Θεόδωρος, προσμονάριος της εκκλησίας του μακαρίου
Αποστόλου Πέτρου στην πόλη Ρώμη.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Ζουν ακόμα μέχρι σήμερα μερικοί που γνώρισαν τον Θεόδωρο1 τον φύλακα της εκκλησίας του. από διήγηση του ιδίου κατέστη γνωστό ένα εξαιρετικά αξιομνημόνευτο γεγονός, που του συνέβη: Κάποια νύκτα, που είχε σηκωθεί νωρίτερα για να ξεφυτιλίσει τις κανδήλες κοντά στην πόρτα, κατά τη συνήθειά του έβαλε ξύλινη σκάλα κάτω από έναν λύχνο και αναζωπύρωνε τη φλόγα της κανδήλας, όταν ξαφνικά ο μακάριος Πέτρος ο απόστολος με λευκή στολή2 στάθηκε στο δάπεδο από κάτω του και του είπε: «Σύντροφε, γιατί σηκώθηκες τόσο νωρίς;»
Σαν το είπε αυτό εξαφανίσθηκε από τα μάτια του θεωρού του οράματος, τον οποίο τόσος φόβος κυρίευσε, ώστε να εκλείψει κάθε δύναμη του σώματός του και για πολλές ημέρες δεν είχε κουράγιο να σηκωθεί από το στρώμα του. Με το περιστατικό αυτό ο μακάριος Απόστολος τι άλλο θέλησε, παρά να δείξει σε αυτούς που τον υπηρετούν την παρουσία του βλέμματός του; Ό,τι έκαναν χάριν ευλαβείας προς αυτόν, ο ίδιος αδιάλειπτα πάντοτε το βλέπει για να ανταποδώσει το μισθό.
ΠΕΤΡΟΣ. Εμένα δεν μου φαίνεται τόσο θαυμαστό το ότι εμφανίσθηκε, αλλά ότι αυτός στον οποίο εμφανίσθηκε, ενώ ήταν υγιής, αρρώστησε.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Τί θαυμάζεις για το πράγμα αυτό, Πέτρε; Μη σου ξεφύγει από το νου, πως, όταν ο προφήτης Δανιήλ είδε τη μεγάλη και φοβερή εκείνη οπτασία, από την οποία και ετρόμαξε, αμέσως προσθέτει: «Και εγώ παρέλυσα επί αρκετές ημέρες».3 Η σάρκα πράγματι δεν έχει τη δύναμη να χωρέσει όσα είναι του πνεύματος,4 και γι’ αυτό μερικές φορές, όταν ο ανθρώπινος νους οδηγείται σε θεωρία πέραν του εαυτού του, κατ’ ανάγκην και αυτό το μικρό σάρκινο σκεύος, αδύναμο να σηκώσει το βάρος του «ταλάντου»,5 ασθενεί.
ΠΕΤΡΟΣ. Η ξεκάθαρη εξήγηση διέλυσε τον προβληματισμό του συλλογισμού μου.
Ακόντιος προσμονάριος της παραπάνω εκκλησίας.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Ένας άλλος φύλακας εκεί της εκκλησίας, πριν από όχι μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως διηγούνται εδώ οι παλαιοί, ονομαζόταν Ακόντιος,6 άνδρας μεγάλος ταπεινοφροσύνης και σεμνοπρέπειας. Αυτός τόσο πιστά υπηρετούσε τον Παντοδύναμο Θεό, ώστε ο μακάριος Απόστολος Πέτρος έδειξε με σημεία, ποιαν εκτίμησε είχε προς αυτόν: Κάποια κόρη παραλυτική παρέμενε στην εκκλησία του,7 έρποντας με τα χέρια και σύροντας το σώμα της στη γη, γιατί είχαν λυθεί τα νεφρά της. Για πολύ καιρό ζητούσε από τον μακάριο Απόστολο Πέτρο να την αξιώσει θεραπείας. Μια νύκτα της παρουσιάσθηκε σε οπτασία και της είπε: «Πήγαινε στον προσμονάριο Ακόντιο και παρακάλεσέ τον, κι αυτός θα σε αποκαταστήσει υγιή».
