Για τη μέθεξη του Αγίου Πνεύματος. Και ότι είναι αδύνατο να βεβαιωθούν αλλιώς τα έργα της αρετής παρά μόνο με την επίσκεψη του Πνεύματος, που χωρίς αυτό κανείς δεν κατευθύνεται στην αρετή, ούτε μπορεί να ωφελεί άλλους ή να ακούει ξένους λογισμούς.1 Και για το ότι είναι ίση σε όλα και απαράλλακτη η Τρισυπόστατη Θεότητα.
Αδελφοί και πατέρες, ο Θεός είναι φωτιά,2 και αυτό λέγεται από όλη τη θεόπνευστη Γραφή, και η ψυχή του καθενός από μας είναι λυχνάρι. Όπως λοιπόν το λυχνάρι, και αν είναι γεμάτο από λάδι, και αν έχει στουπί, και αν έχει κάποιο άλλο εύφλεκτο υλικό, προτού να δεχθεί τη φωτιά και να ανάψει, είναι σκοτεινό, έτσι και η ψυχή, και αν είναι στολισμένη φαινομενικά με όλες τις αρετές, αλλά δεν δέχθηκε τη φωτιά, αν δηλαδή δεν έλαβε τη θεία ουσία και το φως, είναι ακόμη σβηστή και σκοτεινή και τα έργα της είναι αβέβαια. Διότι όλα πρέπει να ελεγχθούν και να φανερωθούν από το φως.3
Εκείνος λοιπόν που έχει ακόμη το λυχνάρι της ψυχής του σε τέτοια κατάσταση, αμέτοχο δηλαδή από τη θεία φωτιά, έχει μάλλον ανάγκη από οδηγό και από λυχνάρι, που να φωτίζει και να διακρίνει συγχρόνως τις πράξεις του και να δείχνει κατανόηση σ’ αυτόν για τα σφάλματα, που ομολογεί με την εξομολόγηση, και να διορθώνει εκείνα που κάνει κάθε ώρα με την παράβαση των εντολών. Διότι, όπως δεν είναι δυνατό να μη σκοντάψει εκείνος που περπατά τη νύχτα, έτσι δεν είναι δυνατό να μην αμαρτάνει εκείνος που δεν βλέπει ακόμη το θείο φως, όπως λέει ο Χριστός: «Αν κάποιος περπατά τη μέρα, δεν σκοντάφτει, διότι βλέπει το φως της μέρας˙ αν όμως κάποιος περπατά τη νύχτα, σκοντάφτει, διότι δεν έχει μέσα του το φως».4 Με το να πει «μέσα του», φανέρωσε το θείο και άυλο φως˙ διότι κανείς δεν μπορεί να αποκτήσει μέσα του το ορατό φως.
Όπως λοιπόν δεν ωφελείται διόλου εκείνος που περπατά μέσα στο σκότος, αν κρατά πολλές και ωραιότερες λαμπάδες σβηστές, διότι, με το να είναι σβηστές, δεν βλέπει ούτε τον εαυτό του ούτε κάποιον άλλο, έτσι και εκείνος, που νομίζει ότι έχει μέσα του, αν ήταν δυνατό, όλες τις αρετές, δεν έχει διόλου τη βεβαιότητα, ούτε τις δικές του πράξεις να δει καλά, ούτε αν αυτές αρέσουν στον Θεό, αν δεν έχει μέσα του το φως του Αγίου Πνεύματος. Αλλά, ούτε μπορεί να οδηγήσει άλλους ή να τους διδάξει το θέλημα του Θεού, ούτε είναι άξιος να ακούσει ξένους λογισμούς, και αν ακόμη γίνει από τους ανθρώπους πατριάρχης, ωσότου δηλαδή να αποκτήσει το φως να φωτίζει μέσα του. Διότι ο Χριστός λέει: «Περπατάτε όσο έχετε το φως, για να μη σας πιάσει το σκότος, και διότι εκείνος που περπατά μέσα στο σκότος δεν γνωρίζει που πηγαίνει».5 Αν λοιπόν εκείνος δεν γνωρίζει που πηγαίνει, πώς θα δείξει το δρόμο σε άλλους;
