Κάθοδος του Χριστού στον Άδη.
Στον Κανόνα του Όρθρου του Μ. Σαββάτου, που συνήθως ψάλλεται το βράδυ της Μ. Παρασκευής, αλλά και πριν από τον Όρθρο της μεγάλης εορτής του Πάσχα, υμνείται η κάθοδος του Κυρίου στον Άδη. Διότι ο Κύριος, ευθύς μετά το θάνατό του, και πριν από την αγία Ανάστασή Του, κατέβηκε στον Άδη με την ψυχή του γεμάτη από ανεξάντλητη ζωοποιό δύναμη, και κήρυξε το Ευαγγέλιο της σωτηρίας και στις ψυχές, που ετηρούντο στη φυλακή του Άδη (Α´ Πετρ. γ´ 18, 19).
Αυτή τη μεγαλειώδη στιγμή του άρρητου μυστηρίου εκφράζει θεολογικότατα το τροπάριο του Κανόνος, που λέγει• « Άνω σε εν θρόνω, και κάτω εν τάφω τα υπερκόσμια και υποχθόνια, κατανοούντα, Σωτήρ μου, εδονείτο τη νεκρώσει σου• υπέρ νουν ωράθης γαρ, νεκρός ζωαρχικώτατος». Δηλαδή• Άνω τα υπερκόσμια τάγματα (οι Άγγελοι), βλέποντάς Σε, Σωτήρα μου, να κάθεσαι στο θρόνο της μεγαλοσύνης μαζί με τον Πατέρα και το Αγιον Πνεύμα• επίσης και τα υποχθόνια (οι ψυχές που βρίσκονται στον άδη), βλέποντας ότι ο Ιδιος και κατά τον ίδιο καιρό ήσουν και με τη νεκρωθείσα, αλλά θεοχώρητο σάρκα σου κάτω στον τάφο• όλοι αυτοί βλέποντάς Σε και άνω και κάτω, και στον ουράνιο θρόνο και στον τάφο της γης, συγκλονίζονταν από φόβο και θαυμασμό, για την πρωτοφανή και παράδοξη αυτή θεωρία της δικής Σου νεκρώσεως• διότι, Συ Κύριε, φανερώθηκες με τρόπο ακατάληπτο και ασύλληπτο στο νου, όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά και των αγγέλων, νεκρός μεν, αλλά ταυτόχρονα και εκείνος που έσφυζε από ζωη και πρόσφερε ζωή! Νεκρός, αλλ’ αρχηγός της ζωής και πηγή της αναστάσεως.
Φαίνονται παράδοξα όλα αυτά. Ωστόσο για τον Θεό είναι πολύ φυσικά. Διότι, όπως γράφει ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, όσες ουσίες είναι κτιστές, δηλαδή δημιουργήματα του Θεού, είτε σωματικές, όπως οι άνθρωποι, είτε νοητές, όπως οι άγγελοι, αυτές είναι περιγραπτές και περιορισμένες σε ένα τόπο. Δεν μπορούν να βρίσκονται ταυτόχρονα σε δυο τόπους• και εδώ και εκεί, και στον ουρανό και στη γη. Είναι αδύνατο π.χ. ο ίδιος Παύλος να βρίσκεται ταυτόχρονα κηρύττοντας στην Κόρινθο και παρών μπροστά στο Νέρωνα, στη Ρώμη. Επίσης ο αρχάγγελος Γαβριήλ είναι αδύνατο να παραστέκεται μπροστά στο θρόνο του Θεού στον ουρανό, και ταυτόχρονα να αναγγέλλει το μήνυμα του Ευαγγελισμού στη Θεοτόκο, στη Ναζαρέτ. Όμως ο Θεός, επειδή είναι άκτιστος και παντελώς άυλος, γι’ αυτό είναι και παντελώς απερίγραπτος και απεριόριστος. Γι’ αυτό και βρίσκεται ταυτόχρονα παντού και γεμίζει τα πάντα, και είναι πέρα από τον τόπο και τον χρόνο. Κατά συνέπειαν, ο Κυριος Ιησους Χριστός, επειδή ήταν τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, γι’ αυτό ως Θεός μεν βρισκόταν άνω, στον ουρανό, στο θρόνο με τα άλλα δύο πρόσωπα της ομοουσίου Τριάδος• αλλά και ως τέλειος άνθρωπος, βρισκόταν ταυτόχρονα και κάτω, στον τάφο, με την θεοϋπόστατη και νεκρωθείσα σάρκα, και στον Άδη με την θεοϋπόστατη ψυχή του. Ταυτόχρονα βρισκόταν και στον νοητό Παράδεισο μαζί με τον ληστή, σύμφωνα με την υπόσχεση που του έδωκε• «Σημερον μετ εμού έση εν τω Παραδείσω» (Λουκ. κγ´ [23] 43).