Από την τέτοιου είδους οπτασία έλαβε σίγουρη πληροφορία, αλλά ποιος ήταν ο Ακόντιος δεν ήξερε. Άρχισε λοιπόν να σέρνεται εδώ κι εκεί ανά τους χώρους της εκκλησίας, ερευνώντας ποιος να ήταν ο Ακόντιος. Ξαφνικά βρέθηκε στο δρόμο της ο ίδιος που ζητούσε και του λέει: «Σε παρακαλώ, πάτερ, δείξε μου ποιος είναι ο φύλακας Ακόντιος». Της απάντησε: «Εγώ είμαι». Λέει εκείνη: «Ο ποιμήν και τροφέας μας, ο μακάριος Απόστολος Πέτρος, με έστειλε σε σένα να με λυτρώσεις από αυτήν την ασθένεια». Εκείνος της απάντησε: «Αν από αυτόν στάλθηκες, σήκω», άπλωσε το χέρι του και αμέσως την σήκωσε και στάθηκε όρθια. Από εκείνη την ώρα στερεώθηκαν όλα τα νεύρα και τα μέλη στο σώμα της8 έτσι, που δεν απέμενε στο εξής κανένα πια σημείο της παραλύσεώς της.
Αλλά εάν επιχειρήσουμε να αναπτύξουμε όλα όσα γνωρίσαμε να έγιναν στην εκκλησία του, χωρίς αμφιβολία θα αποσιωπήσουμε ό,τι έχουμε να διηγηθούμε για όλους τους άλλους. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να επιστρέψουμε πίσω με τη διήγησή μας σε σύγχρονους πατέρες, των οποίων η ζωή έλαμψε ανά τις επαρχίες της Ιταλίας.9
Ένας ερημίτης.
Μηνάς μοναχός, ο ερημίτης.
Πρόσφατα στην επαρχία του Σαμνίου10 περνούσε ζωή ερημιτική κάποιος αξιοσέβαστος άνδρας, ονόματι Μηνάς,11 ο οποίος ήταν γνωστός σε πολλούς δικούς μας και τελείωσε τη ζωή του μόλις πριν δέκα χρόνια.12 Για την εργασία του δεν αναφέρω κάποιον μεμονωμένο αφηγητή, γιατί τόσους σχεδόν μάρτυρες έχω για τη ζωή του, όσοι είναι αυτοί που γνώρισαν την επαρχία του Σαμνίου.
Αυτός λοιπόν δε κατείχε τίποτε για να οικονομείται, παρά λίγες κυψέλες μελισσών. Όταν κάποιος Λογγοβάρδος13 θέλησε να διαπράξει εις βάρος του διαρπαγή στα μελίσσια του, ο άνθρωπος εκείνος τον επιτίμησε με τον λόγο του και αμέσως μετά αυτός σπαράχθηκε από πονηρό πνεύμα και έπεσε στα ίχνη του. Αυτό το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα να δοξασθεί το όνομά του, όπως σε όλους τους κατοίκους εκεί, έτσι και σε αυτό το βάρβαρο έθνος, και κανείς στο εξής δεν τολμούσε να μπει στο κελλάκι του, παρά μόνο με ταπεινό φρόνημα.
Συχνά πάλι ερχόντουσαν αρκούδες από το γειτονικό δάσος και επιχειρούσαν να φάγουν τα μελίσσια του. Αυτός τις έπιανε και με ένα ραβδί που συνήθως κρατούσε μαζί του, τις έδερνε. Κάτω από το κτυπήματά του τα ωμότατα θηρία μουγκρίζαν και έφευγαν. Αυτά που μετά δυσκολίας μπορούσε κανείς να τα φοβίσει με ξίφη, τρέμαν από φόβο από το κτύπημα του ραβδιού από το χέρι του.
