Του Οσίου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου.
Τω αυτώ μηνί (Σεπτεμβρίω) ΚΓ΄, η Σύλληψις του τιμίου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.
Ανδρί προφήτη χρησμός εξ Αρχαγγέλου,
Τεκείν Προφήτην, και προφήτου τι πλέον.
Εικάδι τη τριτάτη γαστήρ λάβε Πρόδρομον είσω.
Όταν ο Κύριος ημών, και Θεός, ο του Πατρός μονογενής Υιός και Λόγος, έμελλε να καταβή από τους Ουρανούς, και να συλληφθή ασπόρως και παραδόξως εις την παρθενικήν κοιλίαν της παναμώμου αυτού Μητρός, ηθέλησε να προβεβαιώση την εν τη Παρθένω εδικήν του άσπορον σύλληψιν, με άλλο θαύμα παράδοξον. Τούτου χάριν προτίτερα από μήνας εξ της εδικής του συλλήψεως, εμήνυσε διά του Αρχαγγέλου Γαβριήλ εις τον προφήτην και αρχιερέα Ζαχαρίαν, όστις ευρίσκετο τότε εις τον Ναόν και εθυμία, και υπέρ του λαού επροσηύχετο, εμήνυσε λέγω εις αυτόν την παράδοξον σύλληψιν του εδικού του Προδρόμου, Η οποία έμελλε διά να γένη εν τη κοιλία της στείρας και γηραλέας γυναικός του της Ελισάβετ, την οποίαν σύλληψιν εορτάζομεν σήμερον.
Καιρός δε ήτον τότε η δεκάτη του εβδόμου μηνός από τον Μάρτιον, ήτοι η δεκάτη του καθ’ ημάς Σεπτεμβρίου. Ούτω γαρ ο Nόμος προστάζει: «Εν τω μηνί τω εβδόμω τη δεκάτη του μηνός, ταπεινώσετε τας ψυχάς υμών (ήτοι νηστεύσετε) … εν γαρ τη ημέρα ταύτη εξιλάσεται περί υμών» (Λευϊτ. 鳴, 29-30). Όθεν και ο μακάριος Θεοδώρητος το ρηθέν κεφάλαιον ερμηνεύων, λέγει: «Εδίδαξε δε τούτο ημάς και ο μακάριος Λουκάς, τα κατά τον Ζαχαρίαν διηγούμενος, τον Ιωάννου του Βαπτιστού πατέρα. Κατά τούτον γαρ τον καιρόν κακείνος εις τα Άγια των Αγίων εισελήλυθε, και της αγγελικής οπτασίας απήλαυσεν. Επειδή δε κατά την δεκάτην πέμπτην του αυτού Σεπτεμβρίου άρχιζεν η εορτή της Σκηνοπηγίας, ήτις εκράτει επτά ημέρας: δηλαδή από της δεκάτης πέμπτης έως της εικοστής πρώτης» (συμποσουμένης και της δεκάτης πέμπτης), ούτω γαρ ο Nόμος κελεύει: «Τη πεντεκαιδεκάτη του μηνός του εβδόμου τούτου εορτή σκηνών, επτά ημέρας τω Κυρίω» (Λευϊτ. κγ΄, 34). διά τούτο φαίνεται, ότι ο Ζαχαρίας υπομείνας εν τω Nαώ και τας ημέρας της Σκηνοπηγίας, απήλθεν εις τον οίκόν του κατά την εικοστήν πρώτην, ή εικοστήν δευτέραν του Σεπτεμβρίου. Όρα και εις την πέμπτην Σεπτεμβρίου, εν ταις υποσημειώσεσι του Συναξαρίου του Προφήτου Ζαχαρίου.
Ο δε Ζαχαρίας, επειδή δεν επίστευσεν εις την παρ’ ελπίδα ταύτην αγγελίαν του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, διά τούτο κατεδικάσθη με την αφωνίαν και σιωπήν, έως οπού να ιδή διά των έργων γενόμενον το αρχαγγελικόν μήνυμα.
