Στον 6ο μ. Χ. αιώνα θα συναντήσεις τους Τούρκους ν’ αναφέρονται από Έλληνες συγγραφείς άλλ’ οι σχέσεις τους είναι ελάχιστες και ασήμαντες. Από τον 11ο μ. Χ. αιώνα όμως οι πηγές σου κάνουν λόγο για καταστροφικές επιδρομές των Τούρκων: «Τούρκους καταληίζεσθαι την Ρωμαϊκήν γην» δηλαδή οι Τούρκοι λεηλατούν μ’ επιδρομές τη χώρα των Βυζαντινών, κατά την έκφραση των Ι. Σκυλίτση και Μιχ. Ατταλειάτη. Τότε βρίσκεις στα ανατολικά του Βυζαντίου τους Αρμενίους διηρημένους σε πολλές τοπαρχίες, γεγονός που διευκόλυνε τους Τούρκους να ληστεύουν και να καταλαμβάνουν την ορεινή χώρα από το 1054 μ. Χ. με συστηματικές επιδρομές.
Την ίδια περίπου εποχή 1043 μ. Χ. οι ιστορικοί συγγραφείς και χρονικογράφοι σου πρωτοαναφέρουν και τους Ρως (Ρώσσους)˙ με τις επιδρομές τους άρχιζε νέα συνεχής αιμορραγία για το βυζάντιο. Μπορείς να υποστηρίξεις ότι η ήττα του Ματζικέρτ το 1071μ. Χ. – οπότε και η αιχμαλωσία από τους Τούρκους του βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού Δ’ του Διογένη – άνοιξε το δρόμο όχι μόνο για λεηλασία μα και για κατάκτηση της Μικράς Ασίας και η χώρα σε νομαδική ή ημινομαδική κατάσταση «γίνεται είδος Τουρκεστάν» (Κων. Αμάντου, σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων, σελ. 31).
Το 1119 οι Τούρκοι κατακτούν την πόλη Λαοδίκεια στον ποταμό Μαίανδρο της Μ. Ασίας με αιφνιδιασμό και σφαγές. Παρά τις δέκα εκστρατείες του Ιωάννη Κομνηνού εναντίους τους ο Ελληνικός πληθυσμός και ο Ελληνικός πολιτισμός της Μ. Ασίας καταστράφηκε ριζικά. Και από το 1176 μ. Χ. μετά την ήττα των βυζαντινών στο Μυριοκέφαλο, δεν μπορεί πλέον να οργανωθεί αξιόλογη αντίσταση στους Τούρκους.
Την ίδια εποχή θα συναντήσεις τους Νορμανδούς να κάνουν αλλεπάλληλες επιδρομές στα Δυτικά τμήματα του βυζαντίου και να φτάνουν ως τη Θεσσαλονίκη 1185 μ. Χ. Εξάλλου δεν ξεχνάς και τους Σταυροφόρους που έφθειραν συνεχώς το βυζάντιο, ως που το 1204 μ. Χ. αλώθηκε η Κωνσταντινούπολη και διαμοιράστηκε η αυτοκρατορία από τους δυτικούς του Πάπα και της τέταρτης (Δ’) σταυροφορίας.
Σημείωσε την ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως το 1261 μ. Χ. και τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν προς κάθε κατεύθυνση για ν’ ανασυσταθεί και να διατηρηθεί η βυζαντινή αυτοκρατορία. στα επόμενα χρόνια θα διαπίστωνες μεγάλη επικοινωνία Περσών, Τούρκων και χριστιανών˙ τότε και η οργάνωση – δράση των μοναχικών ταγμάτων των Τούρκων, λ.χ. Βεχτασήδων, Κιλιμπάσηδων και Ταχτατζήδων. Γι’ αυτά τα τάγματα έχεις και μαρτυρίες πως ήταν ανάμεικτα από Τούρκους και βυζαντινούς με χριστιανικές συνήθειες και πως εργάζονταν για την προσέγγιση των Σελτζούκων Τούρκων προς το χριστιανισμό.
Με την εμφάνιση όμως νέων τουρκικών φυλών, των τουρκομάνων, στη Μ. Ασία θα σημειώσεις και την αναστολή των φιλικών εξελίξεων. Ακολουθούν καταλήψεις, λεηλασίες και καταστροφές όλων των παραλίων: το 1304 μ. Χ. καταστράφηκε η Έφέσος, το 1306 μ. Χ. γίνονται επιδρομές και σφαγές στη Χίο, ενώ η Μίλητος είχε γίνει ορμητήριο των Τούρκων.
Οι κάτοικοι εξισλαμίζονταν˙ ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Ιωάννης Καλέκας 1334 – 1347 μ. Χ. επανειλημμένα έγραφε στους κατοίκους της Νικαίας και τους προέτρεπε να επανέλθουν στο χριστιανισμό για να βρουν τη σωτηρία τους˙ και όσους παρέμεναν τους συμβούλευε να επιμείνουν στην πάτρια θρησκεία: «η άλωσις της πόλεως να μη φέρη και άλωσιν των ψυχών» (Κων. Αμάντου, σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων, σελ. 67).
