, αλλά δεν είναι ακριβώς τα ίδια. Για πολλούς ασκητές ή αναχωρητές είπαμε ως τώρα, ίσως όμως δεν είπαμε για μοναχούς και μοναστήρια. Τα μεγάλα μοναστήρια, σε αντίθεση με τις σκήτες, είναι κοινοβιακά οργανωμένες μοναστικές Αδελφότητες, που αποτελούν ένα πρότυπο εκκλησιαστικής κοινωνίας, όπως οι πρώτες κοινότητες των χριστιανών στα Ιεροσόλυμα, για τις οποίες μαρτυρούν οι Πράξεις των Αποστόλων.
Χωρίς να πούμε τώρα περισσότερα επάνω σ’ αυτό το θέμα, αναφέρουμε μόνο το σχετικό χωρίο των Πράξεων˙ «Του δε πλήθους των πιστευόντων ήν η καρδία και η ψυχή μία, και ουδέ εις τι των υπαρχόντων αυτού έλεγεν ίδιον είναι, άλλ’ ήν αυτοίς άπαντα κοινά». Σε αντίθεση με τη Δύση, όπου υπάρχουν πολλά μοναχικά Τάγματα, στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία όλα τα κοινόβια μοναστήρια και οι μοναστικές Αδελφότητες είναι του τύπου ή κανονισμού του Μεγ. Βασιλείου. Το Βασιλειανό λοιπόν μοναχικό Τάγμα της Ορθοδοξίας με τα πολλά και μεγάλα κοινοβιακά μοναστήρια, πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην εκκλησία, μάλιστα στον καιρό των μεγάλων αιρέσεων, αλλά και στον πολιτισμό γενικότερα.
Μια τέτοια κοινοβιακή Αδελφότητα, προτύπως οργανωμένη τον πέμπτο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, ήταν η μονή των Δαλμάτων, με ηγούμενο τον Ισαάκιο και με 500 μοναχούς. Ο Δαλμάτος ήταν αξιωματικός της αυτοκρατορικής φρουράς στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Ήταν έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών, συνδεότανε δε φιλικά με τον ηγούμενο Ισαάκιο. Συμφώνησαν λοιπόν με τη γυναίκα του, κι αυτή μεν πήρε τη θυγατέρα τους και γύρισε στους γονείς της, ο δε Δαλμάτος πήρε το γιό τους Φαύστο και πήγε στο μοναστήρι κοντά στον Ισαάκιο. Στο μοναστήρι ο Δαλμάτος ξεχώρισε για την ασκητικότητα και την αρετή του, ώστε όταν πέθανε ο Ισαάκιος τον διαδέχθηκε στην ηγουμενία.
Κάποιος άλλος Δαλμάτος σε παλαιότερα χρόνια είχε ιδρύσει τη Μονή, στην οποία τώρα ο Δαλμάτος ήταν ηγούμενος. Έτσι η μονή πήρε το όνομα κι έμεινε στην ιστορία η μονή των Δαλμάτων. Ο ηγούμενος Δαλμάτος δεν βγήκε από το μοναστήρι παρά μόνο μία φορά. Ήταν το 431, τότε που στην Έφεσο γινότανε η Τρίτη οικουμενική Σύνοδος. Τότε ο Δαλμάτος, με τη συνοδεία όλων των αδελφών της μονής, βγήκε και πήγε στα βασιλικά ανάκτορα, για να βοηθήσει στο έργο της Συνόδου εναντίον του αιρετικού πατριάρχη Νεστορίου. Ήταν ανάγκη να ενημερωθεί υπεύθυνα ο αυτοκράτορας για την αίρεση, που αναστάτωνε την εκκλησία.
Κι άλλη μια φορά πάλι ο ηγούμενος Δαλμάτος μεσίτεψε στον αυτοκράτορα για τον άγιο Κύριλλο, τον αρχιεπίσκοπο Αλεξανδρείας, που υπήρξε ο κύριος πολέμιος της αίρεσης του Νεστορίου. Οι Πατέρες της τρίτης οικουμενικής Συνόδου αναγνώρισαν τις υπηρεσίες του ηγουμένου Δαλμάτου προς την εκκλησία, γι’ αυτό κι έδωκαν προνόμιο και δικαίωμα πρωτοκαθεδρίας της μονής Δαλμάτων σ’ όλα τα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης. Τόσο ένας άνθρωπος υπήρξε πολύτιμος και χρήσιμος στην εκκλησία, γι’ αυτό ήταν τόση η τιμή της Συνόδου στον Δαλμάτο κι ο σεβασμός, με τον οποίο τον περιέβαλλαν όλοι στην εποχή του. Όταν το 440 πέθανε ο Δαλμάτος, στην ηγουμενία τον διαδέχθηκε ο γιός του μοναχός Φαύστος.
Ο άγιος Δαλμάτος τήρησε κατά γράμμα το λόγο του Ιησού Χριστού στο Ευαγγέλιο˙ τα αφήκε όλα, και αξίωμα και γυναίκα και παιδιά, κι έφυγε στο μοναστήρι. Εμείς εύκολα δεν μπορούμε να καταλάβουμε τέτοιες μεγάλες πράξεις και να τις μιμηθούμε. Δεν είναι όμως λίγο να τιμούμε και να θαυμάζουμε τέτοιους ανθρώπους, που και τότε και τώρα και πάντα, έχοντας μέσα τους θείο έρωτα, ξεπερνάνε τα μέτρα της ανθρώπινης φύσης. Η χάρη του Θεού είναι εκείνη, που βρίσκοντας μέσα στους ανθρώπους καλή γη, καρπογονεί το σπέρμα της αγιοσύνης. Αυτοί οι άγιοι γίνονται τα όργανα του Θεού μέσα στην εκκλησία, για να κρατύνεται η πίστη και να διδάσκονται και να ευεργετούνται με το παράδειγμά τους οι άνθρωποι. Κι όλα τούτα για τη δόξα του Θεού. Αμήν.
Από το βιβλίο:
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Λ. ΨΑΡΙΑΝΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΜΨΥΧΟΙ
(Εξαπλά β’)
ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ
Η/Υ επιμέλεια, Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
03 Αυγούστου, μνήμη της Οσίας Θεοδώρας της Μυροβλύτιδος, της εν Θεσσαλονικη: Βίος, Ακολουθία, Εγκωμια, Παρακλητικός Κανών, Χαιρετισμοί.
Αλεξάντρ Ισίγιεβιτς Σολζενίτσιν (1918- 03 Αυγούστου 2008).
