«Το πάτριον ημών έδαφος κείται λεία, δυνάμει αδίκου και ακύρου βουλήσεως πάντων των ισχυρών της γης. Αλλ’ ακλόνητον έμεινε το ημέτερον δίκαιον, το δίκαιον του Ηπειρωτικού Λαού, να ρυθμίση τα της ιδικής του τύχης».
Μ’ αυτά τα λόγια η προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Χρ. Ζωγράφο κήρυσσε την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου στο Αργυρόκαστρο τον Φεβρουάριο του 1914.
Ποιος λόγος όμως εξανάγκασε τους βορειοηπειρώτες να ξεσηκωθούν και να πάρουν τα όπλα;
Με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας στις 17 Δεκεμβρίου 1913 οι Μεγάλες Δυνάμεις δημιούργησαν ένα νέο κράτος, την Αλβανία, στην οποία παραχώρησαν τη Βόρειο Ήπειρο, παρ’ όλο που η τελευταία είχε απελευθερωθεί από τα ελληνικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, και παρόλο που είχε αμιγή ελληνικό πληθυσμό.
Η ελληνική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε έντονα για την απόφαση αυτή των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά αναγκάσθηκε να δεχθεί τη θυσία της Β. Ηπείρου για να μην αντιμετωπίσει τη δυσμένειά τους στο θέμα της παραχώρησης των νησιών του Αιγαίου.
Εκτός του ότι αποδοκίμασε δημόσια τον Αυτονομιακό Αγώνα των Βορειοηπειρωτών, έστειλε μια μοίρα του στόλου για να καταστείλει το ελληνικό κίνημα στο λιμάνι των Αγίων Σαράντα!
Το γεγονός της εκ νέου υποδούλωσης της Β. Ηπείρου προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις. Χαρακτηριστικά ο γάλλος Κλεμανσώ έγραψε: «Ιδού 350.000 αληθινοί Έλληνες, διανεμόμενοι εις χωρία των οποίων και μόνο τα ονόματα δηλούν την ελληνική καταγωγήν, Κατόρθωσαν να κρατήσουν την εθνικότητα των εναντίον των Τούρκων, και όταν έφθασαν τα ελληνικά στρατεύματα προς απελευθέρωσίν των εκ του οθωμανικού ζυγού, τους είπον και τους επανέλαβον ότι τώρα ήταν οριστική η αποκατάστασίς των στην πατρίδα.
Και ξαφνικά χωρίς καμία προπαρασκευήν, χωρίς να λάβουν δια τους δυστυχείς αυτούς πληθυσμούς καμίαν εγγύησιν… καληνύχτα σας, αγαπητοί συμπατριώται και καλήν τύχη με τους ληστάς Αλβανούς…»
Οι Βορειοηπειρώτες εγκαταλελειμμένοι από τη μητέρα πατρίδα ξεσηκώνονται. Σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση μ’ επικεφαλής τον Γεώργιο Χρ. Ζωγράφο και τρεις Μητροπολίτες: Τον Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, τον Κορυτσάς Γερμανό και τον Κονίτσης και Βελλάς Σπυρίδωνα.
Στον επαναστατικό στρατό που δημιουργήθηκε κατατάχθηκε πλήθος εθελοντών απ’ όλη την Ελλάδα, που βοήθησαν αποφασιστικά στην τελική έκβαση του Αγώνα.
Οι βορειοηπειρώτες νίκησαν και υποχρέωσαν τις Μεγάλες Δυνάμεις και την Αλβανία να υπογράψουν στις 17 Μαΐου 1914 το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, το οποίο κατοχύρωνε την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου.
Σύμφωνα μ’ αυτό διασφαλίζονταν πλήρως τα δικαιώματα της ελεύθερης έκφρασης, της παιδείας, της θρησκείας καθώς και ο εθνικός – ελληνικός χαρακτήρας της Βορείου Ηπείρου.
Λίγο αργότερα ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, και στην Αλβανία επικράτησε μία φοβερή αναρχία. Τότε οι Δυνάμεις της Αντάντ ζήτησαν από την Ελλάδα να καταλάβει τη Βόρειο Ήπειρο, και ν’ αποκαταστήσει την τάξη.
Η προσωρινή κυβέρνηση του Αυτονομιακού Αγώνα παρέδωσε τη Β. Ήπειρο στον ελληνικό στρατό (Οκτώβριος 1914) αφού θεώρησε ότι τελείωσε η αποστολή της. Τόνιζε δε στην τελευταία προκήρυξή της: «‘Ο Αγών ημών έληξε δια θριάμβου». Οι πόθοι μας εκπληρώθηκαν όλοι… Συν τη απελευθερωτική ανακαταλήψει της Βορείου Ηπείρου ακραδάντως πιστεύομεν ότι οριστικώς λήγει η ημετέρα αποστολή. Καταθέτοντες την εξουσίαν ημών, δεόμεθα τω Υψίστω, όστις ευλόγησε τον Αγώνα ημών, να τηρήσει υπό την Αγίαν του Σκέπην την Ήπειρόν μας, την προσφιλήν εν τοις κόλποις της Ελλάδος, της Μητρός Ελλάδος…»
Οι βορειοηπειρώτες έστειλαν αντιπροσώπους στην Ελληνική Βουλή (Δεκέμβριος 1915) και η ελληνική κυβέρνηση κήρυξε επίσημα την ένωση της Βορείου Ηπείρου με την Ελλάδα (Μάρτιος 1916). Η χαρά όμως των Βορειοηπειρωτών δεν έμελλε να κρατήσει για πολύ. Τον Αύγουστο του 1916 η Ιταλία κατέλαβε με τη βία τη Β. Ήπειρο, ύστερα από συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων, και μετά τον πόλεμο περιέρχεται ξανά στην κυριαρχία της Αλβανίας. Για μία ακόμη φορά η ψυχρή διπλωματία, πρόδωσε τα όνειρα και τις προσδοκίες ενός αγωνιζόμενου λαού για την ελευθερία του και το δικαίωμα αυτοκαθορισμού του.
