ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ ΜΑΣ. Β’
ΜΙΛΗΣΑΜΕ ΣΤΟ
ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ σημείωμα
για το σχέδιο εμπρησμού της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής παιδείας. Υπάρχουν και άλλοι εύφλεκτοι χώροι που τους έχουν επισημάνει οι εμπρηστές μας. Και με το δίκιο τους, γιατί είναι ζωντανοί πνεύμονες. Η τουριστικοποίηση της ελληνικής τέχνης, στην φτηνή της, βέβαια διαδικασία, υπονομεύει ενσυνείδητα τις ζωντανές Γιορτές του Αρχαίου Δράματος, που για την αναβίωση του στον αιώνα μας μόχθησαν σημαντικά και φωτισμένα ονόματα της πνευματικής και καλλιτεχνικής μας ζωής.
Οραματιστές και ενσαρκωτές, που πέτυχαν το πιο σημαντικό εκπολιτιστικό γεγονός της εποχής μας. Να θεωρούνται, ως το πιο ζωντανό και το πιο πρόσφορο -και οικονομικά- θεατρικό γεγονός, οι παραστάσεις του αρχαίου δράματος, που τις παρακολουθούν περίπου ένα εκατομμύριο ΄Ελληνες και ξένοι θεατές τον χρόνο, σ όλα τα θέατρα μας.
Οι ασχολούμενοι με τον Τουρισμό θα έπρεπε να έχουν σκεφθεί ότι το μόνο αναγνωρίσιμο σήμα και πόλος έλξης στο εξωτερικό, ήταν χρόνια τώρα οι παραστάσεις του αρχαίου δράματος και ιδιαίτερα η Επίδαυρος, που έχει αποκτήσει κορυφαία διεθνή αναγνώριση. Θα έπρεπε ακόμα να έχουν σκεφθεί ότι οι ετήσιες θεατρικές γιορτές (τα κακόηχα φεστιβάλ), χωρίς σοβαρότητα, δηλαδή χωρίς παράδοση, δεν γίνονται θεσμός. Κι η λειτουργία ενός θεσμού εξασφαλίζει πολλά. Ακόμα και το ταμείο, που πέρα από τα καλλιτεχνικά του απωθημένα, υποτίθεται ότι συγκινεί τον ΕOT.
Αυτό τον θεσμό των Επιδαυρίων, που πέτυχε να στεριώσει και να ακτινοβολεί εδώ και τριάντα χρόνια περίπου, πάμε για μια ακόμα φορά να του βγάλουμε τα μάτια. Νήπιοι, μωροί και μοιραίοι, αφήνουμε την Επίδαυρο να υποβαθμίζεται σε ξενοδοχειακή συμπεριφορά τρίτης κατηγορίας και να μεταμορφώνεται σε θέατρο ποικιλιών. Είχαμε εξασφαλίσει μια αποκλειστικότητα κι ό,τι πήγαινε να εδραιωθεί, έρχεται ο παράγων και της βάζει φωτιά.
Θα μπορούσαμε να διαθέτουμε και μείς κάτι σαν το Μπάυροϋτ ή το Στράτφορντ – ον – Αίηβον και όντ αυτού επιστρέφουμε με σπουδή εργολάβων στις αγοραίες διοργανώσεις, που μας τις προγραμματίζουν καλλιτεχνικά οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι μεσάζοντες. Η τακτική αυτή των προμηθευτικών γραφείων, αντιπροσωπεύει οπωσδήποτε αυθεντικότερα τον επαρχιώτικο ορριβισμό μας.
Η Επίδαυρος έχει πέσει στα νύχια της νοοτροπίας εκείνης που έκανε τον Λυκαβηττό φτυστό πορτραίτο της ακαλαισθησίας της. Καλοκαίρι του 1981. Από δω και μπρος -να θυμάστε- το πρόγραμμα των Επιδαυρίων θα συντάσσεται σύμφωνα .με τα γνωστά γούστα των επιτηδείων τρωκτικών.
Πριν από δύο μήνες περίπου ένας επίμονα αθώος πολίτης, ερώτησε έναν επίμονα ηττοπαθή ανώτερο υπάλληλο του υπουργείου Πολιτισμού, εάν η καλλιτεχνική ευθύνη του προγράμματος της Επιδαύρου ανήκει στο υπουργείο αυτό ή στον ΕΟT. Η απάντηση ήταν σαφής, αλλά σκανδαλώδης: Η Επίδαυρος ανήκει στον ΕΟΤ, γιατί αυτός ο οργανισμός την έχει φτιάξει, ξοδεύοντας κονδύλια!
Δεν νομίζω ότι την έφτιαξε ο ΕΟΤ την Επίδαυρο. Νομίζω ότι την έφτιαξαν ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αριστοφάνης κι ακόμα οι πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες της εποχής μας και πάνω άπ όλα το πλατύ κοινό, που με την μαζική του προσέλευση απέδειξε εφικτή την αναβίωση, επαληθεύοντας την επικοινωνία.
Ο ΕΟΤ νομίζω ότι απλώς έφτιαξε τις θλιβερές εγκαταστάσεις, με την ακόμα θλιβερότερη επάνδρωση τους. Ως προς το φεστιβάλ του δεν έχει άλλη πρόθεση, από το να το χαλάσει.
