Ο Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής, σχολιάζοντας τα συγγράμματα του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου (περί Θείων Ονομάτων) και (περί Ουρανίου Ιεραρχίας), εξηγεί ορισμένες φράσεις – τίτλους του Ιερού συγγραφέως. Μεταξύ των άλλων λοιπόν εξηγεί και τους επομένους όρους, που σχετίζονται με την Σάρκωση του Θεού Λόγου.
«Ανδρική θεουργία». Η θεοπλαστία.
Ανδρικής: Ανδρική θεουργία η Χριστού ενανθρώπησις, καθ’ ην Θεός ων εν σαρκί τα θεία ειργάζετο. Σκόπει δε, πώς, ειπών ενταύθα τον Ιησούν ¨ανδρικήν θεουργίαν¨, και δια μεν του λέγειν ¨ανδρικήν¨ δηλών, ότι τέλειος άνθρωπος γέγονε, δια δε του ¨θεουργίαν¨, ότι, Θεός και εστί άνθρωπος, ο αυτός τας θεοσημείας εργασάμενος, μετά βραχύ λέγει, ότι αμετάβλητος˙ έμεινε γαρ και ο ην αεί. Κακείνο δε πάλιν όρα, πώς φησίν εν τη αγία Θεοτόκω Μαρία γενέσθαι της αρρήτου θεοπλαστίας το θεαρχικόν μυστήριον. Θεοπλαστίαν δε λέγει, δηλών ότι ο Θεφός επλάσθη, καθ’ ο γέγονεν άνθρωπος, ως το ειρημένον, «ο Λόγος σαρξ εγένετο». Θεαρχικόν δε, ότι του Θεού του αιτίου και αρχής όντος των λεγομένων θεών, αγγέλων τε και δικαίίων ανθρώπων, το μυστήριον της ενανθρωπήσεως ην, ον Θεόν Ιησούν προωνόμασε.
(Σχόλια εις το περί Ουρανίου Ιεραρχίας, Κεφ. Δ’, ΕΠΕ 14Ε, 239. PG 4, 57).
Νεοελληνική απόδοση.
«Ανδρική θεουργία». Η θεοπλαστία.
Ανδρικής: Ανδρική θεουργία είναι η ενανθρώπησις του Χριστού, κατά την οποία, αν και ήταν Θεός, πραγματοποιούσε τις θείες ενέργειες ενσαρκωμένος. Και πρόσεξε πως, ενώ εδώ κάλεσε τον Ιησού ¨ανδρική θεουργία¨, δηλώνοντας με το «ανδρική¨ ότι έγινε τέλειος άνθρωπος και με το «θεουργία» ότι είναι θεός και άνθρωπος, πραγματοποιώντας ο ίδιος τα θεϊκά θαύματα, μετά από λίγο λέει ότι είναι αμετάβλητος έμεινε, δηλαδή, ό,τι ήταν πάντοτε. Κοίταξε πάλι και εκείνο˙ πως λέει, ότι έγινε στην αγία Θεοτόκο Μαρία το θεαρχικό μυστήριο της άρρητης θεοπλαστίας. Θεοπλαστία λέει, έγινε σάρκα¨ (Ιω. 1, 14). Μυστήριο θεαρχικό λέει, διότι πρόκειται για το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Θεού, που είναι το αίτιο και η αρχή των λεγόμενων θεών, αγγέλων και δικαίων ανθρώπων, που τον ωνόμασε ο θείος Διονύσιος πιο πριν Θεό Ιησού.
Η θεαρχική ασθένεια.
Της θεαρχικής ασθενείας. Θεαρχικήν ασθένειαν ενταύθά φησίν την εκούσιον του Υιού άχρι σαρκός, αμαρτίας δίχα, συγκατάβασιν˙ αμαρτίαν γαρ πάντη αγνοήσας, κατηξίωσεν υπέρ ημών, μη εκστάς των οικείων, αναμαρτήτως αμαρτία δια της δι’ εαυτού ημών υιοθεσίας εις την αρχαίαν επαναγάγη ελευθερίαν˙ πλούσιος γαρ ων θεότητι, πτωχεύει την πλουτοποιόν πτωχείαν, αναλαβών υπερφυώς την ημών σάρκα, ίνα ημείς την εκείνου πλουτήσωμεν θεότητα, και εν μοορφή Θεού και Θεός κατ’ ουσίαν υπάρχων, την του δούλου δι’ υπερέκχυσιν αγαθότητος υπέδυ μορφήν, Λόγος απλούς ων, ενυπόστατος, και γεγονώς ατρέπτως σάρξ˙ έτι προς τούτοις και πάσαν την ένσαρκον αυτού πενιχράν πολιτείαν…., τον ακάνθινον στέφανον, τους διαπαιγμούς και διαγελασμούς, τας γονυπετήσεις, την ευτελεστάτην κηδείαν τε και ταφήν. Τούτο το ωσανεί μωρόν και ασθενές του Θεού, τω λόγω της οικονομίας σοφώτερον και ισχυρότερον ασυγκρίτως των ανθρώπων, τη υπερδυνάμω και υπερσόφω εκνικήσει του κρείττονος διαπρυσίως απεδείχθη, εφθέκτω σιγή δι’ έργων, εκβοώμενον πάση τη κτίσει
ακαταλήπτως˙ «ει γαρ και εσταυρώθη εξ ασθενείας, αλλά ζη εκ δυνάμεως», κατά Παύλον τον θεσπέσιον.
