ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
Όταν ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, η Ήπειρος ήταν δευτερεύον μέτωπο. Στο μέτωπο της η Ηπείρου διατέθηκε κάτι λιγότερο από το 1/10 των δυνάμεων που θα επιχειρούσαν στη Θεσσαλία, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως το υπουργείο Στρατιωτικών (στο οποίο υπαγόταν ο Στρατός Ηπείρου) δεν απέδιδε σημασία σε μια ιστορικά ευαίσθητη περιοχή, που περιλάμβανε την πόλη των Ιωαννίνων και φυσικά άνοιγε τον δρόμο για τη Βόρεια Ήπειρο.
Τα πρώτα σπέρματα για τη δημιουργία οργανωμένου ελληνικού στρατού βρίσκονται στην επιστράτευση του 1877 που πραγματοποιήθηκε μεσούσης της λεγόμενης Βοσνιακής Κρίσης. Από τότε χρονολογείται η προσπάθεια του μικρού ελληνικού βασιλείου να αποκτήσει μαζικό στρατό «πολιτών», ο οποίος να βασίζεται σε επιστράτευση κλάσεων.
Ο πόλεμος ανάμεσα σε Σέρβους και Βούλγαρους που ξέσπασε το 1885 κάλεσε υπό τα όπλα για έξι μήνες αρκετές χιλιάδες στρατεύσιμους Έλληνες, χωρίς όμως να συμβεί οποιαδήποτε σύρραξη. Ήδη τα δεδομένα στη στρατιωτική ζωή του νεοελληνικού κράτους είχαν αλλάξει.
Από το 1882 η στρατιωτική θητεία είχε γίνει υποχρεωτική (με νόμο της κυβέρνησης Τρικούπη), είχαν ιδρυθεί Σχολές Αξιωματικών και Υπαξιωματικών, Σώμα Επιμελητείας, είχε δε ξεκινήσει η εκπαίδευση των στρατιωτών από Γάλλους αξιωματικούς. Το προηγούμενο έτος είχε φανεί το ανώτατο όριο της πολεμικής δυναμικότητας της χώρας. Η διπλωματική ένταση με την Τουρκία με αφορμή την επιδίκαση της Θεσσαλίας στο μικρό ελληνικό βασίλειο, οδήγησε την κυβέρνηση Τρικούπη στην κήρυξη επιστράτευσης καλώντας στα όπλα 83.000 άνδρες. Ο Τρικούπης ήταν από τους λίγους πολιτικούς του 19ου αιώνα που αντελήφθη την ανάγκη ύπαρξης αξιόμαχης στρατιωτικής δύναμης ως μοχλού προώθησης των εθνικών διεκδικήσεων. Οι απαραίτητες όμως βελτιώσεις και ανανεωτικές κινήσεις άργησαν να γίνουν. Έπρεπε να μεσολαβήσει στο σοκ της ήττας στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, για να δρομολογηθούν γενναίες προσπάθειες αναδιοργάνωσης στη δομή, την οργάνωση, τη διοίκηση και τη στελέχωση του στρατού.
Οργανωτικές και θεσμικές αλλαγές.
Το 1900 ψηφίστηκε με νόμο ο θεσμός της «Γενικής Διοικήσεως», επικεφαλής της οποίας τοποθετήθηκε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο οποίος διατήρησε ταυτόχρονα το αξίωμα του Γενικού Επιθεωρητή Στρατού. Ο Γενικός Επιθεωρητής Στρατού θα ήταν αυτός που εν καιρώ πολέμου θα ανελάμβανε την αρχιστρατηγία. Η Γενική Διοίκηση υπαγόταν στο υπουργείο Στρατιωτικών και είχε απόλυτη πρωτοβουλία σε θέματα οργάνωσης εκπαίδευσης με την ευθύνη της προπαρασκευής αξιόμαχης στρατιωτικής δύναμης.
Το 1904, με ειδικό νομοθετικό διάταγμα, η χώρα χωρίστηκε σε τρεις μεγάλες περιφέρειες, καθεμιά από τις οποίες θα αποτελούσε την στρατολογική βάση των τριών συνολικά μεραρχιών που θα συγκροτούνταν. Επίσης οι δαπάνες για τους εξοπλισμούς άρχισαν να βαραίνουν τον κρατικό προϋπολογισμό. Το «Ταμείο Εθνικής Άμυνας» (1904) που συγκροτήθηκε με ειδικούς κρατικούς πόρους δαπάνησε για πρώτη φορά μεγάλα ποσά για την προμήθεια ατομικού οπλισμού, εξαρτύσεων, πυρομαχικών, ιματισμού, στρατοπεδείας, αποθηκών, αλόγων και μουλαριών μεταφοράς κ.α.
Το 1907 η ενίσχυση σε έργα υποδομής και υλικά μέσα έγινε εντατικότερη και ο στρατός απηλλάγη – επιτέλους – από τα μη πολεμικά καθήκοντα (επάνδρωση τμημάτων χωροφυλακής, δασική και τελωνειακή υπηρεσία κ.α.). Τότε ανανεώθηκε και ο οπλισμός του πεζικού και του πυροβολικού. Οι μάχιμες μανάδες εφοδιάσθηκαν με το καινούριο, αυστριακής προέλευσης, επαναληπτικό τυφέκιο Mannficher Schonauer των 6.5χλστ. Αυτό το ιστορικό όπλο θα συνδεόταν με τις πολεμικές τύχες της χώρας τουλάχιστον μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και θα ρίζωνε στο συλλογικό φαντασιακό ως συνώνυμο του Έλληνα πεζικάριου που πήρε μέρος στη δεκαετή πολεμική προσπάθεια του 1912- 1922.
Από το βιβλίο του Δημητρίου Γ. Θαλασσινού: Α’ Βαλκανικός πόλεμος: 1 Οι Ναυτικές επιχειρήσεις… 2 Ηπειρος 1912-1913.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