Σπουδή του υπήρξε το να μην έχει τίποτα σε αυτόν τον κόσμο, τίποτα να μη ζητά, όλους όσοι έρχονταν προς αυτόν χάριν αγάπης να τους ανάβει τον πόθο της αιώνιας ζωής. Κι αν κάποτε αναγνώριζε τυχόν πταίσματα σε ορισμένους, ποτέ δεν δίσταζε να ελέγξει, αλλά φλογισμένος από το πυρ της αγάπης έσπευδε να τους μιλήσει με λόγια αυστηρά. Οι κάτοικοι οι γειτονικοί ή μακρινοί από τον τόπο εκείνο καθιέρωσαν συνήθεια, σε καθορισμένη μέρα ο καθένας ανά εβδομάδα να του στέλνουν τις προσφορές τους, για να έχει να προσφέρει ο ίδιος σε όσους έρχονταν προς αυτόν.
Μια φορά κάποιος κτηματίας ονόματι Καρτέριος, νικήθηκε από αισχθή επιθυμία, απήγαγε μια μονάστρια και την συζεύχθηκε με άνομο γάμο. Μόλις το πληροφορήθηκε αυτό ο άνθρωπος του Κυρίου, με όσους μπορούσε του μήνυσε αυτά που του άξιζαν να ακούσει. Εκείνος συνειδητοποίησε το ανοσιούργημά του, φοβήθηκε και δεν αποτολμούσε με τίποτε να παρουσιασθεί στον άνθρωπο του Θεού, μήπως τυχόν τον επιτιμήσει αυστηρά, όπως συνήθως όλους όσοι αμάρταναν. Γι’ αυτό έφτιαξε προσφορές και τις έστειλε ανάμεσα σε αυτές των άλλων, ούτως ώστε εκείνος να δεχθεί τουλάχιστον τα δώρα του χωρίς να ξέρει.
Όταν όμως μεταφέρθηκαν μπροστά του οι προσφορές όλων, ο άνθρωπος του Θεού κάθισε σιωπηλός και καταγινόταν να τις παρατηρεί όλες μία – μία. Ξεδιάλεξε όλες τις άλλες και τις έβαλε ξέχωρα, ενώ τις προσφορές που είχε αποστείλει ο Καρτέριος τις αναγνώρισε με το πνεύμα του, τις σιχάθηκε και τις απέπεμψε, λέγοντας: «Πηγαίνετε και πέστε του: Έκλεψες από τον Παντοδύναμο Θεό τη δικιά Του προσφορά, και μου στέλνεις εμένα τις δικές σου προσφορές; Εγώ δεν δέχομαι τη δικιά σου προσφορά, γιατί εσύ άρπαξες από τον Θεό τη δικιά Του». Αυτό το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα να πιάσει και τους παρόντες μεγάλος φόβος, που ο άνθρωπος του Κυρίου τέτοια πληροφορία είχε στο να κρίνει τους απόντες.
Φανερό και κρυφό μαρτύριο.
ΠΕΤΡΟΣ. Μου λέει ο λογισμός πως πολλοί από αυτούς θα μπορούσαν να υπομείνουν μαρτύριο, εάν τους έβρισκε καιρός διωγμού.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Δύο είδη μαρτυρίων υπάρχουν, Πέτρε: ένα στα κρυφά και άλλο στα φανερά. Ακόμη και αν λείπει το εξωτερικό μαρτύριο, έχει την αξία μαρτυρίου στα κρυφά, όταν στην ψυχή κοχλάζει μια δυναμικότητα πρόθυμη για το πάθος.
