(1902 – 1910)
Ιωακείμ ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης.
Της Αγιωτάτης Μητροπόλεως Δράμας απροστατεύτου διαμεινάσης, άτε δη του εν αυτή αρχιερατεύοντος κυρίου Φιλοθέου μετατεθέντος εις τον θρόνον της Αγιωτάτης Μητροπόλεως Ίμβρου, ημείς οι την Ιεράν Σύνοδον συγκροτούντες Αρχιερείς μετά την γενομένην συνοδικώς πρότασιν και προβολήν τριών υποψηφίων των μάλλον καταλλήλων εις διαδοχήν της επαρχίας ταύτης, ήτοι του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου πρώην Μελενίκου κ. Κωνσταντίνου, του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Παμφίλου Μελισσηνού και του Πανοσιολογιωτάτου Μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου κ. Χρυσοστόμου, κατελθόντες εν τω πανσέπτω Πατριαρχικώ Ναώ του Αγίου Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, προτροπή και αδεία του Παναγιωτάτου και Σεβασμιωτάτου ημών Αυθέντου και Δεσπότου του οικουμενικού πατριάρχου κυρίου κυρίου Ιωακείμ, και ψήφους κανονικάς προβολόμενοι, τη επικλήσει του Παναγίου Πνεύματος, εις ανάδειξιν του εξ αυτών αναδεξομένου την αρχιερατικήν προστασίαν και ποιμαντικήν ράβδον της Αγιωτάτης ταύτης Μητροπόλεως, προεκρίναμεν τον Πανοσιολογιώτατον Μέγαν Πρωτοσύγκελλον κ. Χρυσόστομον.
Εφ’ ω εις διηνεκή ένδειξινη και μόνιμον παράστασιν κατεστρώθη τα ονόματα αυτών εν τώδε τω Ιερώ Κώδικι της Αγίας του Χριστού Μητρός Εκκλησίας. Εν έτει χιλιοστώ εννεακοσιοστώ δευτέρω κατά μήνα Μάϊον (ιη’) Επινεμήσεως ΙΕ’.
Ο Ιωαννίνων Γρηγόριος Ο Προύσης Ναθαναήλ
Ο Νεοκαισαρείας Αλέξανδρος Ο Ικονίου Αθανάσιος
Ο Σμύρνης Βασίλειος Ο Χίου Κωνσταντίνος
Ο Βάρνης Πολύκαρπος Ο Ξάνθης Ιωακείμ
Ο Βοδενών Νικόδημος Ο Λιτίτσης Νικηφόρος
Ο Ηλιουπόλεως Ταράσιος
Ο Καλλιουπόλεως και Μαδύτου Ιερώνυμος.
«Εν όλη τη καρδία και εν όλη τη διανοία θα υπηρετήσω την Εκκλησίαν και το Γένος, και η μίτρα, την οποίαν αι άγιαι χείρές σου εναπέθεσαν επί της κεφαλής μου, εάν πέπρωται να απολέση ποτέ την λαμπηδόνα των λίθων της, θα μεταβληθή εις ακάνθινον στέφανον μάρτυρος Ιεράρχου».
Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος προς Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’
Εκλογή και εγκατάσταση στην Ιερά Μητρόπολη Δράμας.
