Ουδεμίαν, ω φίλοι, ωφέλειαν δεν είναι καλή να προξενήσει εις τον άνθρωπον η παιδεία, χωρίς την φρόνησιν και των ηθών την χρηστότητα. Όσον τις είναι πολυμαθέστερος, τόσον περισσότερον κινδυνεύει να καταποντισθεί εις το πέλαγος της πολυμαθείας του, στερημένης του πηδαλίου της αρετής. Ο μόνος καρπός της παιδείας είναι η των ηθών ημερότης και αληθής φιλανθρωπία, χωρίς την οποίαν, ος τις καυχάται ότι είναι λόγιος και πεπαιδευμένος ψεύδεται, και δια τούτο μάλιστα γίνεται αξιοκατακριτώτερος. Ο αληθής πεπαιδευμένος γνωρίζεται από την φρόνιμον διοίκησιν και οικονομίαν των περιστάσεών του, και την δυνατήν προσοχήν του μήτε αυτός να απατηθή, μήτε άλλους ποτέ του να απατήση.
Ο αληθής πεπαιδευμένος καταπατεί τας ατίμους ηδονάς, δεν νικάται ούτε από τας ευτυχίας ούτε από τας δυστυχίας, αλλά ταύτας μεν υποφέρει γενναίως, εκείνας δε μετριοφρόνως οικονομεί και δι’ όλης του της ζωής αγωνίζεται να διορθώνη όσον δύναται τα ελαττώματά του.
Ο αληθής πεπαιδευμένος ευσεβεί τα προς τον Θεόν, ευσεβεί τα περί γονείς και οικείους και φίλους και πατρίδα. Ιερώτατόν του χρέος νομίζει να ωφελήση τους ομογενείς του. Τιμά την αλήθειαν, και μισεί από καρδίαν το ψεύδος, είναι δίκαιος προς τους άλλους. Είναι φιλάνθρωπος και ευεργετικός προς πάντας, είναι μ’ έναν λόγον οπαδός αχώριστος του ορθού λόγου και της αρετής.
Τοιούτους, φίλοι, πρέπει να δημιουργεί τους ανθρώπους η αληθής παιδεία, της οποίας είσθε εσείς ερασταί. Τιούτοι σπεύσατε να αναδειχθήτε, διά να εξάψητε περισσότερον εις το γένος τον προς την παιδείαν έρωτα, και να βεβαιωθώσιν από τα έργα σας όσοι βλαβερόν νομίζουσι την σοφίαν, ότι αύτη μόνη είναι η πηγή της των ανθρώπων ευδαιμονίας.
Δυστυχείς είναι και αξιοδάκρυτοι όσοι νέοι, όχι της Ελλάδος, αλλά της απωλείας όντες γεννήματα και τέρατα της κακής ανατροφής, γράμματα μεν μανθάνουσι, των δε γραμμάτων τον καρπόν, την φρόνησιν ατιμάζουσι, και συθραύουσι με την κακήν διαγωγήν των τας καρδίας των απλουστέρων ομογενών, ολιγοστεύοντες το προς την φιλοσοφίαν σέβας εις όλους τους μικρόψυχους, όσοι δεν εξεύρουσι να την διακρίνωσιν από την ψευδοσοφίαν.
Εξ εναντίας δε, αίδιος θέλει είσθε η δόξα των γνησίων τέκνων της Ελλάδος, όσοι με την φρόνησιν και αρετήν των σπεύδουσι να παροτρύνωσι τους ομογενείς των εις την της παιδείας αθάνατον κτήσιν, προσέχοντες απιμελώς μη σκανδαλίσωσι των αφελεστέρων αδελφών τας ακεραίους ψυχάς, δόκιμοι μεν όντες εις τους λόγους, καθαροί δε εις τας πράξεις, κόσμιοι δε εις την δίαιταν, και προ πάντων άτυφοι και μετριόφρονες. Διότι εγνώρισαν ακριβώς ότι πολλά μεγαλυτέρα είναι εις τον άνθρωπον η ζημία, παρά το κέρδος, εάν αναλόγως με την αύξησιν των γνώσεών του ολιγοστεύη η μετριοφροσύνη του.
Οι τοιούτοι χαριτωμένοι νέοι δοξάζονται μεν και ευτυχούσι ζώντες, δοξάζονται δε και μακαρίζονται αποθανόντες, και θάλλουσι διηνεκώς τα ονόματα των υμνούμενα παρά πάντων.
Εάν ήσθε, φίλοι, από τούτων τον αριθμό, ζήτε και πολιτεύεσθε κατά τούτους, δια να ανακουφίσητε το γένος από το βάρος των κακών, με τα οποία το εφόρτωσεν ανηλεώς η αμάθεια. Πόσον μεγάλα, ω Θεέ, και πάνδεινα και βαρύτατα.
Από το μηνιαίο περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς: «Πειραϊκή Εκκλησία», Τεύχος 268, Μάρτιος 2015, σελ 43
Η/Υ επιμέλεια: Νίκης Κακουδάκη, Νεκταρίας Κυριακούλη.