Ποιά λοιπόν ωφέλεια υπάρχει, αν κάποιος βάλει σβηστό λυχνάρι σε άλλο λυχνοστάτη, που δεν έχει φωτιά να καίει και να φωτίζει; Δεν πρέπει λοιπόν να κάνει έτσι! Αλλά πώς; Να κάνει, όπως όρισε ο ίδιος ο Θεός, που εξουσιάζει όλα, διότι λέει: «Κανείς δεν ανάβει λυχνάρι και το βάζει σε κρυφό μέρος, ούτε κάτω από το μόδιο,6 αλλά το βάζει επάνω στο λυχνοστάτη, ώστε εκείνοι που μπαίνουν μέσα να βλέπουν το φως».7 Αφού λοιπόν είπε αυτό, πρόσθεσε και τα γνωρίσματα του λυχναριού, που οδηγεί και έχει μαζί του το φως, λέγοντας: «Το λυχνάρι του σώματος είναι ο οφθαλμός».8 Μ’ αυτό λοιπόν το λόγο ποιόν εννοεί οφθαλμό παρά οπωσδήποτε το νου, που ποτέ δεν θα γίνει απλός παρά μόνο όταν θα δει το απλό φως; Αλλά απλό φως είναι ο Χριστός. Εκείνος λοιπόν που έχει πάντοτε το φως του Χριστού να λάμπει στη διάνοιά του, λέγεται ότι έχει νουν Χριστού.9 Όταν λοιπόν ο οφθαλμός σου είναι έτσι απλός, τότε θα είναι φωτεινό και ολόκληρο το άυλο σώμα της ψυχής σου˙ όταν όμως ο νους σου είναι αρρωστημένος, σκοτισμένος δηλαδή και αφώτιστος, τότε και το ίδιο το σώμα σου θα είναι σκοτεινό.10 Σκέψου λοιπόν, μήπως το φως που υπάρχει μέσα σου είναι σκότος.11 Πρόσεχε, λέει, μήπως νομίζεις ότι έχεις αυτό, που δεν έχεις αποκτήσει. Βλέπετε, πως και ο ίδιος ο Δεσπότης απευθύνεται σ’ εσάς εξίσου μ’ εμάς τους δούλους του, λέγοντας: «Πρόσεχε μήπως απατηθείς, και ενώ νομίζεις ότι σ’ εσένα υπάρχει φως, αυτό δεν είναι φως, αλλά είναι σκότος». Βλέπετε ότι και εμείς λέμε σ’ εσάς τους ομοδούλους μας τα ίδια με τον Δεσπότη, και δεν λέμε τίποτε διεστραμμένο ή φαύλο.
Διότι λέμε˙ προσέχετε, αδελφοί, μήπως κάποια στιγμή, πιστεύοντας ότι είστε κοντά στον Θεό και νομίζοντας ότι έχετε κοινωνία μαζί του, βρεθείτε έξω απ’ αυτόν και χωρισμένοι, επειδή δεν βλέπετε ακόμη το φως του. Διότι, αν άναβε τις λαμπάδες σας, τις ψυχές σας δηλαδή, θα έλαμπε δυνατά μέσα σας, όπως ο ίδιος ο Θεός και Κύριός μας Ιησούς Χριστός είπε: «Αν λοιπόν ολόκληρο το σώμα σου είναι φωτεινό, χωρίς να έχει κάποιο σκοτεινό μέρος, τότε θα είναι ολόκληρο φωτεινό, όπως δηλαδή όταν σε φωτίζει με τη λάμψη του το λυχνάρι».12
Ποιά λοιπόν άλλη απόδειξη μεγαλύτερη απ’ αυτή θα σου παρουσιάσουμε, για να βεβαιωθείς; Αν όμως δείξεις δυσπιστία στον Δεσπότη, τότε, πες μου, πώς θα πιστέψεις στον συνδούλό σου;