Το πρωτόκολλο της Κερκύρας εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα, αλλά οι Αλβανοί δεν τήρησαν ποτέ τους όρους του. Οι διώξεις σε βάρος των βορειοηπειρωτών συνεχίζονται όπως και η προσπάθεια αφελληνισμού του ελληνικού στοιχείου της Αλβανίας. Η κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος το 1989, δημιούργησε ελπίδες στους βορειοηπειρώτες, οι οποίες γρήγορα διαψεύσθηκαν από το «δημοκρατικό» καθεστώς του Μπερίσα. Η φυλάκιση των ηγετών του μειονοτικού κόμματος «ΟΜΟΝΟΙΑ» και η άρνηση διορισμού του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα γραφής του.
Η επίσημη Ελλάδα τόσα χρόνια όχι μόνο δεν απαίτησε την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας αλλά προέβη σε πολλές μονομερείς υποχωρήσεις έναντι της Αλβανίας, χωρίς προφανή ανταλλάγματα για την ελληνική μειονότητα.
Τελευταία δε, στις 21 Μαρτίου 1996, υπογράφτηκε σύμφωνο Φιλίας Ελλάδας – Αλβανίας, όπου όχι μόνο δε γίνεται ρητή αναφορά για την προστασία των δικαιωμάτων των βορειοηπειρωτών, αλλά εγείρεται θέμα Τσάμηδων της Θεσπρωτίας και εμμέσως αναγνώρισης αλβανικής μειονότητας στην Ελλάδα!
Η ιστορία διδάσκει ότι όσες φορές κι αν υποχώρησε η Ελλάδα, ποτέ δεν μπόρεσε να συγκινήσει την Αλβανία και τους προστάτες της. Και το ίδιο «παραμύθι» θα συνεχίζεται και στο μέλλον…
Αλλά τι απέγινε με τη μνήμη του Αυτονομιακού Αγώνα;
Ο αγωνιστής μητροπολίτης Σεβαστιανός (†12 Δεκεμβρίου 1994), γνωστός για τους αγώνες του υπέρ της Β. Ηπείρου, καθιέρωσε τον εορτασμό της επετείου της Αυτονομίας, κάθε χρόνο το Φεβρουάριο στο ακριτικό Δελβινάκι.
Εκεί, κάθε χρόνο, συρρέει πλήθος κόσμου, ανταποκρινόμενο στο κάλεσμα του Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, για να παραστεί στο μνημόσυνο των γενναίων του Αυτονομιακού Αγώνος. Παραθέτουμε ενδεικτικά το ακόλουθο ψήφισμα του εορτασμού της Αυτονομίας στο Δελβινάκι (Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 1996):
ΨΗΦΙΣΜΑ
Οι συνεορταστές της επετείου του Αυτονομιακού Αγώνος της Βορείου Ηπείρου, λαμβάνοντας υπ’ όψη την κρίσιμη καμπή του εθνικού αυτού ζητήματος, απευθυνόμαστε στην Κυβέρνηση, σ’ όλο τον πολιτικό μας κόσμο, στους φοιτητικούς συλλόγους, στα εργατικά συνδικάτα, στους Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους, στην Ομογένεια του Εξωτερικού και σ’ όλους τους τίμιους ανθρώπους της γης, και ζητούμε:
list of 4 items
1. Την εκ μέρους όλων των Κομμάτων χάραξη κοινής εξωτερικής πολιτικής και για το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα.
2. Την επίλυση του ακανθώδους εκπαιδευτικού προβλήματος της Βορείου Ηπείρου.
3. Την τακτοποίηση, των τριών εψηφισμένων από το σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο Μητροπολιτών, το συντομότερο δυνατόν.
4. Την προσφυγή της Ελλάδος στους Υπουργούς Εξωτερικών των 4 Μεγάλων Δυνάμεων, ήτοι Αμερικής, Ρωσίας, Αγγλίας και Γαλλίας, όπου το Βορειοηπειρωτικό εκκρεμεί από το 1946.
ΠΗΓΕΣ:
1. Εφημ. ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΒΗΜΑ -Ιανουάριος – Μάρτιος 1996
2. Πρακτικά Α΄ συνεδρίου «Βόρειος Ήπειρος – Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», Κόνιτσα 1987 ομ. Απ. Παπαθεοδώρου, «Ο Αυτονομιακός Αγώνας» σελ 639.
ΠΗΓΗ
http://homepages.pathfinder.gr/koufogiannis/istoria5.htm