Ημέρα μνήμης, χαράς και συγκίνησης υπήρξε στη ζωή του Χρυσοστόμου η 18η Μαΐου. Την ημέρα αυτή, το 1897, ο άγιος είχε χειροτονηθεί πρεσβύτερος από τον Πατριάρχη Κωνσταντίνο Ε’, προχειρισθείς την ίδια μέρα στο αξίωμα του Μεγάλου Πρωτοσυγκέλλου. Πέντε ακριβώς χρόνια αργότερα, στις 18 Μαΐου 1902, με εισήγηση του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’, η Ιερά Σύνοδος του οικουμενικού Πατριαρχείου, τελεταρχούντος του Μητροπολίτη Βοδενών Νικόδημου Κομνηνού, εξέλεξε σε ηλικία τριάντα πέντε ετών τον Πανοσιολογιώτατο Μέγα Πρωτοσύγκελλο Χρυσόστομο Καλαφάτη Μητροπολίτη Δράμας, εις διαδοχήν του παραιτηθέντος Μητροπολίτη πρώην Δράμας Φιλόθεου Κωνσταντινίδη, ο οποίος την ίδια ημέρα είχε εκλεγεί Μητροπολίτης Ίμβρου. Αμέσως μετά την εκλογή του, ο εψηφισμένος Μητροπολίτης Δράμας παρέστη ενώπιον της Ιεράς Συνόδου και ανέγνωσε το Μικρό Μήνυμα, ενώ μετά το πέρας της Συνοδικής συνεδρίας «εποιήσατο εν τω ναώ την νενομισμένην ευχαριστίαν».1
Στις 23 Μαΐου 1902, Πέμπτη της Αναλήψεως, τελέστηκε με εκκλησιαστική μεγαλοπρέπεια η χειροτονία του νέου Μητροπολίτη Δράμας, προεξάρχοντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’, συλλειτουργούντων των Συνοδικών αρχιερέων και συνιερουργούντων των Μητροπολιτών Διδυμοτείχου Φιλαρέτου Βαφείδη,2 άλλοτε καθηγητή του αγίου στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, και Κορυτσάς Φωτίου Καλπίδη.3
Στη χειροτονία του Χρυσοστόμου, η οποία πραγματοποιήθηκε στον Πατριαρχικό ναό του αγίου Γεωργίου στο Φανάρι «εν μέσω πολλής συρροής ευσεβούς εκκλησιάσματος», μίλησαν ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ’ και ο νέος Μητροπολίτης Δράμας. Η προσφώνηση του Πατριάρχη και η αντιφώνηση του Χρυσοστόμου φανέρωναν τον πνευματικό πλούτο και των «χαρισμάτων το μέγεθος» των δύο ανδρών. Ο λόγος του Χρυσοστόμου, χωρίς φλυαρίες και περιττές ευχαριστίες, ήταν εκκλησιαστικός, συνοπτικός και πυκνός σε θεολογικά νοήματα.
Στην προσφώνησή του ο Μέγας εν Πατριάρχαις Ιωακείμ Γ’ είπε:
«Τοιαύτη τη του Υψίστου και Παναγάθου Θεού ημών βουλή! Έδει, κατά το ανθρώπινον ειπείν, όπως ο μεριμνήσας περί σου και αναστήσας σε εις ο σήμερον παρίστασαι βάθρον επιθή τας ηγιασμένας αυτού χείρας επί της κεφαλής σου. Ναι, έδει ούτω να γείνη, αλλά τοιαύτη η βουλή του Υψίστου και Παναγάθου Θεού. Αντί του Παναγιωτάτου προκατόχου ημών, του σου προστάτου και πνευματικού πατρός, επιτίθημι εγώ τας χείρας επί της κεφαλής σου, ότι στρατιώτης της Εκκλησίας ει συ, και αυτήν υπηρετείς και παρ’ αυτής λαμβάνεις το κέλευσμα και την ισχύν.
Πρόσελθε τοίνυν εις την καλούσάν σε φωνήν της Εκκλησίας, πρόσελε, ίνα λάβης το πνευματικόν γέρας των από της εκθρεψάσης σε Σχολής αρξαμένων υπέρ της μητρός Εκκλησίας πόνων σου. Ότι ούτως ηυδόκησεν ο Θεός και επί τω ρήματι αυτού τα κατ’ αυτήν χωρούσι.
Δεύρο, ευλογημένος παρά Πατρός, εις την ητοιμασμένην επί γης βασιλείαν αυτού, ίνα, την πανοπλίαν του Πνεύματος ενδυσάμενος χωρήσης εις την ποιμαντορίαν λαού περιουσίου αυτού, αναμένοντος παρά σου εν μέσω χαλεπών καιρών και παντοίων συγκρουομένων ρευμάτων την εις νομάς σωτηρίους καθοδηγίαν. Ευλογητός ο Θεός, ο τα πάντα προς το συμφέρον του πλάσματος αυτού οικονομών, και ευλογημένον το όνομα αυτού, επί τη θεία ταύτη βουλή αυτού.
Πρόσελθε, ίνα λάβης το χρίσμα της χάριτος το ενισχύσουν σε και καθαγιάσον σε, ότι Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις Υψίστου επισκιάσει σε. Άλλ’ η χάρις αύτη συνεπιφέρει και καθήκοντα ιερά, ων το βάρος άμετρον και δυσβάστακτον. Ναι, δυσβάστακτόν τε, και άμετρον, πλην και κούφον «τω επιτελούντι εν φόβω» και ευλαβεία Θεού. τα «ούτω λαμψάτω το φως υμών» και τα «τοιούτος ημίν έπρεπεν αρχιερεύς» εισί λόγοι κενοί και ασκόπως εις επίδειξιν λεγόμενοι, αν μη συμπαρή η πράξις και τα πράγματα τα συναφή.