Αλλά τί να πώ, σ’ αυτούς που αγαπούν να είναι ονομαστοί, και να γίνουν ιερείς και αρχιερείς και ηγούμενοι, και που θέλουν να ακούν τους ξένους λογισμούς, και που λένε ότι είναι άξιοι να λάβουν οι ίδιοι την εξουσία να δένουν και να λύνουν;13 Όταν βλέπω να μη γνωρίζουν οι ίδιοι κανένα από τα απαραίτητα και θεία πράγματα, ούτε να διδάσκουν αυτά σε άλλους, ούτε να φέρουν αυτούς στο φως της γνώσης, τί άλλο να πω, παρά αυτό, που ο Χριστός λέει στους Φαρισαίους και στους νομικούς:14 «Αλίμονο σ’ εσάς τους νομικούς, διότι αφαιρέσατε το κλειδί της γνώσης. Εσείς οι ίδιοι δεν μπήκατε, αλλά και αυτούς που ήθελαν να μπουν τους εμποδίσατε».15 Διότι, τί άλλο είναι το κλειδί της γνώσης παρά η χάρη του Αγίου Πνεύματος, που δίνεται με την πίστη, η οποία προξενεί αληθινά μέσα μας με το φωτισμό τη γνώση και την επίγνωση και ανοίγει τον κλεισμένο και καλυμμένο νου μας, όπως συχνά με πολλές παραβολές και υπαινιγμούς, ακόμη και με φανερές αποδείξεις, σας είπα, αλλά και πάλι θα σας πω; Η θύρα είναι ο Υιός – «Εγώ είμαι», λέει, «η θύρα»16 -, και το κλειδί της θύρας είναι το Άγιο Πνεύμα – «Λάβετε», λέει, «Άγιο Πνεύμα˙ σ’ αυτούς που θα συγχωρήσετε τις αμαρτίες, θα τους συγχωρούνται˙ σ’ αυτούς που θα τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα κρατηθούν ασυγχώρητες»17 -, και οικία είναι ο Πατέρας – «Διότι στην οικία του Πατέρα μου», λέει, «υπάρχουν πολλές διαμονές».18 Πρόσεχε λοιπόν με ακρίβεια το νόημα του λόγου. Αν λοιπόν δεν ανοίξει το κλειδί –«διότι μ’ αυτό», λέει, «ανοίγει ο θυρωρός»19 –< δεν ανοίγεται η θύρα˙ αν όμως δεν ανοιχθεί η θύρα, κανείς δεν μπαίνει στην οικία του Πατέρα, όπως ο Χριστός λέει: «Κανείς δεν έρχεται στον Πατέρα, αν δεν περάσει μέσα από μένα».20
Ότι όμως το Άγιο Πνεύμα ανοίγει προηγουμένως το νου μας21 και μας διδάσκει αυτά, που αναφέρονται στον Πατέρα και στον Υιό, το είπε επίσης ο ίδιος ο Χριστός: «Όταν όμως θα έρθει εκείνος, δηλαδή το Πνεύμα της αληθείας, που εκπορεύεται από τον Πατέρα, εκείνος θα δώσει μαρτυρία για μένα, και θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια».22 Βλέπεις πως ο Πατέρας και ο Υιός γνωρίζοντας αχώριστα δια μέσου του Πνεύματος, ή, καλύτερα, γνωρίζονται μέσα στο Πνεύμα; Και ακόμη λέει: «Αν λοιπόν εγώ δεν φύγω, ο Παράκλητος δεν θα έρθει σ’ εσάς.23 Όταν όμως έρθει εκείνος, θα σας τα υπενθυμίσει όλα».24 Και ακόμη λέει: «Αν με αγαπάτε, θα τηρήσετε τις εντολές μου, και εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα, και θα σας δώσει άλλον Παράκλητο, για να μένει μαζί σας αιώνια, δηλαδή το Πνεύμα της αληθείας».25 Και μετά από λίγο λέει: «Κατά τη μέρα εκείνη – όταν δηλαδή το Άγιο Πνεύμα θα έρθει σ’ εσάς – θα γνωρίσετε εσείς ότι εγώ είμαι ενωμένος με τον Πατέρα, και εσείς