Σημείωσαι, ότι η σύλληψις του Προδρόμου έγινεν εν ημέρα Κυριακή, κατά τον σεβαστόν Τραπεζούντιον. Σημείωσαι δε, ότι ο Χρυσόστομος έχει δύω λόγους πανηγυρικούς εις την σύλληψιν ταύτην του Προδρόμου. Ων του μεν ενός η αρχή έστιν αύτη: «Ουδέν τοις δεσποτικοίς ανυπότακτον όροις». Του δε ετέρου: «Εύκαιρος ημέρα». (Σώζονται εν τη Λαύρα, εν τη του Βατοπαιδίου Μονή, και εν τη του Διονυσίου). Και Θεοφάνης ο Αρχιεπίσκοπος Καππαδοκίας, ου η αρχή: «Χαίρετε εν Κυρίω». (Σώζεται εν τη των Ιβήρων.) Ευρίσκεται δε εν τω ε΄ τόμω των Χρυσοστομικών και λόγος Γ΄ του Χρυσοστόμου, ου η αρχή: «Μωϋσής ο Μέγας, ο του Θεού θεράπων».
(Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου” Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
*
Το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θείας Λειτουργίας.
Προς Γαλάτας επιστολής Παύλου: δ. 22-27.
Αδελφοί, Αβραάμ δύο υιούς έσχεν, ένα εκ της παιδίσκης και ένα εκ της ελευθέρας. Αλλ’ ο μέν εκ της παιδίσκης κατά σάρκα γεγέννηται, ο δέ εκ της ελευθέρας δια της επαγγελίας. Άτινά εστιν αλληγορούμενα. Αύται γάρ εισι δύο διαθήκαι, μία μέν απο όρους Σινά, εις δουλείαν γεννώσα, ήτις εστίν Άγαρ: το γάρ Άγαρ Σινά όρος εστίν εν τη Αραβία, συστοιχεί δέ τη νύν Ιερουσαλήμ, δουλεύει δέ μετά των τέκνων αυτής. Η δέ άνω Ιερουσαλήμ ελευθέρα εστίν, ήτις εστί μήτηρ πάντων ημών. Γέγραπται γάρ: «ευφράνθητι στείρα η ου τίκτουσα, ρήξον και βόησον η ουκ ωδίνουσα, ότι πολλά τα τέκνα της ερήμου μάλλον ή της εχούσης τον άνδρα».
Απόδοση.
Αδελφοί μου, ο Αβραάμ απέκτησε δύο γιους: έναν από τη δούλη κι έναν από την ελεύθερη γυναίκα του. Ο γιος της δούλης όμως γεννήθηκε σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, ενώ ο γιος της ελεύθερης σύμφωνα με την υπόσχεση του Θεού. Αυτά πρέπει να τα καταλάβουμε σαν μια εικόνα. Οι γυναίκες δηλαδή είναι οι δύο διαθήκες: η μια στο όρος Σινά, που γεννά δούλους, κι αυτή είναι η Άγαρ. Το Άγαρ σημαίνει το όρος Σινά στην Αραβία, κι αντιστοιχεί στην τωρινή Ιερουσαλήμ, που πραγματικά είναι υπόδουλη, αυτή και τα παιδιά της. Αντίθετα, η ουράνια Ιερουσαλήμ είναι ελεύθερη, κι αυτή είναι η μητέρα όλων μας. Λέει σχετικά η Γραφή:
Να χαίρεσαι, στείρα, που δε γεννάς!
φώναξε και κράξε με χαρά, εσύ που δεν κοιλοπονάς!
Γιατί είναι περισσότερα τα παιδιά της διωγμένης
παρά αυτής που έχει τον άντρα.
Οι δύο Διαθήκες – Αρχιμ. Αυγουστίνου Καρά.