Ανεπιφύλακτα θα χαρακτήριζες τους «καιρούς σκληρούς και χαλεπούς» για τον Ελληνισμό της Μ. Ασίας˙ με τους εξισλαμισμούς, με τη φυγή, με τις σφαγές και τις αιχμαλωσίες ελαττώθηκε – ερημώθηκε και οι Τούρκοι κυριάρχησαν. Τότε εισήγαγαν και το παιδομάζωμα οι Τούρκοι αντί των αιχμαλώτων και πέρασαν στην Ευρωπαϊκή περιοχή. Το 1361 μ. Χ. η Αδριανούπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων και στα 1366 μ. Χ. έγινε η πρωτεύουσα του Οθωμανικού κράτους˙ το 1387 μ. Χ. έγινε πολιορκία και πρόσκαιρη κατάληψη της Θεσσαλονίκης και το 1397 μ.Χ. ακολούθησε επιδρομή με λεηλασίες και αιχμαλωσίες στην Αθήνα.
Όπου πάλι κυριαρχούν οι δυτικοί μην περιμένεις και πολύ καλύτερη την όλη κατάσταση των πραγμάτων. Οι Βενετοί επιδιώκουν να επιβάλλουν το καθολικισμό στους Έλληνες της Κρήτης με αιματηρή βία˙ και τόσος ο ζήλος τους, που σε εκπλήσσουν ο Πάπας Ουρβανός με τον ποιητή κι ανθρωπιστή Πετράρχη για τη χριστιανικότητά τους όταν συγχαίρουν το Δόγη της Βενετίας για τα έργα του˙ η φράση του Πετράρχη σε τρομάζει ακόμα και σήμερα καθώς σου φανερώνει με επιγραμματική ωμότητα μια αβυσσαλέα αλήθεια σχετικά με τα αισθήματα των καθολικών απέναντι στους ορθοδόξους: TURCAE HOSTES, HI SCISMATICI, PEJORES HOSTIBUS δηλ. οι Τούρκοι είναι εχθροί, οι σχισματικοί (Ορθόδοξοι Έλληνες) είναι χειρότεροι από τους Τούρκους εχθροί!
Όταν ερευνήσεις και μελετήσεις τα τελευταία πριν από την άλωση χρόνια, άσπλαγχνη, υπολογιστική και σκληρά αρπακτική διάθεση και συμπεριφορά απ’ όλους για την Κων/πολη θα διαπιστώσεις: με την ένωση των Εκκλησιών στη Φεράρα – Φλωρεντία το 1439 μ. Χ. ικανοποιήθηκε ο Πάπας για την ταπείνωση και υποταγή της Ορθοδοξίας στον καθολικισμό και υποσχέθηκε βοήθεια – ίσως ανώτερη των δυνάμεών του – αλλά ποτέ δεν έστειλε βοήθεια αντάξια με τις δυνατότητές του και αποτελεσματική για τις τότε ανάγκες.
Τέλος και ο Κων/νος Παλαιολόγος χωρίς αποτέλεσμα κινήθηκε για να δημιουργήσει αντιτουρκικό συνασπισμό: Εζήτησε τη βοήθεια του Ουννάδη της Ουγγαρίας κάνοντας δεκτό και τον όρο του να του παραχωρήσει και δύο πόλεις, τη Μεσημβρία, και τη Σηλυβρία, αλλά καμιά βοήθεια δε έλαβε. Εζήτησε τη βοήθεια του βασιλιά της Καταλωνίας κάνοντας δεκτό και τον όρο του να του παραχωρήσει τη Λήμνο, αλλά βοήθεια καμιά δεν έλαβε. Εζήτησε και τη βοήθεια του Γεωργίου Βράγκοβιτς της Σερβίας, άλλ’ ο Σέρβος ηγεμόνας μέρος του στρατού του έστειλε στους Τούρκους του Μωάμεθ. Και ο Ούγγρος τεχνίτης Ορμπάν, που ήταν στην υπηρεσία του Παλαιολόγου, δυσαρεστημένος απ’ το φτωχό σιτηρέσιο των βυζαντινών, έφυγε και πρόσφερε τις υπηρεσίες του – κατασκευή μεγάλων κανονιών – στους Τούρκους του Μωάμεθ Β’.
Για όλα αυτά θα κατέληγες δικαιολογημένα στο συμπέρασμα πως τα εξωτερικά αίτια της πτώσεως της Κων/πόλεως ήταν καίρια και βαρύνουν περισσότερο, όσα εσωτερικά και να εντοπίσεις. Τα εξωτερικά αίτια κυρίως έκαναν το βυζάντιο να ζει στους τελευταίους τρεις αιώνες: «το πικρόν λυκαυγές της σταδιακής καταλύσεως κατά πρώτον μεν λόγον υπό των ομοπίστων, μετά δε ταύτα υπό των ορδών των απίστων» (Μητροπολίτου Χρ. Παρασκευαΐδη, Μελέτιος ο Πηγάς, σελ. 25).
Από το βιβλίο: Ιστορικές γραμμές, του Φιλολόγου – Ιστορικού, Εκπαιδευτικού Μ.Ε., Ιωάννου Ν. Παπαϊωάννου.
Τόμος Α’. Λάρισα 1979
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