ενωμένοι μ’ εμένα, και εγώ ενωμένος μ’ εσάς».26 Και ακόμη λέει: «Ο Ιωάννης βέβαια βάπτισε με νερό, εσείς όμως θα βαπτισθείτε με άγιο Πνεύμα».27 Και είναι λογικό˙ διότι, αν δεν βαπτισθεί κάποιος με άγιο Πνεύμα, ούτε υιός του Θεού γίνεται, ούτε συγκληρονόμος του Χριστού.28 Αλλά και στον Πέτρο λέει: «Σ’ εσένα θα δώσω τα κλειδιά της βασιλείας των ουρανών»29˙ οπωσδήποτε, όχι κλειδιά χάλκινα ή σιδερένια, αλλά κλειδιά κατάλληλα για εκείνη την οικία. Αλλά τί είδους είναι εκείνη η οικία, άκου τον Παύλο, που λέει στην επιστολή προς τον Τιμόθεο: «Σου παραγγέλλω μπροστά στον Θεό, που δίνει ζωή στα πάντα, και μπροστά στον Ιησού Χριστό»30˙ και μετά από λίγο λέει: «Ο μακάριος και μόνος εξουσιαστής, ο Βασιλιάς εκείνων που βασιλεύουν και ο Κύριος εκείνων που κυριαρχούν, ο μόνος που έχει αθανασία, αυτός που κατοικεί σε φως απρόσιτο».31 Διότι, αν η κατοικία, λέει, είναι απρόσιτη, είναι φανερό ότι και η θύρα της κατοικίας είναι και αυτή φως και απρόσιτη. Αν όμως πεις το ένα πρόσωπο ότι είναι προσιτό και το άλλο ότι είναι απρόσιτο, τότε το να ανοίξει η θύρα, αν δεν είναι και αυτό απρόσιτο και δεν έχει και αυτό την ίδια φύση, αλλά θα κατακαεί από τη θύρα, ή και η θύρα θα κατακαεί από την κατοικία, και θα γίνει εξίσου για όλους άβατη. Ή, μάλλον, και η πίστη μας θα καταργηθεί, αν η Αγία Τριάδα διαιρεθεί σε προσιτό και απρόσιτο και σε μεγαλύτερο και μικρότερο.
Προσέχετε όμως μήπως, ακούγοντας εσείς αυτά, λάβετε τις παρομοιώσεις από τις ορατές οικίες και θύρες, και εντυπωθεί στο νου σας από πριν κάποιο σωματικό σχήμα, και πέσει σε αμφιβολία και σε βλασφημία η ψυχή σας. Αλλά, αφού αναλογισθείτε μέσα σας όλα με τρόπο θεοπρεπή και σωστό, αν βέβαια μπορείτε, σύμφωνα με το λόγο και το νόμο της θέασης, θα βρείτε ότι όλα ερμηνεύονται σωστά. Αν όμως δεν μπορείτε να σκεφθείτε αυτά έτσι, με τρόπο θεοπρεπή, τότε να τα δεχθείτε μόνο με την πίστη και να μη θελήσετε διόλου να τα εξετάζετε με περιέργεια. Ονομάζεται δηλαδή το Άγιο Πνεύμα κλειδί, διότι δια μέσου του Αγίου Πνεύματος και με το Άγιο Πνεύμα δεχόμαστε στο νου πρώτα τη λάμψη, και όταν καθαρισθούμε, αποκτούμε το φως της γνώσης και βαπτιζόμαστε από τον ουρανό και αναγεννιόμαστε32 και γινόμαστε τέκνα του Θεού, όπως ο Παύλος λέει: «Το ίδιο το Πνεύμα μεσιτεύει για μας με στεναγμούς, που δεν είναι δυνατό να εκφρασθούν με λόγια».33 Και ακόμη λέει: «Ο Θεός έδωσε στις καρδιές μας το Πνεύμα του, που φωνάζει: ¨Αββά, Πατέρᨻ.34 Το Πνεύμα λοιπόν δείχνει σ’ εμάς τη θύρα, ότι αυτή δηλαδή είναι φως, και η θύρα μας διδάσκει ότι εκείνος που κατοικεί μέσα στην