Το θαύμα της νεκρώσεως του Υιού και Λογού είναι καταπληκτικό. Ολωσδιόλου ανεξήγητο και στον πιο έξυπνο ανθρώπινο νου η αγγελικό.
Όλα δε αυτά τα ανερμήνευτα τα εργάστηκε ο Κύριος για τη δική μας σωτηρία.
Υμνολογική εκλογή.
Κοντάκιον Ήχος β’
Τήν άβυσσον ο κλείσας, νεκρός οράται, καί σμύρνη καί σινδόνι ενειλημμένος, εν μνημείω κατατίθεται, ως θνητός ο αθάνατος. Γυναίκες δέ αυτόν ήλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πικρώς καί εκβοώσαι. Τούτο Σάββατόν εστι τό υπερευλογημένον, εν ώ, Χριστός αφυπνώσας, αναστήσεται τριήμερος.
Απόδοση.
Αυτός που έκλεισε την άβυσσο, φαίνεται στα μάτια μας σαν νεκρός και τυλιγμένος σε συνδόνα, και μυρωμένος με σμύρνα τοποθετείται σε μνημείο, ενώ είναι αθάνατος. Οι γυναίκες όμως ήλθαν φέρνοντας μαζί τους μύρα, για να Του τα προσφέρου, και ενώ έκλαιαν πικρά φώναξαν δυνατά: Αυτό είναι το Σάββατο το υπερευλογημένο, κατά το οποίο ο Χριστός, αφού ξυπνήσει από τον ύπνο του θανάτου, θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα.
Ο Οίκος
«Τάχυνον ω Οικτείρμων.»
Ο συνέχων τά πάντα επί σταυρού ανυψώθη, καί θρηνεί πάσα η Κτίσις, Τούτον βλέπουσα κρεμάμενον γυμνόν επί τού ξύλου’ ο ήλιος τάς ακτίνας απέκρυψε, καί τό φέγγος οι αστέρες απεβάλλοντο, η γή δέ σύν πολλώ τώ φόβω συνεκλονείτο, η θάλασσα έφυγε, καί αι πέτραι διερρήγνυντο, μνημεία δέ πολλά ηνεώχθησαν, καί σώματα ηγέρθησαν αγίων Ανδρών. Άδης κάτω στενάζει, καί Ιουδαίοι σκέπτονται συκοφαντήσαι Χριστού τήν Ανάστασιν, τά δέ Γύναια κράζουσι. Τούτο Σάββατόν εστι τό υπερευλογημένον, εν ώ Χριστός αφυπνώσας, αναστήσεται τριήμερος.
Απόδοση.