Πρόσελθε εν φόβω και ευλαβεία έχων πάντοτε οδηγόν των ποιμαντορικών μελημάτων σου την θεοσέβειαν, την αλήθειαν και την δικαιοσύνην. Είη πρωτεύων οδηγός σου ο μέγας της Εκκλησίας Πατήρ, ου φέρεις το όνομα!»
Έπειτα, μίλησε ο εψηφισμένος Μητροπολίτης Δράμας.
Παναγιώτατε Δέσποτα,
«Τίς ικανός λαλήσαι τας δυναστείας του Θεού, ακουστάς ποιήσαι πάσας τας αινέσεις αυτού, ή διηγήσασθαι πάντα τα θαυμάσια του Κυρίου;»
Εις το θείον της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος κέλευσμα όπως προσέλθω τη ώρα ταύτη και προσεγγίσω εις το άγιον, υπερουράνιον και νοερόν του Χριστού θυσιαστήριον, ίνα δια της επιθέσεως των παναγίων χειρών της Υπεραγίας θεοτιμήτου Κορυφής και των αγιωτάτων Αρχιερέων αξιωθώ να λάβω το μέγα και υψηλόν της Αρχιερωσύνης χάρισμα και αξίωμα, αισθάνομαι εκ θεμελίων σαλευόμενον τον λογισμόν μου και μυχιαίτατα συνταρασσομένην την καρδίαν μου.
Τίς άξιος και τίς ικανός εκ των συγκατεσπασμένων προς τον χουν και την σποδόν και την ύλην να προσεγγίση προς τον καίοντα και φλογίζοντα τους αναξίους τούτον άνθρακα του υψίστου της ιερωσύνης βαθμού και προς το πυρ τούτο το καταναλίσκον; Και τίς τη αμετρήτω του Κυρίου ευσπλαγχνία θαρρών και κατατολμών, ώσπερ καγώ ο ταπεινός, δεν αισθάνεται και δεν ακούει ένδοθεν εξερχομένην και βαρέως αντηχούσαν εις τα ώτά του την φοβεράν εκείνην του Κυρίου Σαβαώθ φωνήν «Μωυσή, Μωυσή, μη εγγίσης ώδε, λύσον το υπόδημα εκ των ποδών σου», λύσον δήλον ότι τους συνδέοντάς σε προς τον κόσμον και προς την σάρκα δεσμούς, εάν θέλης ο άνθραξ του Παναγίου Πνεύματος, το χάρισμα της Αρχιερωσύνης, το πνεύμα της σοφίας και συνέσεως, το πνεύμα του φόβου του Θεού να επαναπαυθή επί σε και ν’ αποβή εις αγιασμόν και φωτισμόν θείας χάριτος και οικείωσιν και προσέγγισίν σου μετά του Θεού του ζώντος. Τίς ικανός και άξιος να κατανοήση και δεχθή και λαλήση τας δυναστείας και τα θαυμάσια ταύτα του Θεού, ότι ηυδόκησεν ημίν τοις αμαρτωλοίς και κατακρίτοις να εμπιστευθή τα μυστήρια της βασιλείας του Θεού, και ικάνωσεν ημάς όπως προσεδρεύωμεν τω αγίω Αυτού θυσιαστηρίω και ιερουργώμεν τα φρικτά αυτού μυστήρια και σιτομετρώμεν τοις εμπεπιστευμένοις ημίν λαοίς τον ουράνιον της ζωής άρτον και πρεσβεύωμεν υπέρ των αμαρτημάτων και αγνοημάτων του λαού;
Παναγιώτατε Δέσποτα, τρόμω πολλώ συνεχόμενος και φόβω κατά την φοβεράν και ιερωτάτην ταύτην στιγμήν, κλίνω τον αυχένα και το γόνυ της ψυχής και του σώματος, και ανομολογών ότι ουκ ειμί ικανός ουδέ άξιος ίνα μου υπό την στέγην της ψυχής εισέλθη ο Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος της δόξης, δέομαι εκτενώς και παρακαλώ μετά συντετριμμένης της καρδίας όπως δια της επιθέσεως των χειρών της Υμετέρας Παναγιότητος και των συλλειτουργών Αυτή Αρχιερέων και δια των θεοπειθών Υμών ευχών και των προσευχών του περιεστώτος φιλοχρίστου και περιουσίου τούτου λαού του Κυρίου επισκιάση και επ’ εμέ η χάρις του παναγίου Πνεύματος και καθαγιάση μου και ψυχήν και σώμα και νουν και καρδίαν, και όλον με ανακαινώση και αναγεννήση εις την νέαν ταύτην πνευματικήν πολιτείαν