οικία είναι και ο ίδιος απρόσιτο φως. Αλλά δεν είναι άλλος ο Θεός που κατοικεί μέσα στην οικία και άλλο φως η οικία του, όπως και δεν είναι άλλο φως το φως της Θεότητας και άλλο φως ο Θεός. Αλλά ο ίδιος είναι ένας, οικία και ένοικος, όπως και ο ίδιος είναι φως και Θεός. Ονομάζεται όμως θεολογικά οικία και Υιός, όπως και ο Πατέρας, διότι λέει: «Εσύ, Πατέρα, είσαι μέσα σ’ εμένα και εγώ είμαι μέσα σ’ αυτούς και αυτοί είναι μέσα σ’ εμένα, και εγώ, Πατέρα, είμαι μέσα σ’ εσένα, ώστε να είμαστε ένα».35 Και το Πνεύμα επίσης ονομάζεται οικία˙ «Θα κατοικήσω», λέει, «μέσα τους και θα περπατήσω ανάμεσά τους.36 Εγώ και ο Πατέρας θα έρθουμε και θα κατοικήσουμε μέσα σ’ αυτόν»,37 δια μέσου του Πνεύματος δηλαδή, όπως ο Παύλος λέει: «Διότι το Πνεύμα είναι ο Κύριος».38 Αν λοιπόν ο Κύριος είναι το Πνεύμα, και αν ο Πατέρας είναι μέσα στο Πνεύμα, και το Πνεύμα είναι μέσα σ’ εμάς, και εμείς επίσης πάλι είμαστε μέσα στο Πνεύμα, τότε και το Πνεύμα είναι μαζί με τον Θεό και Πατέρα, και ο Θεός είναι μέσα σ’ αυτό.
Και αν πρέπει να πω κάτι ακριβέστερα, λέω ότι αυτό που είναι το ένα Πρόσωπο, αυτό είναι και τα άλλα δύο. Διότι τα τρία Πρόσωπα είναι ενωμένα και γίνονται αντιληπτά σε μία ουσία και φύση και βασιλεία. Όποια λοιπόν ονομασία αποδοθεί στο ένα Πρόσωπο, αυτή αναφέρεται και στα άλλα Πρόσωπα, εκτός από τις ονομασίες Πατέρας και Υιός και Άγιο Πνεύμα˙ εκτός δηλαδή από το ό΄τι γεννά ο Πατέρας, και ότι γεννάται ο Υιός, και ότι εκπορεύεται το Άγιο Πνεύμα˙ διότι μόνο αυτές οι ονομασίες ακολουθούν, χωρίς αντίρρηση, την Αγία Τριάδα, σύμφωνα με τη φύση και την ιδιότητα των Προσώπων. Δεν είναι δυνατό άλλωστε να σκεφθούμε ή να μιλήσουμε εμείς για μεταβολή ή υπαναχώρηση ή εναλλαγή των ονομάτων σ’ αυτές τις ιδιότητες. Διότι μ’ αυτές τις ονομασίες γίνονται γνωστά τα τρία Πρόσωπα, και δεν είναι δυνατό σ’ αυτό το ζήτημα ούτε τον Υιό να τοποθετήσουμε πριν από τον Πατέρα, ούτε το Άγιο Πνεύμα πριν από τον Υιό, αλλά να πούμε συγχρόνως έτσι: «Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα», χωρίς να γίνεται σ’ αυτά τα Πρόσωπα η παραμικρή διακοπή χρόνου ή απόστασης, αλλά μαζί με τον Πατέρα συγχρόνως γεννήθηκε και ο Υιός και εκπορεύεται το Πνεύμα˙ όμως σε όλα τα άλλα η μία ονομασία ή παρομοίωση αναφέρεται και στο ένα Πρόσωπο και στα τρία Πρόσωπα˙ όπως, αν πεις φως,39 και το καθένα Πρόσωπο απ’ αυτά χωριστά είναι φως, και τα τρία Πρόσωπα είναι ένα φως˙ αν πεις ζωή αιώνια,40 και το καθένα επίσης απ’ αυτά τα Πρόσωπα, ο Υιός και το Πνεύμα και ο Πατέρας, είναι ζωή αιώνια, και τα τρία Πρόσωπα είναι μία ζωή.