Στις 23 Σεπτεμβρίου η Εκκλησία μας εορτάζει την Σύλληψη του Τιμίου Προδρόμου. Ο Τίμιος Πρόδρομος είναι η μεγαλύτερη μορφή της Εκκλησίας μας κατά την αψευδή μαρτυρία του Ιησού Χριστού: «δεν υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους που γεννήθηκαν από γυναίκα μεγαλύτερος από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο» (Ματθ. 11,11). Για το λόγο αυτό η Εκκλησία μας τιμά εξόχως τον Τίμιο Πρόδρομο και αφιερώνει κατά τη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους τις εξής εορτές προς τιμήν του: 7 Ιανουαρίου η Σύναξις του Προδρόμου, 24 Φεβρουαρίου 1η και 2η εύρεση της Τιμίας Κάρας του, 25 Μαϊου 3η εύρεση της Τιμίας Κάρας του, 24 Ιουνίου το Γενέθλιόν του, 29 Αυγούστου Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του και 23 Σεπτεμβρίου η σύλληψή του από την μητέρα του Αγία Ελισάβετ. Ο Τίμιος Πρόδρομος υπήρξε ο τελευταίος των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά ταυτόχρονα και ο άνθρωπος του Θεού, ο απεσταλμένος που προετοίμασε την έλευση του Μεσσία: «ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου προ προσώπου σου, ος κατασκευάσει την οδόν σου έμπροσθέν σου» (Μαρκ. 1,2).
Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας προέρχεται από την Προς Γαλάτας Επιστολή του Αποστόλου Παύλου και αναφέρεται στη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε Παλαιά και Καινή Διαθήκη και στο κατά πόσον είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωτηρία μας, η τήρηση των διατάξεων του Μωσαϊκού Νόμου.
Από πολύ νωρίς μέσα στην Εκκλησία, δημιουργήθηκε το πρόβλημα της υποχρεωτικής, ή μη τήρησης ορισμένων διατάξεων του Νόμου και ιδιαίτερα της περιτομής και της αργίας του Σαββάτου. Οι «ιουδαΐζοντες» Χριστιανοί, υποστήριζαν ότι οι «εξ εθνών» Χριστιανοί, παράλληλα προς την χριστιανική πίστη, έπρεπε απαραίτητα να τηρούν και την περιτομή και την αργία του Σαββάτου. Ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας Επιστολή του επιχειρεί να ανατρέψει την άποψη αυτή και με επιχειρήματα αποδεικνύει ότι οι ιουδαϊκές αυτές συνήθειες όχι μόνο δεν οδηγούν στη σωτηρία, αλλά αντίθετα υποδουλώνουν τον άνθρωπο σε κάποιες τυπικές διατάξεις του Μωσαϊκού νόμου. Οι διατάξεις αυτές οδηγούν και πάλι τον άνθρωπο στη δουλεία και του στερούν την ελευθερία που μας χάρισε ο Ιησούς Χριστός με την Ανάστασή Του. Άλλωστε ο Νόμος, η Παλαιά Διαθήκη, είναι το στάδιο της προετοιμασίας των ανθρώπων, για να δεχθούν τη λύτρωση και τη σωτηρία. Η προσκόλληση στις διατάξεις του Νόμου συνιστά επιστροφή στη ζωή της δουλείας και όχι στη ζωή της ελευθερίας που προσφέρει ο Ιησούς Χριστός.
Για να τεκμηριώσει μάλιστα την άποψή του αυτή ο Απόστολος Παύλος αναφέρει το παράδειγμα των παιδιών του Αβραάμ: «έχει γραφεί στο νόμο ότι ο Αβραάμ απέκτησε δύο γιους, τον Ισμαήλ από τη δούλη του Άγαρ, και τον Ισαάκ από την ελεύθερη Σάρρα». Κατά συνέπειαν, τα δύο αυτά παιδιά (από την άποψη της καταγωγής βεβαίως) δεν ήταν της ίδιας αξίας, διότι ο γιος της δούλης ήταν δούλος και ο γιος της ελευθέρας ήταν ελεύθερος και κληρονόμος. «Αλλ’ ο μεν γιος της δούλης γεννήθηκε με φυσικό τρόπο, σύμφωνα με το νόμο της σάρκας, ενώ αντιθέτως ο γιος της ελευθέρας γεννήθηκε με τη δύναμη μιας υπόσχεσης που έδωσε ο Θεός στον Αβραάμ».