Αυτός που κρατά στα χέρια Του τα πάντα, υψώθηκε για να πεθάνει πάνω στο ξύλο του σταυρρού, και όλη η κτίση θρηνεί, καθώς Τον βλέπει να κρέμεται γυμνός πάνω στο Αγιο τούτο Ξύλο. Ο ήλιος έκρυψε εντελώς τις ακτίνες του, και τα αστέρια έχασαν τελείως το φως τους, και η γη με πολύ φόβο κλονιζόταν συθέμελα. Η θάλασσα έδιωξε τα νερά της, και οι βράχοι έσπαζαν κάνοντας ρωγμές, και μνημεία πολλά ανοίχθηκαν, ενώ σώματα πολλών αγίων ανδρών αναστήθηκαν. Ο Αδης κάτω στενάζει, και οι Ιουδαίοι σκέπτονται να συκοφαντήσουν την Ανάσταση του Χριστού. Αλλά οι γυναίκες φωνάζουν δυνατά: Αυτό είναι το Σάββατο το υπερευλογημένο, κατά το οποίο ο Χριστός αφού ξυπνήσει από τον ύπνο του θανάτου, θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα.
Συναξάριον
Τώ αγίω καί μεγάλω Σαββάτω, τήν θεόσωμον Ταφήν, καί τήν εις Άδου Κάθοδον τού Κυρίου καί Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν, δι’ ών τής φθοράς τό ημέτερον γένος ανακληθέν, πρός αιωνίαν ζωήν μεταβέβηκε.
Στίχοι
• Μάτην φυλάττεις τόν τάφον, κουστωδία.
• Ου γάρ καθέξει τύμβος αυτοζωϊαν.
Τή ανεκφράστω σου συγκαταβάσει, Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς.
Αμήν.
Απόδοση.
Κατά το άγιο και μεγάλο Σάββατο, εορτάζουμε την ταφή του σώματος του Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, καθώς και την κάθοδό Του στον Αδη. Με αυτό τον τρόπο το ανθρώπινο γένος μας, ανακλήθηκε από την φθορά, και πέρασε πλέον στην αιώνια ζωή.
ΣΤΙΧΟΙ
Μάταια φυλάσσετε εσείς οι στρατιώτες της φρουράς τον τάφο του Χρισττού, γιατί δεν μπορει να κρατήσει ο τάφος Αυτόν που είναι από μόνος Του η Ζωή.
Με την ανέκφραστη συγκατάβασή Σου, Χριστέ ο Θεός, ελέησε και σώσε μας.
Αμήν.
Εις τους αίνους, Δόξα… Ήχος πλ. β’
Τήν σήμερον μυστικώς, ο μέγας Μωϋσής προδιετυπούτο λέγων. Καί ευλόγησεν ο Θεός, τήν ημέραν τήν εβδόμην, τούτο γάρ εστι τό ευλογημένον Σάββατον, αύτη εστίν η τής καταπαύσεως ημέρα, εν ή κατέπαυσεν από πάντων τών έργων αυτού, ο Μονογενής Υιός τού Θεού, διά τής κατά τόν θάνατον οικονομίας, τή σαρκί σαββατίσας, καί εις ό ήν, πάλιν επανελθών, διά τής Αναστάσεως, εδωρήσατο ημίν ζωήν τήν αιώνιον, ως μόνος αγαθός καί φιλάνθρωπος.
Απόδοση.
Πριν από αιώνες ο μεγάλος προφήτης Μωυσής, προφητικά περιέγραφε την σημερινή ημέρα λέγοντας: Και ο Θεός ευλόγησε την εβδόμη την ημέρα, αφού αυτό είναι πιά, το ευλογημένο Σάββατο. Αυτή είναι η ημέρα της αναπαύσεως και της ησυχίας, κατά την οποία ανεπαύθη ο Μονογενής Υιός του Θεου από όλα τα έργα Του. Πράγμα περίεργο είναι πως η ανάπαυση αυτή οικονομήθηκε με τον θάνατο και την κάθοδό Του στον Αδη, και την ησυχία του σώματός Του. Και αφού επανήλθε εκεί που ήταν πριν, δηλαδή στη ζωή, με την Ανάσταση Του, δώρησε σε μας τους ανθρώπους την αιώνιο ζωή, γιατί είναι ο μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος.
Απόδοση, Μοναχής Θεοδοσίας.