Δεν υποστηρίζω ότι η Σκάλα του Μιλάνου η τα μπαλέτα του Μπεζάρ δεν είναι σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα. Είναι, στο είδος τους και στον χώρο του είδους τους. Και υπάρχουν πολλά και ποικίλα καλλιτεχνικά γεγονότα, σημαντικά το καθένα στο είδος τους. Από το λαϊκό μουσικό συγκρότημα με μπουζούκι και τον θαυμάσιο καραγκιόζη, έως τις συναυλίες κλασσικής μουσικής. Πρέπει να χωρέσουν όλα αυτά στην Επίδαυρο; Γιατί; Συμφέρει; Εάν ναι, ποιόν συμφέρει; Ο κόσμος επιβάλλεται να το μάθει.
Ας φαντασθούμε τι θα επακολουθήσει μετά το 1981 στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, με τις ολοένα πλουτιζόμενες προυποθέσεις ποικιλιών και την συγκινητική προθυμία των μεσαζόντων: όπερες, οπερέττες, μπαλέτα, χορωδίες, επιθεωρήσεις, εξωτικά σώους, συναυλίες πάσης φύσεως, διαγωνισμοί της Γιουροβίζιον και αργότερα το Χολλυνταίη ον Δις κάποιος κ. Τραβόλτα και κάποιο τσίρκο.
(Πέρυσι που έπιασε φωτιά η περιοχή του Αρχαίου Θεάτρου μέσα στην νύχτα, οι κάτοικοι της γύρω περιοχής, οι Λιγουριώτες, έτρεξαν και μόνοι τους με κίνδυνο τους έσβησαν την φωτιά, για να μην καταστραφεί το αρχαίο θέατρο, το θέατρο τους, η πιο πολύτιμη περιουσία τους. Εκείνη όμως η πυρκαγιά ήταν θεατή. Τι θα κάνουν όμως τώρα με την αθέατη πυρκαγιά και τους αθέατους εμπρηστές, που ετοιμάζουν μια καταστροφή, πιο σίγουρη και πιο οριστική; Ας το σκεφθούν).
Ας αποσυνοφρυωθούμε, ας προσγειωθούμε και ας μιλήσουμε στην δαιμόνια γλώσσα των πρακτορείων. Για να πετύχει μια ταβέρνα, ένα κατάστημα, ένα θρησκευτικό πανηγύρι, μια λαϊκή γιορτή, ένα φεστιβάλ, πρέπει προηγουμένως να διαφημισθεί για κάποια αποκλειστικότητα, για κάποια σπεσιαλιτέ. Φαντάζεται ο ΕΟΤ ότι θα μεταβούν ξένοι τουρίστες στην Επίδαυρο -και μάλιστα με χιλιάρικο το εισιτήριο- για να δουν π.χ. την Σκάλα του Μιλάνου ή τα μπαλέτα του Μπεζάρ; Θα πάνε βέβαια οι Αθηναίοι. Μια είναι η Σκάλα του Μιλάνου και μια κι έξω η ευκαιρία. Θα πήγαιναν όμως ευχερέστερα και προθυμότερα στο Ηρώδειο ή στον Λυκαβηττό, που θα αποκτούσε έτσι περισσότερο κύρος.
Αν όμως η Επίδαυρος χάσει την αποκλειστικότητα των παραστάσεων του Αρχαίου Δράματος, εάν κατ αυτό τον τρόπο, το Κοινό αποπροσανατολισθεί και υπονομευθεί ο αναμφισβήτητος εθισμός του και εάν ο ΕΟΤ δεν σοβαρευθεί ως προς την σπεσιαλιτέ, τότε η πλήρης απονέκρωση της Επιδαύρου μπορεί να μην είναι αυριανό ενδεχόμενο, είναι όμως σίγουρο μέλλον. Και οι εμπρηστές θα έχουν εισπράξει τα όποια λογής κέρδη τους, οι χαμένοι όμως και οι υπεύθυνοι θα είμαστε εμείς και η εγκληματική ανοχή μας.
΄Οπως και αν έχει το πράγμα προτείνω: διάφοροι παράγοντες της Πολιτείας και εκπρόσωποι της πνευματικής και καλλιτεχνικής μας ζωής, να πάρουν θέση υπεύθυνα και επώνυμα πάνω στο θέμα της Επιδαύρου. ΄Οπως και στο θέμα της ελληνικής γλώσσας, πρέπει να ξαναγραφούν πάνω σε μια εντοιχισμένη -κάπου στην Επίδαυρο- πλάκα, τα ονόματα εκείνων που συμφωνούν να μεταποιηθούν τα Επιδαύρια και εκείνων που θεωρούν την μεταποίηση καταστροφή των Επιδαυρίων.
Επώνυμα και υπεύθυνα, γιατί η ασυναρτησία, η ανευθυνότητα, η εξαπάτηση και η συνωμοσία είναι πλάσματα που αγαπούν το μυστήριο και την ανωνυμία. Και πάνω σε πλάκα, γιατί το εφήμερο της εφημερίδας είναι έδαφος ολισθηρό, όχι πάντοτε φερέγγυο.
Τα συμπτώματα των εμπρηστών που απειλούν την υπόσταση δεν εξαντλούνται με το ΣΟΣ της Επιδαύρου. Χρειάζεται ένα ακόμα σημείωμα.
ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ, 18 Ιουνίου 1981
Από το βιβλίο: «Καταρρέω», του μακαριστού Τάσου Λιγνάδη. Επιλογή επιφυλλίδων. Εκδόσεις Ακρίτας,Αθήνα, Ιούλιος του 1989.