Ο Θεός λοιπόν και Πατέρας είναι Πνεύμα,41 και ο Κύριος είναι το Πνεύμα,42 και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός˙ αυτά τα Πρόσωπα είναι το καθένα Θεός και συγχρόνως τα τρία Πρόσωπα μαζί είναι Θεός˙ το καθένα είναι ένας Κύριος, αλλά και τα τρία μαζί είναι Κύριος˙ ένας είναι ο Θεός, που εξουσιάζει τα πάντα. Δημιουργός των απάντων το κάθε Πρόσωπο˙ και τα Πρόσωπα αυτά είναι ένας Θεός, Δημιουργός των όλων. Λέει άλλωστε και το αρχαίο λόγιο: «Στην αρχή της δημιουργίας, ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη, και μετά είπε ο Θεός, να γίνει το φως, και έγινε το φως».43 Ο λόγος μας δίνει αφορμή να το σκεφθούμε αυτό για τον Πατέρα. Και ο Δαβίδ λέει, «Με το Λόγο του Κυρίου στερεώθηκαν οι ουρανοί»˙ αυτό γνωρίζουμε ότι λέγεται για τον Υιό˙ και, «με το Πνεύμα του στόματός του στερεώθηκε όλη η δύναμή τους»44˙ και αυτό γνωρίζουμε ότι υπονοείται για το Άγιο Πνεύμα. Αλλά και ο Ιωάννης, ο υιός της βροντής,45 λέει στο Ευαγγέλιό του: «Από όλα πριν υπήρχε ο Λόγος, και ο Λόγος ήταν με τον Θεό», δηλαδή με τον Πατέρα, «και χωρίς αυτόν δεν έγινε τίποτε από όσα έχουν γίνει».47
Μάθετε λοιπόν αυτά, σας παρακαλώ, εσείς που ονομάζεστε τέκνα του Θεού και νομίζετε ότι είστε Χριστιανοί˙ εσείς που διδάσκετε τους άλλους λόγια απατηλά και που νομίζετε ότι έχετε εξουσία, αλλά την έχετε ψευδώς, ιερείς και μοναχοί! Ρωτήστε τους πρεσβυτέρους και τους αρχιερείς σας˙ συγκεντρωθείτε συγχρόνως με αγάπη Θεού. Και πρώτα επιδιώξτε να μάθετε και να βιώσετε αυτά στην πράξη, αλλά και να θελήσετε να δείτε κάποτε να γίνετε με την προσωπική σας εμπειρία όμοιοι με τον Θεό. Αλλά μη δείξετε προθυμία μόνο για την κατοικία και την ενδυμασία, και γι’ αυτά να αναρριχηθείτε στα αποστολικά αξιώματα, για να μην ακούσετε εσείς, που σπεύδετε με ατελή τρόπο να καταλάβετε τις εξουσίες επάνω στους άλλους, προτού να γνωρίσετε τα μυστήρια του Θεού: «Αλίμονο σ’ εκείνους που φρονούν ότι είναι από μόνοι τους συνετοί και σοφοί! Αλίμονο σ’ εκείνους που παρουσιάζουν το φως σκότος και το σκότος φως!»48
Παρακαλώ λοιπόν όλους εσάς, αδελφοί εν Χριστώ, να βάλουμε στο οικοδόμημα των αρετών πρώτο θεμέλιο το καλό της ταπείνωσης˙ έπειτα να ανεγείρουμε με τους αγώνες της ευσέβειας το οίκημα της γνώσης των μυστηρίων του Θεού, και να καταυγασθούμε από το θείο φως, και να δούμε, με καθαρό το μάτι της καρδιάς, τον Θεό, όσο είναι δυνατό σ’ εμάς, που είμαστε άνθρωποι, να τον δούμε, και να μυσταγωγηθούμε απ’ αυτό στα τελειότερα μυστήρια της βασιλείας των ουρανών,49 και έτσι, από τη γνώση αυτή, που δίνεται από τον ουρανό, από τον Πατέρα των φώτων,50 να προχωρήσουμε στο λόγο της διδασκαλίας και να διδάξουμε τους πλησίον μας, ποιο είναι το αγαθό και τέλειο και ευάρεστο θέλημα του Θεού51˙ και με τη διδασκαλία μας να οδηγήσουμε εκλεκτό λαό52 στον Θεό, που με το Άγιο Πνεύμα του μας όρισε διδασκάλους της Εκκλησίας του, ώστε να μη ριχθούμε έξω από τον νυμφώνα53 του Χριστού, ως καταφρονητές και γυμνοί από την ενδυμασία του γάμου, αλλά μάλλον, ως συνετοί διαχειριστές,54 που διαχειρισθήκαμε καλά στους συνδούλους μας αυτά, που αφορούν στο λόγο της διδασκαλίας, και μάλιστα, πριν απ’ αυτό, αυτά που αφορούν στη ζωή μας, να μπούμε ανεμπόδιστα στον νυμφώνα με λαμπρότητα ζωής και ουράνιας γνώσης, φωτόμορφοι και γεμάτοι από Άγιο Πνεύμα, και να βασιλεύσουμε μαζί με τον Χριστό,55 κληρονομώντας μαζί του τα αγαθά της βασιλείας του Θεού και Πατέρα, μέσα στην κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, που είναι η αιώνια και αθάνατη πηγή και ζωή˙ στο οποίο πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Υποσημειώσεις.