Και συνεχίζει ο Απόστολος Παύλος: «Αυτά όμως, το πώς δηλαδή γεννήθηκε ο Ισαάκ και ο Ισμαήλ, έχουν αλληγορική σημασία». Παρόλο που είναι ιστορικά γεγονότα, εντούτοις προεικονίζουν γεγονότα της νέας διαθήκης. Διότι οι δύο αυτές γυναίκες, η Άγαρ, που γέννησε τον Ισμαήλ, και η Σάρρα που γέννησε τον Ισαάκ, είναι ικόνες των δύο Διαθηκών. Η μία,η Άγαρ,εικονίζει τη διαθήκη, που δόθηκε στο όρος Σινά, και γεννάει παιδιά δούλους, χωρίς ελευθερία. Η Άγαρ είναι το όρος ινά, το γνωστό βουνό της Αραβίας, πάνω στο οποίο δόθηκε ο νόμος του Μωϋσή. Είναι η επίγεια Ιερουσαλήμ, στην οποία δόθηκε ο νόμος του Σινά, η οποία είναι δουλη μαζί με τους κατοίκους της, όπως και η ίδια η Άγαρ ήταν δούλη. Αντίθετα η άνω Ιερουσαλήμ, δηλαδή η Εκκλησία, είναι ελεύθερη. Αυτή είναι η μητέρα όλων των πιστών. Την χαρακτηρίζει μητέρα ο Απόστολος Παύλος, διότι έτσι την ονομάζει και ο Προφήτης Ησαϊας: «γέγραπται γαρ: ευφράνθητι στείρα η ου τίκτουσα, ρήξον και βόησον η ουκ ωδίνουσα, ότι πολλά τα τέκνα της ερήμου μάλλον ή της εχούσης τον άνδρα».
Ο Απόστολος Παύλος στο θέμα αυτό ακολουθεί τον Προφήτη Ησαϊα και παρομοιάζει τις δυο Διαθήκες με τις δυο γυναίκες του Αβραάμ: την δούλη Άγαρ και την ελευθέρα Σάρρα. Ωστόσο η θέση αυτή του Αποστόλου Παύλου δεν καταργεί την σημασία της Παλαιάς Διαθήκης έναντι της Καινής, αλλά υποδεικνύει ότι η τυπική προσκόλληση σε ορισμένες διατάξεις του Νόμου, οδηγεί τον άνθρωπο στη δουλεία και του στερεί την εν Χριστώ ελευθερία. Άλλωστε ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός ξεκαθάρισε το θέμα αυτό: «μή νομίσητε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τους προφήτας• ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πληρώσαι» (Ματθ. 5,17). Ο Ιησούς Χριστός ήλθε για να εκπληρώσει την «επαγγελία», την υπόσχεση του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, ότι δηλαδή θα αποστείλει τον Μεσσία, τον Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου. Έτσι λοιπόν η μεν Παλαιά Διαθήκη προφητεύει για την έλευση του Μεσσία και προετοιμάζει τον κόσμο για την υποδοχή Του, η δε Καινή Διαθήκη μας λέει για την εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης, την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού για την σωτηρία του ανθρωπίνου γένους.
Ο Τίμιος Πρόδρομος, τη Σύλληψη του οποίου εορτάζει σήμερα η Εκκλησία μας, υπήρξε το πρόσωπο και το σημείο της ένωσης των δυο Διαθηκών. Είναι ο Προφήτης που έκλεισε τον κύκλο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και άνοιξε τον δρόμο για την έλευση του Μεσσία στον κόσμο.
Αρχιμ. Αυγουστίνου Κκαρά, θεολόγου – Μητρόπολη Κωνσταντίας.
Η/Υ ΠΗΓΗ ΤΟΥ Ως ΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
ακτίνες.blogspot.gr
Η Ευαγγελική Περικοπή της Θείας Λειτουργίας.
Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον: Α. 5 – 25.