Ότι μπορεί να υπάρξει μαρτύριο και χωρίς εμφανές πάθος, το μαρτυρεί στο Ευαγγέλιο ο Κύριος, που στους γιους του Ζεβεδαίου, όταν από ασθένεια του λογισμού τους ζητούσαν ακόμα τόπους πρωτοκαθεδρίας, λέγει: «Δύνασθε πιείν το ποτήριον ο εγώ μέλλω πίνειν;» Κι όταν λοιπόν του απάντησαν: «Δυνάμεθα», λέγει και στους δύο: «το μεν ποτήριόν μου πίεσθε… το δε καθίσαι εκ δεξιών μου και εξ αριστερών μου ουκ έστιν εμόν δούναι».15 Το όνομα του «ποτηρίου», τι άλλο σημαίνει παρά το ποτήρι του πάθους; Είναι αναμφίβολα γνωστό πως ο Ιάκωβος τερμάτισε τη ζωή του με πάθος, ενώ ο Ιωάννης εκοιμήθη σε καιρό ειρήνης της Εκκλησίας. Αδιαφιλονείκητα λοιπόν συμπεραίνεται πως υπάρχει μαρτύριο και χωρίς εμφανές πάθος, εφόσον λέχθηκε πως θα πιεί το «ποτήριον» του Κυρίου και για αυτόν που δεν πέθανε από διωγμό.
Οι τέτοιοι και τόσο μεγάλοι άνδρες, που παραπάνω έχω μνημονεύσει, υπέμειναν αφανώς τις παγίδες του εχθρού, αγάπησαν τους εχθρούς τους στον κόσμο αυτόν, αντιστάθηκαν σε όλες τις σαρκικές επιθυμίες και, με το να θυσιάσουν τον εαυτό τους στον Παντοδύναμο Θεό προσφέροντα την καρδιά τους, έγιναν μάρτυρες και σε καιρό ειρήνης. Αλλά γιατί να συζητάμε για αυτούς, ότι θα μπορούσαν να είναι μάρτυρες, αν υφίστατο περίοδος διωγμού, τη στιγμή που στους δικούς μας μόλις καιρούς συνέβη να παρουσιασθεί ευκαιρία και να φθάσουν στο στεφάνι του μαρτυρίου και πρόσωπα ευτελούς και κοσμικής ζωής, για τους οποίους δεν φαινόταν να μπορεί να προεικάσει κανείς καμμία ουράνια δόξα.
Υποσημειώσεις.
1. Αναφέρεται στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 26 Δεκεμβρίου.
2. Οι άγιοι Πέτρος και Παύλος φορούν πάντα λευκά στα μωσαϊκά της Βυζαντινής εποχής στην Ιταλία. το σημείο εμφανίσεως του αγίου απετέλεσε γνωστό τόπο προσκυνήματος στα μεταγενέστερα χρόνια στον Ναό του αγίου Πέτρου (τουλάχιστον μέχρι τον 8ο – 9ο αι.).
3. Δανιήλ 8, 27
4. Βλ. Α’ Κορ. 2, 14 (και Ρωμ. 8, 5-13)
5. Ματθ. 25, 14-30
6. Acontius ή Αβούνδιος, αναφέρεται στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 24 Απριλίου.
7. Δηλ. στα κτίρια που ανήκαν στην εκκλησία, από την οποία και ανατράφηκε. Πρβλ. την περίπτωση του αγ. Βενεδίκτου στον άγ. Πέτρο του Έφφιδε.
8. Βλ. Πράξ. 3, 6-7, όπου ενεργεί πανομοιότυπα ο ίδιος ο Απ. Πέτρος.
9. Οι δύο προσμονάριοι στη Ρώμη ήταν σχετικά παλαιοί. Τώρα θα ξαναεπισκεφθούμε την επαρχία και θα δούμε πιο πρόσφατα περιστατικά.
10. Βλ. Ι, 1,1
11. Αναφέρεται στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 11 Νοεμβρίου.
12. Δηλ. κατά το φθινόπωρο του 584. Κατά μία παράδοση ο τάφος του τοποθετείται σε ένα ναό κοντά στην κορυφή του όρους Ταβούρνο, όχι μακριά από το Βενεβέντο.
13. Οι Λομβαρδοί πρέπει να μπήκαν στη Σαμνία μετά τη νίκη επί του Βαδουάριου, γαμπρού του αυτοκράτορος Ιουστίνου, το 576
14. Ματθ. 20, 20-23
15. Πράξ. 12,2
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