και υψηλοτέραν ζωήν, εις ην ελέω Θεού, κανονικαίς ψήφοις των ιερωτάτων Μητροπολιτών και σεπτή επινεύσει της Υπεραγίας θεοδοξάστου Κορυφής εκλήθην καγώ ο ανάξιος, και όπως η πανσθενουργός θεία χάρις ενισχύη και στηρίζη τα κλονούμενα βήματα της πρωτοπορείας μου, ίνα ούτω καγώ τον αγώνα τον καλόν αγωνισθώ θαρραλέως, τον δρόμον του καθήκοντος νικηφόρως τελέσω, την πίστιν και τα δόγματα και τας εντολάς των Πατέρων ασινή και απαρασάλευτα διατηρήσω καθ’ άπαντά μου τον βίον, προς δόξαν μεν του Αρχιποίμενος και Σωτήρος ημών Χριστού, έπαινον δε και σωτηρίαν του εμπεπιστευμένου τη εμή ασθενεία χριστεπωνύμου πληρώματος. Γένοιτο. Αμήν»4
Ακολούθησε η εις Επίσκοπον και Μητροπολίτης Δράμας χειροτονία του Χρυσοστόμου και η τέλεσις της Πατριαρχικής και Συνοδικής Θείας Λειτουργίας. Κατά την απόλυση ο Οικουμενικός πατριάρχης, ιστάμενος προ της Ωραίας Πύλης, ενεχείρισε στον νεοχειροτονηθέντα την αρχιερατική ράβδο και έπειτα έθεσε επί της κεφαλής του την αρχιερατική μίτρα. Ο νέος ιεράρχης, ενδεδυμένος χρυσοκέντητη αρχιερατική στολή και κρατώντας την ποιμαντορική ράβδο, ανήλθε τις πρώτες βαθμίδες του πατριαρχικού θρόνου και ευλόγησε το εκκλησίασμα που είχε γεμίσει ασφυκτικά τον Ναό του αγίου Γεωργίου, ενώ ο χορός των ιεροψαλτών, υπό τον άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Γεώργιο Βιολάκη, έψαλε το «εις πολλά έτη».
Μετά την απόλυση της Θείας Λειτουργίας, ο Χρυσόστομος διένειμε στους πιστούς το αντίδωρο. Συγκινητική ήταν η στιγμή κατά την οποία προσήλθε πρώτη ενώπιον του νέου Μητροπολίτη η μητέρα του, Καλλιόπη Καλαφάτη, η οποία, με δάκρυα χαράς και τρεμάμενη από συγκίνηση , ασπάσθηκε τη δεξιά του αγαπημένου της υιού, τον οποίο αξιωνόταν να δει στο ύψιστο αξίωμα της αρχιερωσύνης.5
Αναμφισβήτητα, η ανάδειξη του Χρυσοστόμου σε Επίσκοπο της Εκκλησίας ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή του. Το χάρισμα της αρχιερωσύνης γέμιζε τον άγιο με αισθήματα χαράς, εσωτερικής πληρότητας και
ιερού δέους. Ωστόσο, ο νέος ιεράρχης γνώριζε και το μέγεθος των ευθυνών που αναλάμβανε. Το αξίωμα του Επισκόπου επέφερε επάνω του «βάρος άμετρον και δυσβάστακτον», όπως σοφά είχε πει στη χειροτονία του ο Ιωακείμ Γ’. Η εκλογή του στον μητροπολιτικό θρόνο της Δράμας, «εν μέσω χαλεπών καιρών και παντοίων συγκρουομένων ρευμάτων», προμήνυε μια μαρτυρική αρχιερατική διακονία.
Υποσημειώσεις.
1. ΕΑ ΚΒ (1902) 217 – 218. (Συνυποψήφιοι του Χρυσοστόμου για τον μητροπολιτικό θρόνο της Δράμας ήταν ο Μητροπολίτης πρώην Μελενίκου Κωνσταντίνος, ο οποίος έλαβε μία ψήφο, και ο Επίσκοπος Παμφίλου Μελισσηνός).
2. ΕΑ ΚΒ (1902) 227
3. Κωνσταντινούπολις, αριθμ. 112/24.5.1902.
4. ΕΑ ΚΒ (1902) 219 – 220 – Πρβλ. ταχυδρόμος Εφημερίς εν Κωνσταντινουπόλει, αριθμ. 1191/24.5.1902
5. Κωνσταντινούπολις αριθμ. 112/24.5.1902
Από το βιβλίο του Αθανασίου Μπιλιανού: Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Μικρασιατική καταστροφή.
Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, Αθήναι, Σεπτέμβριος 2021.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