Τω καιρώ εκείνω, εγένετο εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως της Ιουδαίας, ιερεύς τις ονόματι Ζαχαρίας εξ εφημερίας Αβιά, και η γυνή αυτού εκ των θυγατέρων Ααρών, και το όνομα αυτής Ελισάβετ. Ήσαν δέ δίκαιοι αμφότεροι ενώπιον του Θεού, πορευόμενοι εν πάσαις ταις εντολαίς και δικαιώμασι του Κυρίου, άμεμπτοι. Και ουκ ήν αυτοίς τέκνον, καθότι η Ελισάβετ ήν στείρα, και αμφότεροι προβεβηκότες εν ταις ημέραις αυτών ήσαν. Εγένετο δέ εν τω ιερατεύειν αυτόν εν τη τάξει της εφημερίας αυτού έναντι του Θεού, κατά το έθος της ιερατείας έλαχε του θυμιάσαι εισελθών εις τον ναόν του Κυρίου, και πάν το πλήθος ήν του λαού προσευχόμενον έξω τη ώρα του θυμιάματος. Ώφθη δέ αυτώ άγγελος Κυρίου, εστώς εκ δεξιών του θυσιαστηρίου του θυμιάματος. Και εταράχθη Ζαχαρίας ιδών, και φόβος επέπεσεν επ’ αυτόν. Είπε δέ προς αυτόν ο άγγελος: «μή φοβού, Ζαχαρία, διότι εισηκούσθη η δέησίς σου, και η γυνή σου Ελισάβετ γεννήσει υιόν σοι, και καλέσεις το όνομα αυτού Ιωάννην. Και έσται χαρά σοι και αγαλλίασις, και πολλοί επι τη γεννήσει αυτού χαρήσονται. Έσται γάρ μέγας ενώπιον του Κυρίου, και οίνον και σίκερα ου μή πίη και Πνεύματος Αγίου πλησθήσεται έτι εκ κοιλίας μητρός αυτού, και πολλούς των υιών Ισραήλ επιστρέψει επι Κύριον τον Θεόν αυτών. Και αυτός προελεύσεται ενώπιον αυτού εν πνεύματι και δυνάμει Ηλιού, επιστρέψαι καρδίας πατέρων επι τέκνα και απειθείς εν φρονήσει δικαίων, ετοιμάσαι Κυρίω λαόν κατεσκευασμένον.» Και είπε Ζαχαρίας προς τον άγγελον: «κατά τί γνώσομαι τούτο? εγώ γάρ ειμι πρεσβύτης και η γυνή μου προβεβηκυία εν ταις ημέραις αυτής.» Και αποκριθείς ο άγγελος, είπεν αυτώ: «εγώ ειμι Γαβριήλ ο παρεστηκώς ενώπιον του Θεού, και απεστάλην λαλήσαι προς σε και ευαγγελίσασθαί σοι ταύτα. Και ιδού, έση σιωπών και μή δυνάμενος λαλήσαι, άχρι ής ημέρας γένηται ταύτα, ανθ’ ών ουκ επίστευσας τοις λόγοις μου, οίτινες πληρωθήσονται εις τον καιρόν αυτών.» Και ήν ο λαός προσδοκών τον Ζαχαρίαν, και εθαύμαζον εν τω χρονίζειν αυτόν εν τω ναώ. Εξελθών δέ ουκ ηδύνατο λαλήσαι αυτοίς, και επέγνωσαν ότι οπτασίαν εώρακεν εν τω ναώ. Και αυτός ήν διανεύων αυτοίς, και διέμενε κωφός. Και εγένετο ως επλήσθησαν αι ημέραι της λειτουργίας αυτού, απήλθεν εις τον οίκον αυτού. Μετά δέ ταύτας τας ημέρας, συνέλαβεν Ελισάβετ η γυνή αυτού, και περιέκρυβεν εαυτήν μήνας πέντε, λέγουσα, ότι ούτω μοι πεποίηκεν ο Κύριος εν ημέραις αις επείδεν αφελείν το όνειδός μου εν ανθρώποις.
Απόδοση.