1. Αναφέρεται στον πνευματικό πατέρα και οδηγό, που δέχεται την εξομολόγηση.
2. Δευτ. 4, 24. 9, 3. Εβρ. 12, 29
3. Πρβ. Εφ. 5, 13
4. Ιω. 11, 9-10
5. Ιω. 12, 35
6. Μόδιο˙ σκεύος για τη μέτρηση σιτηρών.
7. Λουκ. 11, 33
8. Ματθ. 6, 22. Λουκ. 11, 34
9. Πρβ. Α’ Κορ. 2, 16
10. Πρβ. Λουκ. 11, 34. Ματθ. 6, 22-23
11. Πρβ. Λουκ. 11, 35
12. Λουκ. 11, 36
13. Πρβ. Ματθ. 16, 19. 18, 18
14. Νομικοί˙ οι διδάσκαλοι του μωσαϊκού νόμου.
15. Λουκ. 11,52
16. Ιω. 10, 7 και 9
17. Ιω. 20, 22-23
18. Ιω. 14, 2
19. Ιω. 10,3
20. Ιω. 14, 6
21. Πρβ. Λουκ. 24, 45
22. Ιω. 16, 13. 15, 26
23. Ιω. 16, 7
24. Ιω. 14, 26
25. Ιω. 14, 15-17
26. Ιω. 14, 20
27. Πράξ. 1, 5. 11, 16
28. Πρβ. Ρωμ. 8, 17
29. Ματθ. 16, 19
30. Α’ Τιμ. 6, 13
31. Α’ Τιμ. 6, 15-16
32. Πρβ. Ιω. 3, 3 και 5
33. Ρωμ. 8, 26
34. Ρωμ. 8, 15. Γαλ. 4, 6 (αββά˙ αραμαϊκή λέξη, που σημαίνει πατέρας).
35. Ιω. 17, 21 και 23
36. Β’. Κορ. 6, 16
37. Ιω. 14, 23
38. Β. Κορ. 3, 17
39. Πρβ. Α’ Ιω. 1, 5
40. Πρβ. Α’ Ιω. 5, 20
41. Πρβ. Ιω. 4, 24
42. Πρβ. Β’ Κορ. 3, 17
43. Γέν. 1, 1 και 3
44. Ψαλμ. 32, 6
45. Πρβ. Μάρκ. 3, 17
46. Ιω. 1,1
47. Ιω. 1, 3
48. Ησ’. 5, 21 και 20
49. Πρβ. Ματθ. 13, 11
50. Ιακ. 1, 17
51. Πρβ. Ρωμ. 12, 2
52. Πρβ. Τίτ. 2, 14
53. Πρβ. Ματθ. 22, 11-13
54. Πρβ. Λουκ. 12, 42
55. Πρβ. Β’ Τιμ. 2, 12
Από το βιβλίο: Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου - Έργα (Νεοελληνική απόδοση).
Εκδόσεις: Περιβόλι της Παναγίας. Μάιος 2017
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