Εις το αυτό καλώς το της ασθενείας της θεαρχικής είρηκε˙ δια γαρ την προς ημάς εκούσιον συγκατάβασιν, πάντα υπομείνας άχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού και τας ασθενείας ημών αυτός αίρει, και περί ημών οδυνάται, και «τω μώλωπι αυτού ημείς πάντες ιάθημεν», και το πάθος αυτού ίδιον λέγεται κατά την του Πέτρου φωνήν την λέγουσαν˙ «Χριστού ουν παθόντος υπέρ ημών σαρκί»˙ και, «ει έγνωσαν, ουκ αν τον Κύριον της δόξης εσταύρωσαν»˙ όθεν και κυριοκτόνοι οι Ιουδαίοι λέγονται.
(Σχόλια εις το Περί θείων ονομάτων, κεφ. Γ’, ΕΠΕ 14ΣΤ’, 93-95, PG 4, 236-237).
Νεοελληνική απόδοση.
Η θεαρχική ασθένεια.
Της θεαρχικής ασθενείας: Θεαρχική ασθένεια λέει εδώ την εκούσια συγκατάβασι του Υιού ως την σάρκα χωρίς αμαρτία. Διότι, αγνοώντας τελείως την αμαρτία, έκρινε άξιο χωρίς να βγη από τον εαυτό του να γίνη για χάρι μας αμαρτία χωρίς αμαρτία, για να επαναφέρη εμάς, που υποδουλωθήκαμε στην αμαρτία, με την μέσω αυτού υιοθεσία μας στην αρχαία ελευθερία. Όντας, δηλαδή, πλούσιος με την θεότητά του, γίνεται φτωχός με την φτώχεια την πλουτοπάροχη, αναλαμβάνοντας με τρόπο υπερφυσικό την δική μας σάρκα, για να γίνουμε πλούσιοι και εμείς με την θεότητα και με την μορφή Θεού και Θεός όντας ως προς την ουσία και ξεχείλισμα αγαθότητας ντύθηκε την μορφή του δούλου, ενώ ήταν Λόγος απλός, ενυπόστατος, και έγινε σάρκα χωρίς να μεταβληθή (Ιω. 1, 14). Ακόμη, εκτός από αυτά και όλη την φτωχική ζωή του μέσα στην σάρκα, … το αγκάθινο στεφάνι, τους εμπαιγμούς και τα περιγελάσματα, τα γονατίσματα, την εξευτελιστική κηδεία και ταφή. Αυτή η τάχα μωρία και ασθένεια του Θεού αποδείχθηκε ολοφάνερα κατά τον λόγο της οικονομίας ασύγκριτα σοφώτερη και ισχυρότερη από την σοφία και την δύναμι των ανθρώπων με την πάνω από κάθε δύναμι και σοφία εκνίκησι του καλλίτερου με την αμίλητη σιωπή των έργων, που ακούγεται με ανέκφραστη σιωπή σε όλη την κτίσι χωρίς να κατανοήται. Διότι, αν και σταυρώθηκε από αδυναμία, ζει όμως χάρι στην δύναμί του, σύμφωνα με τον θεορρήμονα Παύλο. Στον λόγο αυτόν ορθά μίλησε για την θεαρχική ασθένεια. Εξ αιτίας, δηλαδή, της εκούσιας συγκαταβάσεως σ’ εμάς, αφού υπέμεινε τα πάντα ως τον θάνατο και μάλιστα θάνατο σταυρικό, και τις δικές μας αδυναμίες σηκώνει και για μας είναι κυριευμένος από οδύνη και με το δικό του πάθος θεραπευθήκαμε όλοι εμείς. Και το πάθος ως δικό του χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με τον λόγο του Πέτρου που κηρύττει˙ «Επειδή ο Χριστός έπαθε σωματικά για χάρι μας» (Α’. Πέτρ. 4,1), και αν είχαν καταλάβει, δεν θα είχαν σταυρώσει τον Κύριο της δόξας (Α’. Κορ. 2, 8).
Γι’ αυτό και οι Ιουδαίοι λέγονται ¨κυριοκτόνοι¨.
Αγίου Μαξίμου του ομολογητού: Μαξιμιανόν Ταμείον
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