Την εποχή που βασιλιάς στην Ιουδαία ήταν ο Ηρώδης, ζούσε κάποιος ιερέας από την ιερατική τάξη του Αβιά, που τον έλεγαν Ζαχαρία• η γυναίκα του λεγόταν Ελισάβετ και ήταν απόγονος του Ααρών. Και οι δύο ήταν άνθρωποι πιστοί στο Θεό, και η ζωή τους ήταν άμεμπτη, σύμφωνη με το νόμο και τις εντολές του Κυρίου. Δεν είχαν παιδί, γιατί η Ελισάβετ ήταν στείρα, και ήταν και οι δύο περασμένης ηλικίας.
Όταν ήρθε η σειρά να εφημερεύσει η τάξη του Ζαχαρία και αυτός εκτελούσε τα ιερατικά του καθήκοντα προς το Θεό, του ανατέθηκε με κλήρο —όπως συνηθιζόταν να μοιράζονται τα ιερατικά καθήκοντα—να μπει στο ναό του Κυρίου και να προσφέρει θυμίαμα. Όλο το πλήθος του λαού, την ώρα του θυμιάματος, προσευχόταν έξω. Τότε εμφανίστηκε σ’ αυτόν ένας άγγελος Κυρίου, και στάθηκε στα δεξιά του θυσιαστηρίου του θυμιάματος. Ο Ζαχαρίας ταράχτηκε όταν τον είδε, και τον κυρίεψε φόβος. Ο άγγελος όμως του είπε: «Μη φοβάσαι Ζαχαρία, γιατί η προσευχή σου εισακούστηκε και η γυναίκα σου η Ελισάβετ θα σου γεννήσει γιο, και θα του δώσεις το όνομα Ιωάννης. Θα νιώσεις χαρά και αγαλλίαση, και θα χαρούν πολλοί για τη γέννησή του. Η προσφορά του θα είναι μεγάλη στο έργο του Κυρίου• κρασί και άλλα δυνατά ποτά δε θα πιει• θα είναι γεμάτος με Πνεύμα Άγιο ήδη από την κοιλιά της μάνας του και θα κάνει πολλούς Ισραηλίτες να επιστρέψουν στον Κύριο το Θεό τους. Αυτός θα προπορευτεί στο έργο του Κυρίου με το πνεύμα και τη δύναμη του προφήτη Hλία. Θα συμφιλιώσει πατέρες με παιδιά, και θα κάνει τους ασεβείς να αποκτήσουν τη φρόνηση των δικαίων. Έτσι θα ετοιμάσει το λαό να υποδεχτεί τον Κύριο». Ο Ζαχαρίας τότε είπε στον άγγελο: «Πώς μπορώ να βεβαιωθώ γι’ αυτό; Εγώ είμαι πια γέρος και η γυναίκα μου περασμένης ηλικίας». Ο άγγελος του αποκρίθηκε: «Εγώ είμαι ο Γαβριήλ, που βρίσκομαι δίπλα στο Θεό. Με έστειλε να σου μιλήσω και να σου αναγγείλω αυτή την ευχάριστη είδηση. Και να, επειδή δεν πίστεψες στα λόγια μου, τα οποία θα πραγματοποιηθούν στην ώρα τους, απ’ αυτή τη στιγμή θα χάσεις τη λαλιά σου και δε θα μπορείς να μιλήσεις, ως την ημέρα που θα γίνουν αυτά».
Ο λαός στο μεταξύ περίμενε το Ζαχαρία και απορούσε για την αργοπορία του μέσα στο ναό. Όταν βγήκε, δεν μπορούσε να τους μιλήσει. Και κατάλαβαν ότι μέσα στο ναό είχε δει κάποιο όραμα. Εκείνος τους έκανε νοήματα και παρέμενε άλαλος. Όταν τελείωσαν οι μέρες της υπηρεσίας του στο ναό, πήγε στο σπίτι του. Μερικές μέρες αργότερα, η γυναίκα του η Ελισάβετ έμεινε έγκυος. Έκρυβε όμως την εγκυμοσύνη της για πέντε μήνες και έλεγε: «Ο Θεός είδε τη στενοχώρια μου και φρόντισε να με απαλλάξει από την ντροπή που ένιωθα μπροστά στους ανθρώπους για την ατεκνία μου».
Επιμέλεια Αγιογραφικών κειμένων Ιωάννης Τρίτος.
